ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๒)

                        ๑๐. จูฬนิกาสุตฺตวณฺณนา
     [๘๑] ทสเม ๓- ทุวิโธ นิกฺเขโป อตฺถุปฺปตฺติโกปิ ปุจฺฉาวสิโกปิ.
กตรอตฺถุปฺปตฺติยํ กสฺส ปุจฺฉาย กถิตนฺติ เจ? อรุณวตีสุตฺตนฺตอตฺถุปฺปตฺติยํ. ๔-
อานนฺทตฺเถรสฺส ปุจฺฉาย กถิตํ. อรุณวตีสุตฺตนฺโต เกน กถิโตติ? ทฺวีหิ
พุทฺเธหิ กถิโต สิขินา จ ภควตา อมฺหากํ จ สตฺถารา. อิมสฺมา หิ กปฺปา
เอกตึสกปฺปมตฺถเก อรุณวตีนคเร อรุณวโต รญฺโญ ปภาวติยา นาม มเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ
นิพฺพตฺติตฺวา ปริปกฺเก ญาเณ มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิตฺวา สิขี ภควา โพธิมณฺเฑ
สพฺพญฺญุตญาณํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา ปวตฺติตปวรธมฺมจกฺโก อรุณวตึ นิสฺสาย วิหรนฺโต
เอกทิวสํ ปาโตว สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา มหาภิกฺขุสํฆปริวาโร "อรุณวตึ ปิณฺฑาย
ปวิสิสฺสามี"ติ นิกฺขมิตฺวา วิหารทฺวารโกฏฺฐกสมีเป ฐิโต อภิภุํ นาม อคฺคสาวกํ
อามนฺเตสิ "อติปฺปโค โข ภิกฺขุ อรุณวตึ ปิณฺฑาย ปวิสิตุํ เยน อญฺญตโร พฺรหฺม-
โลโก เตนุปสงฺกมิสฺสามา"ติ. ยถาห:-
              "อถโข ภิกฺขเว สิขี ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อภิภุํ ภิกฺขุํ
         อามนฺเตสิ `อายาม พฺราหฺมณ เยน อญฺญตโร พฺรหฺมโลโก
         เตนุปสงฺกมิสฺสาม, น ยาว ภตฺตกาโล ภวิสฺสตี'ติ. `เอวํ ภนฺเต'ติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ    สี.,อิ. ปวาตีติ
@ ฉ.,อิ. ทสมสฺส   สํ.ส. ๑๕/๑๘๕/๑๘๖ อรุณวตีสุตฺต
         โข ภิกฺขเว อภิภู ภิกฺขุ สิขิสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
         ปจฺจสฺโสสิ. อถโข ภิกฺขเว สิขี จ ๑- ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
         อภิภู จ ภิกฺขุ เยน อญฺญตโร พฺรหฺมโลโก เตนุปสงฺกมึสู"ติ. ๒-
     ตตฺถ มหาพฺรหฺมา สมฺมาสมฺพุทฺธํ ทิสฺวา อตฺตมโน ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา
พฺรหฺมาสนํ ปญฺญาเปตฺวา อทาสิ, เถรสฺสาปิ อนุจฺฉวิกํ อาสนํ ปญฺญาปยึสุ. นิสีทิ
ภควา ปญฺญตฺเต อาสเน, เถโรปิ อตฺตโน ปญฺญตฺตาสเน นิสีทิ. มหาพฺรหฺมาปิ
ทสพลํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.
     อถโข ภิกฺขเว สิขี ภควา อภิภุํ ภิกฺขุํ อามนฺเตสิ "ปฏิภาตุ ตํ พฺราหฺมณ
พฺรหฺมุโน จ พฺรหฺมปริสาย จ พฺรหฺมปาริสชฺชานํ จ ธมฺมีกถาติ. `เอวํ ภนฺเต'ติ
โข ภิกฺขเว อภิภู ภิกฺขุ สิขิสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา
พฺรหฺมุโน จ พฺรหฺมปริสาย  จ พฺรหฺมปาริสชฺชานญฺจ ธมฺมีกถํ กเถสิ. เถเร ธมฺมํ
กเถนฺเต พฺรหฺมคณา อุชฺฌายึสุ "จิรสฺสํ วต ๓- มยํ สตฺถุ พฺรหฺมโลกาคมนํ ลภิมฺหา,
อยญฺจ ภิกฺขุ ฐเปตฺวา สตฺถารํ สยํ ธมฺมกถํ ๔- อารภี"ติ.
