บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๕

๑๐. อาธิปเตยฺยสุตฺตวณฺณนา [๔๐] ทสเม อธิปเตยฺยานีติ เชฏฺฐกการณโต นิพฺพตฺตานิ. อตฺตาธิปเตยฺยนฺติ- อาทีสุ อตฺตานํ เชฏฺฐกํ กตฺวา นิพฺพตฺติตํ คุณชาตํ อตฺตาธิปเตยฺยํ. โลกํ เชฏฺฐกํ กตฺวา นิพฺพตฺติตํ โลกาธิปเตยฺยํ. นววิธํ โลกุตฺตรธมฺมํ เชฏฺฐกํ กตฺวา นิพฺพตฺติตํ ธมฺมาธิปเตยฺยํ. น อิติ ภวาภวเหตูติ อิติ ภโว, อิติ ภโวติ เอวํ อายตึ น ตสฺส ตสฺส สมฺปติ ภวสฺส เหตุ. โอติณฺโณติ อนุปวิฏฺโฐ. ยสฺส หิ ชาติ อนฺโต ปวิฏฺฐา, โส ชาติยา โอติณฺโณ นาม. ชราทีสุปิ เอเสว นโย. เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺสาติ สกลสฺส วฏฺฏทุกฺขราสิสฺส. อนฺตกิริยา ปญฺญาเยถาติ โกฏิกรณํ ^๒- ปริจฺเฉทปริวฏุมกรณํ ปญฺญาเยยฺย. โอหายาติ ปหาย. ปาปิฏฺฐตเรติ ลามกตเร. อารทฺธนฺติ ปคฺคหิตํ ปริปุณฺณํ, อารทฺธตฺตา ว อสลฺลีนํ. อุปฏฺฐิตาติ จตุสติปฏฺฐานวเสน อุปฏฺฐิตา. อุปฏฺฐิตา อุปฏฺฐิตตฺตาว อสมฺมุฏฺฐา. ปสฺสทฺโธ กาโยติ นามกาโย จ กรชกาโย จ ปสฺสทฺโธ วูปสนฺตทรโถ. ปสฺสทฺธตฺตาว อสารทฺโธ. สมาหิตํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปพฺพชิตโต จ, ฉ.ปพฺพชฺชโต จ ^๒ ฉ.ม.,อิ. อนฺตกรณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๗.

จิตฺตนฺติ อารมฺมเณ จิตฺตํ สมฺมา อาหิตํ สุฏฺฐุ ฐปิตํ. สมฺมา อาหิตตฺตาว เอกคฺคํ. อธิปตึ กริตฺวาติ เชฏฺฐกํ กริตฺวา. สุทฺธมตฺตานํ ปริหรตีติ สุทฺธํ นิมฺมลํ กตฺวา อตฺตานํ ปริหรติ ปฏิชคฺคติ, โคปายตีติ อตฺโถ. อยญฺจ ยาว อรหตฺตมคฺคา ปริยาเยน สุทฺธมตฺตานํ ปริหรติ นาม, ผลปฺปตฺโตว ปน นิปฺปริยาเยน สุทฺธมตฺตานํ ปริหรติ. สฺวากฺขาโตติอาทีนิ วิสุทฺธิมคฺเค ^๑- วิตฺถาริตานิ. ชานํ ปสฺสํ วิหรนฺตีติ ตํ ธมฺมํ ชานนฺตา ปสฺสนฺตา วิหรนฺติ. อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ อาธิปเตยฺยานีติ เอตฺถ จ ตานิ ^๒- ตีณิ อาธิปเตยฺยานิ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกานิ กถิตานิ. ปกุพฺพโตติ กโรนฺตสฺส. อตฺตา เต ปุริส ชานาติ, สจฺจํ วา ยทิ วา มุสาติ ยํ ตฺวํ กโรสิ, ตํ ยทิ วา ยถาสภาวํ ^๓- ยทิ วา โน ยถาสภาวํ ตํ ตว อตฺตา ชานาติ. อิมินา จ การเณน เวทิตพฺพํ. "ปาปกมฺมํ กโรนฺตสฺส โลเก ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐานํ นาม นตฺถี"ติ. กลฺยาณนฺติ สุนฺทรํ. อติมญฺญสีติ อติกฺกมิตฺวา มญฺญสิ. อถ นํ ปริคูหสีติ ยถา เม อตฺตาปิ น ชานาติ, เอวํ นํ ปริคูหามีติ วายมสิ. อตฺตาธิปโกติ อตฺตเชฏฺฐโก โลกาธิโปติ ^๔- โลกเชฏฺฐโก. นิปโกติ ปญฺญวา. ฌายีติ ฌายนฺโต. ธมฺมาธิโปติ ธมฺมเชฏฺฐโก. สจฺจปรกฺกโมติ ถิรปรกฺกโม ภูตปรกฺกโม. ปสยฺห มารนฺติ มารํ ปสหิตฺวา. อภิภุยฺย อนฺตกนฺติ อิทํ ตสฺเสว เววจนํ. โย จ ผุสี ชาติขยํ ปธานวาติ โย ฌายี ปธานวา มารํ อภิภวิตฺวา ชาติกฺขยํ อรหตฺตํ ผุสิ. โส ตาทิโสติ โส ตถาวิโธ ตถา สณฺฐิโต. โลกวิทูติ ตโย โลเก วิทิเต ปากเฏ กตฺวา ฐิโต. สุเมโธติ สุนฺทรปญฺโญ ^๕-. สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อตมฺมโย มุนีติ สพฺเพสุ เตภูมิกธมฺเมสุ ตณฺหาสงฺขาตาย ตมฺมยตาย ^๖- อภาเวน อตมฺมโย ขีณาสวมุนิ กทาจิ กตฺถจิ น หียติ น ปริหียตีติ วุตฺตํ โหตีติ. เทวทูตวคฺโค จตุตฺโถ. @เชิงอรรถ: ^๑ สุทฺธิ. ๑/๒๗๓ ฉอนุสฺสตินิทฺเทส ^๒ ม. เอตฺตาวตา ^๓ ฉ.ม.,อิ. ยถาสภาวนฺติ @^๔ ฉ.ม. อตฺตาธิปเตยฺยโกติ ^๕ ฉ.ม. สุปญฺโญ ^๘ สี.,อิ. ตมฺมตาย

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๑๔๖-๑๔๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=3328&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=3328&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=479 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=3827 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=3872 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=3872 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20