     สตฺถา เตสํ อนตฺตมนภาวํ ญตฺวา อภิภุํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ "อุชฺฌายนฺติ
โข เต พฺราหฺมณ พฺรหฺมา จ พฺรหฺมปริสา จ พฺรหฺมปาริสชฺชา จ. เตนหิ
ตฺวํ พฺราหฺมณ ภิยฺโยโส มตฺตาย สํเวเชหี"ติ. เถโร สตฺถุ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิกุพฺพนํ กตฺวา สหสฺสีโลกธาตุํ สเรน วิญฺญาเปนฺโต "อารมฺภถ
นิกฺกมถา"ติ ๕- คาถาทฺวยํ อภาสิ. กึ ปน กตฺวา เถโร สหสฺสีโลกธาตุํ
วิญฺญาเปสีติ? นีลกสิณนฺตาว สมาปชฺชิตฺวา สพฺพตฺถ อนฺธการํ ผริ, ๖- ตโต
"กิมิทํ อนฺธการนฺ"ติ สตฺตานํ อาโภเค อุปฺปนฺเน อาโลกํ ทสฺเสติ. "กึ อาโลโก
อยนฺ"ติ วิจินนฺตานํ อตฺตานํ ทสฺเสสิ, สหสฺสจกฺกวาเฬ เทวมนุสฺสา อญฺชลึ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ    สํ.ส. ๑๕/๑๘๕/๑๘๖ อรุณวตีสุตฺต
@ ฉ.ม.,อิ. จิรสฺสญฺจ   ม. สยญฺจ กถํ
@ สํ.ส. ๑๕/๑๘๕/๑๘๘ อรุณวตีสุตฺต   สี.,อิ. ปตฺถริ
ปคฺคเหตฺวา ๑- เถรํเยว นมสฺสมานา อฏฺฐํสุ. เถโร "มหาชโน มยฺหํ ธมฺมํ
เทเสนฺตสฺส สรํ สุณาตู"ติ อิมา คาถาโย อภาสิ. สพฺเพ โอสฏาย ปริสาย มชฺเฌ
นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส วิย สทฺทํ อสฺโสสุํ. อตฺโถปิ เนสํ ปากโฏ อโหสิ.
     อถโข ภควา สทฺธึ เถเรน อรุณวตึ ปจฺจาคนฺตฺวา ปิณฺฑาย จริตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต ภิกฺขุสํฆํ ปุจฺฉิ "ปสฺสถ ๒- โน ตุเมฺห ภิกฺขเว
อภิภุสฺส ภิกฺขุโน พฺรหฺมโลเก ฐิตสฺส คาถาโย ภาสมานสฺสา"ติ. เต "อาม
ภนฺเต"ติ ปฏิชานิตฺวา สุตภาวํ อาวีกโรนฺตา ตเทว คาถาทฺวยํ อุทาหรึสุ.
สตฺถา "สาธุ สาธู"ติ สาธุการํ ทตฺวา เทสนํ นิฏฺฐเปสิ. ๓- เอวํ ตาว อิทํ สุตฺตํ
อิโต เอกตึสกปฺปมตฺถเก สิขินา ภควตา กถิตํ.
     อมฺหากํ ปน ภควา สพฺพญฺญุตํ ปตฺวา ๔- ปวตฺติตปวรธมฺมจกฺโก สาวตฺถึ
อุปนิสฺสาย เชตวเน วิหรนฺโต เชฏฺฐมูลมาสปุณฺณมีทิวเส ๕- ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา
อิมํ อรุณวตึ สุตฺตํ ปฏฺฐเปสิ. อานนฺทตฺเถโร วีชนึ คเหตฺวา วีชมาโน ๖- ฐิตโกว
อาทิโต ปฏฺฐาย ยาว ปริโยสานา เอกพฺยญฺชนํปิ อหาเปตฺวา สกลสุตฺตนฺตํ
อุคฺคณฺหิ. โส ปุนทิวเส ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต ทสพลสฺส วตฺตํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน
ทิวาวิหารฏฺฐานํ คนฺตฺวา สทฺธิวิหาริกนฺเตวาสิเกสุ วตฺตํ ทสฺเสตฺวา ปกฺกนฺเตสุ
หิยฺโย กถิตํ อรุณวตึ สุตฺตํ อาวชฺเชนฺโต นิสีทิ. อถสฺส สพฺพํ สุตฺตํ วิภูตํ
อุปฏฐาสิ. โส จินฺเตสิ "สิขิสฺส ภควโต อคฺคสาวโก พฺรหฺมโลเก ฐตฺวา จกฺกวาฬสหสฺเส
อนฺธการํ วิธมิตฺวา สรีโรภาสํ ทสฺเสตฺวา อตฺตโน สทฺทํ สาเวนฺโต ธมฺมกถํ กเถสีติ
หิยฺโย สตฺถารา กถิตํ, สาวกสฺส ตาว วิสโย เอวรูโป, ทส ปารมิโย ปูเรตฺวา
สพฺพญฺญุตํ ปตฺโต ปน สมฺมาสมฺพุทฺโธ กิตฺตกํ ฐานํ สเรน วิญฺญาเปยฺยา"ติ.
เอวํ โส ๗- อุปฺปนฺนาย วิมติยา วิโนทนตฺถํ ตํขณํเยว ๘- ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา
ตมตฺถํ ปุจฺฉิ. เอตมตฺถํ ทสฺเสตุํ อถโข อายสฺมา อานนฺโทติ วุตฺตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. ปคฺคณฺหิตฺวา ปคฺคณฺหิตฺวา   ฉ.ม.,อิ. อสฺสุตฺถ    ม. ปฏฺฐเปสิ
@ ฉ.ม. ปตฺโต   ฉ.ม.,อิ.....ปุณฺณมทิวเส    ฉ.ม. พีชยมาโน
@ ฉ.ม.,อิ. โส เอวํ     ฉ.ม.ตงฺขเณเยว
     ตตฺถ สมฺมุขาติ สมฺมุเข ฐิเตน ๑- มยา เอตํ สุตฺตํ, น อนุสฺสเวน, น
สุตฺตปรมฺปรายาติ ๒- อิมินา อธิปฺปาเยน เอวมาห. กีวตกํ ปโหติ สเรน
วิญฺญาเปตุนฺติ กิตฺตกํ ฐานํ สรีโรภาเสน วิหตนฺธการํ กตฺวา สเรน วิญฺญาเปตุํ
สกฺโกติ. สาวโก โส อานนฺท, อปฺปเมยฺยา ตถาคตาติ อิทํ ภควาปิ อิมินา
อธิปฺปาเยนาห:- อานนฺท ตฺวํ กึ วเทสิ, โส ปเทสญาเณ ฐิโต สาวโก. ตถาคตา
ปน ทส ปารมิโย ปูเรตฺวา สพฺพญฺญุตญาณํ ปตฺตา อปฺปเมยฺยา. โส ตฺวํ นขสิขาย ปํสุํ
คเหตฺวา มหาปฐวีปํสุนา สทฺธึ อุปเมนฺโต วิย กึ นาเมตํ วเทสิ. อญฺโญ หิ
สาวกานํ วิสโย, อญฺโญ พุทฺธานํ. อญฺโญ สาวกานํ โคจโร, อญฺโญ พุทฺธานํ.
อญฺญํ สาวกานํ พลํ, อญฺญํ พุทฺธานนฺติ. อิติ ภควา อิมินา อธิปฺปาเยน
อปฺปเมยฺยภาวํ วตฺวา ตุณฺหี อโหสิ.
     เถโร ทุติยมฺปิ ปุจฺฉิ. สตฺถา "อานนฺท ตฺวํ ตาลจฺฉิทฺทํ คเหตฺวา อนนฺตากาเสน
อุปเมนฺโต วิย, วาฏกสกุณํ ๓- คเหตฺวา ทิยฑฺฒโยชนสติเกน สุปณฺณราเชน อุปเมนฺโต
วิย, หตฺถิโสณฺฑาย อุทกํ คเหตฺวา มหาคงฺคาย อุปเมนฺโต วิย, จตุรตนิเก
อาวาเฏ อุทกํ คเหตฺวา สตฺตหิ สเรหิ อุปเมนฺโต วิย, นาฬิโกทนมตฺตลาภึ
มนุสฺสํ คเหตฺวา จกฺกวตฺติรญฺญา อุปเมนฺโต วิย, ปํสุปิสาจกํ คเหตฺวา
สกฺเกน เทวรญฺญา อุปเมนฺโต วิย, ขชฺโชปนกปฺปภํ คเหตฺวา สุริยปฺปภาย
อุปเมนฺโต วิย กินฺนาเมตํ วเทสีติ ทีเปนฺโต ทุติยมฺปิ อปฺปเมยฺยภาวเมว วตฺวา
ตุณฺหี อโหสิ. ตโต เถโร จินฺเตสิ "สตฺถา มยา ปุจฺฉิโต น ตาว กเถติ, ๔-
หนฺทาหํ ๕- ยาวตติยํ ยาจิตฺวา พุทฺธสีหนาทํ นทาเปสฺสามี"ติ. โส ตติยมฺปิ ยาจิ.
ตํ ทสฺเสตุํ ตติยมฺปิ โขติอาทิ วุตฺตํ. อถสฺส ภควา พฺยากโรนฺโต สุตา เต
อานนฺทาติอาทิมาห. เถโร จินฺเตสิ "สตฺถา เม `สุตา เต อานนฺท สหสฺสี จูฬนิกา
โลกธาตู'ติ เอตฺตกเมว วตฺวา ตุณฺหี ชาโต, อิทานิ พุทฺธสีหนาทํ นทิสฺสตี"ติ โส
สตฺถารํ ยาจนฺโต เอตสฺส ภควา กาโลติอาทิมาห.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สมฺมุขีภูเตน      ฉ.ม.,อิ. น ทูตปรมฺปรายาติ
@ ฉ.ม.,อิ. จาตกสกุณํ    ฉ.ม. กเถสิ    ฉ.ม.,อิ. หนฺทนํ
     ภควาปิสฺส วิตฺถารกถํ กเถตุํ เตนหานนฺทาติอาทิมาห. ตตฺถ ยาวตาติ ยตฺตกํ
ฐานํ. จนฺทิมสุริยาติ จนฺทิมา จ สุริโย จ. ปริหรนฺตีติ วิจรนฺติ. ทิสา ภนฺตีติ
สพฺพา ทิสา โอภาสนฺติ. วิโรจนาติ วิโรจมานา. เอตฺตาวตา เอกจกฺกวาฬํ
ปริจฺฉินฺทิตฺวา ทสฺสิตํ โหติ. อิทานิ ตํ สหสฺสคุณํ กตฺวา ทสฺเสนฺโต ตาว สหสฺสธา
โลโกติ อาห. ตสฺมึ สหสฺสธา โลเกติ ตสฺมึ สหสฺสจกฺกวาเฬ. สหสฺสํ
จาตุมฺมหาราชิกานนฺติ สหสฺสํ จาตุมฺมหาราชิกานํ เทวโลกานํ. ๑- ยสฺมา
ปน เอเกกสฺมึ จกฺกวาเฬ จตฺตาโร จตฺตาโร มหาราชาโน, ตสฺมา จตฺตาริ
มหาราชสหสฺสานีติ วุตฺตํ. อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. จูฬนิกาติ
ขุทฺทิกา. อยํ สาวกานํ วิสโย. กสฺมา ปเนสา อานีตาติ? มชฺฌิมิกาย
โลกธาตุยา ปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ.
     ยาวตาติ ยตฺตกา. ตาว สหสฺสธาติ ตาว สหสฺสภาเคน. ทฺวิสหสฺสี มชฺฌิมิกา
โลกธาตูติ อยํ สหสฺสจกฺกวาฬานิ สหสฺสภาเคน คเณตฺวา ทสสหสฺสจกฺกวาฬปริมาณา ๒-
ทฺวิสหสฺสี มชฺฌิมิกา นาม โลกธาตุ. อยํ สาวกานํ อวิสโย, พุทฺธานเมว วิสโย.
เอตฺตเกปิ หิ ฐาเน ตถาคตา อนฺธการํ วิธมิตฺวา สรีโรภาสํ ทสฺเสตฺวา สเรน
วิญฺญาเปตุํ สกฺโกนฺตีติ ทีเปติ. เอตฺตเกน พุทฺธานํ ชาติกฺเขตฺตํ นาม
ทสฺสิตํ. โพธิสตฺตานํ หิ ปจฺฉิมภเว เทวโลกโต จวิตฺวา มาตุกุจฺฉิยํ
ปฏิสนฺธิคหณทิวเส จ กุจฺฉิโต นิกฺขมนทิวเส จ มหาภินิกฺขมนทิวเส จ
สมฺโพธิธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนอายุสงฺขารโวสฺสชฺชนปรินิพฺพานทิวเสสุ จ เอตฺตกํ ฐานํ
กมฺปติ.
     ติสหสฺสี มหาสหสฺสีติ สหสฺสิโต ปฏฺฐาย ตติยาติ ติสหสฺสี, สหสฺสํ
๓- สหสฺสธา กตฺวา คณิตํ มชฺฌิมิกํ สหสฺสธา กตฺวา คณิตตฺตา ๓- มหนฺเตหิ สหสฺเสหิ
คณิตาติ มหาสหสฺสี. เอตฺตาวตา โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาฬปริมาโณ โลโก ทสฺสิโต
โหติ. ภควา อากงฺขมาโน เอตฺตเก ฐาเน อนฺธการํ วิธมิตฺวา สรีโรภาสํ ทสฺเสตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. เทวานํ    ฉ. ทสสตสหสฺสจกฺกวาฬปริมาณา  ๓-๓ ม. สหสฺสธา กตฺวา คณิตตฺตา
สเรน วิญฺญาเปยฺยาติ. คณกปุตฺตติสฺสตฺเถโร ปน เอวมาห "ติสหสฺสี-
มหาสหสฺสีโลกธาตุยา ๑- เอวํ ปริมาณํ. อิทํ หิ อาจริยานํ สชฺฌายมูลกํ ๒-
วาจาย ปริหรณฏฺฐานํ, ๓- ทสโกฏิสตสหสฺสจกฺกวาฬปริมาณํ ปน ฐานํ ติสหสฺสี-
มหาสหสฺสีโลกธาตุ นามา"ติ เอตฺตาวตา หิ ภควตา อาณากฺเขตฺตํ นาม ทสฺสิตํ.
เอตสฺมึ หิ อนฺตเร อาฏานาฏิยปริตฺตอิสิคิลิปริตฺตธชคฺคปริตฺตโพชฺฌงฺคปริตฺต-
ขนฺธปริตฺตโมรปริตฺตเมตฺตปริตฺตรตนปริตฺตานํ อาณา ผรติ. ยาวตา วา ๔- ปน
อากงฺเขยฺยาติ ยตฺตกํ วา ฐานํ อิจฺเฉยฺย, อิมินา วิสยกฺเขตฺตํ ทสฺเสติ.
พุทฺธานญฺหิ วิสยกฺเขตฺตสฺส ปมาณปริจฺเฉโท นาม นตฺถิ, นตฺถิกภาเว จสฺส อิมํ
โอปมฺมํ อาหรนฺติ:- โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาฬมฺหิ ๕- ยาว พฺรหฺมโลกา สาสเปหิ ปูเรตฺวา
สเจ โกจิ ปุริโส ๖- ปุรตฺถิมาย ทิสาย เอกจกฺกวาเฬ เอกํ สาสปํ ปกฺขิปนฺโต
อาคจฺเฉยฺย, สพฺเพปิ เต สาสปา ปริกฺขยํ คจฺเฉยฺยุํ, น เตฺวว ปุรตฺถิมาย ทิสาย
จกฺกวาฬานิ. ทกฺขิณาทีสุปิ เอเสว นโย. ตตฺถ พุทฺธานํ อวิสโย นาม นตฺถิ.
     เอวํ  วุตฺเต เถโร จินฺเตสิ "สตฺถา เอวมาห `อากงฺขมาโน อานนฺท
ตถาคโต ติสหสฺสึ มหาสหสฺสึ โลกธาตุํ สเรน วิญฺญาเปยฺย, ยาวตา วา ปน
อากงฺเขยฺยา'ติ. วิสโม โข ปนายํ  โลโก, อนนฺตานิ จกฺกวาฬานิ, เอกสฺมึปิ ฐาเน
สุริโย อุคฺคโต โหติ, เอกสฺมึ ฐาเน มชฺเฌ ฐิโต, เอกสฺมึ ฐาเน อตฺถงฺคโต.
เอกสฺมึ ฐาเน ปฐมยาโม โหติ, เอกสฺมึ มชฺฌิมยาโม, เอกสฺมึ ปจฺฉิมยาโม. สตฺตาปิ
กมฺมปฺปสุตา ขิฑฺฑาปฺปสุตา อาหารปฺปสุตาติ เอวํ เตหิ เตหิ การเณหิ วิกฺขิตฺวา
จ ปมตฺตา จ โหนฺติ. กถํ นุ โข เต สตฺถา ปเรน วิญฺญาเปยฺยา"ติ. โส
เอวํ จินฺเตตฺวา วิมติจฺเฉทนตฺถํ ตถาคตํ ปุจฺฉนฺโต ยถากถํ ปนาติอาทิมาห.
     อถสฺส สตฺถา พฺยากโรนฺโต อิธานนฺท ตถาคโตติอาทิมาห. ตตฺถ  โอภาเสน
ผเรยฺยาติ สรีโรภาเสน ผเรยฺย. ผรมาโน ปเนส กึ กเรยฺยาติ? ยสฺมึ ฐาเน
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. น ติสหสฺสี...      ฉ.ม.,อิ. สชฺฌายมูฬฺหกํ
@ ฉ.ม.,อิ. ปริหีนฏฺฐานํ        ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ม....จกฺกวาเฬหิ           ฉ.ม.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
สุริโย ปญฺญายติ, ตตฺถ นํ อตฺตโน อานุภาเวน อตฺถงฺคเมยฺย. ยตฺถ ปน น ปญฺญายติ,
ตตฺถ นํ อุปฏฺฐเปตฺวา ๑- มชฺเฌ ฐเปยฺย. ตโต ยตฺถ สุริโย น ๒- ปญฺญายติ,
ตตฺถ มนุสฺสา "อธุนาว สุริโย ปญฺญายิตฺถ, โส อิทาเนว อตฺถงฺคมิโต, นาคาวฏฺโฏ
นุ โข อยํ, ภูตาวฏฺฏยกฺขาวฏฺฏเทวตาวฏฺฏานํ อญฺญตโร"ติ วิตกฺกํ อุปฺปาเทยฺยํ.
ยตฺถ น ๓- ปญฺญายติ, ตตฺถ มนุสฺสา "อิทาเนว สุริโย อตฺถงฺคมิโต, สฺวายํ อิทเมว
อุฏฺฐิโต, กึ นุ โข อยํ นาคาวฏฺฏภูตาวฏฺฏยกฺขาวฏฺฏเทวตาวฏฺฏานํ อญฺญตโร"ติ
วิตกฺกํ อุปฺปาเทยฺยุํ. ตโต เตสุ มนุสฺเสสุ อาโลกญฺจ อนฺธการญฺจ อาวชฺชิตฺวา ๔-
"กึ ปจฺจยา นุ โข อิทนฺ"ติ ปริเยสมาเนสุ สตฺถา นีลกสิณํ สมาปชฺชิตฺวา
พหลนฺธการํ ปตฺถเรยฺย. กสฺมา? เตสํ กมฺมาทิปฺปสุตานํ สตฺตานํ สนฺตาสชนนตฺถํ.
อถ เนสํ สนฺตานํ อาปนฺนภาวํ ญตฺวา โอทาตกสิณสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา
ปณฺฑรํ ฆนพุทฺธรสฺมึ วิสฺสชฺเชนฺโต จนฺทสหสฺสสุริยสหสฺสอุฏฺฐานกาโล วิย
เอกปฺปหาเรเนว สพฺพํ เอกาโลกํ กเรยฺย. ตญฺจ โข ติลพีชมตฺเตน กายปฺปเทเสน
โอภาสํ มุญฺจนฺโต. โย หิ จกฺกวาฬปฐวึ ทีปกปลฺลกํ กตฺวา มหาสมุทฺเท อุทกํ
เตลํ กตฺวา สิเนรุํ วฏฺฏึ กตฺวา อญฺญสฺมึ สิเนรุมุทฺธนิ ฐเปตฺวา ชาเลยฺย, โส
เอกจกฺกวาเฬเยว อาโลกํ กเรยฺย. ตโต  ปรํ วิทตฺถึปิ โอภาเสตุํ น
สกฺกุเณยฺย. ตถาคโต ปน ติลผลปฺปมาเณน สรีรปฺปเทเสน โอภาสํ มุญฺจิตฺวา
ติสหสฺสีมหาสหสฺสีโลกธาตุํ เอโกภาวํ กเรยฺย ตโต วา ปน ภิยฺโย, เอวํมหนฺตาปิ ๕-
พุทฺธคุณาติ.
     ตํ อาโลกํ สญฺชาเนยฺยุนฺติ ตํ อาโลกํ ทิสฺวา "เยน สุริโย อตฺถญฺเจว
คโต ๖- อุฏฺฐาปิโต จ, พหลนฺธการญฺจ วิสฏฺฐํ, เอส โส ปุริโส อิทานิ อาโลกํ
กตฺวา ฐิโต, อโห อจฺฉริยปุริโส"ติ อญฺชลึ ปคฺคยฺห นมสฺสมานา ติฏฺเฐยฺยุํ. ๗-
สทฺทมนุสฺสาเวยฺยาติ ธมฺมกถาสทฺทํ อนุสฺสาเวยฺย. โย หิ เอกํ จกฺกวาฬปพฺพตํ
@เชิงอรรถ:  ม. อุทฺธํเสตฺวา, ฉ.,อิ.อุฏฺฐาเปตฺวา   ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม. ยตฺถ ปน น, อิ.ยตฺถ ปน       สี.,อิ. อาปชฺชิตฺวา
@ ฉ.ม.,อิ. เอวํ มหนฺตา หิ    ฉ.ม.,อิ. คมิโต      ฉ.ม. นิสีเทยฺยุํ
เภรึ กตฺวา มหาปฐวึ เภริจมฺมํ กตฺวา สิเนรุํ ทณฺฑํ กตฺวา อญฺญสฺมึ
สิเนรุมตฺถเก ฐเปตฺวา อาโกเฏยฺย, โส เอกจกฺกวาเฬเยว ตํ สทฺทํ สาเวยฺย,
ปรโต วิทตฺถึปิ อติกฺกมิตุํ ๑- น สกฺกุเณยฺย. ตถาคโต ปน ปลฺลงฺเก วา ปีเฐ
วา นิสีทิตฺวา ติสหสฺสึ มหาสหสฺสึ โลกธาตุํ สเรน วิญฺญาเปติ, ตโต วา ปน
ภิยฺโย, เอวํ ปน ๒- มหานุภาวา ตถาคตาติ. อิติ ภควา อิมินา เอตฺตเกน ฐาเนน ๓-
วิสยกฺเขตฺตเมว ทสฺเสสิ.
     อิมญฺจ ปน พุทฺธสีหนาทํ สุตฺวา เถรสฺส อพฺภนฺตเร พลวปีติ อุปฺปนฺนา,
โส ปีติวเสน อุทานํ อุทาเนนฺโต ลาภา วต เมติอาทิมาห. ตตฺถ ยสฺส
เม สตฺถา เอวํมหิทฺธิโกติ ยสฺส มยฺหํ สตฺถา เอวํมหิทฺธิโก, ตสฺส มยฺหํ
เอวํมหิทฺธิกสฺส สตฺถุ ปฏิลาโภ ลาภา เจว สุลทฺธญฺจาติ อตฺโถ. อถวา ยฺวาหํ
เอวรูปสฺส จ ๔- สตฺถุโน ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา วิจริตุํ, ปาทปริกมฺมํ กาตุํ, ๕-
มุขโธวนอุทกนฺหาโนทกานิ ทาตุํ, คนฺธกุฏิปริเวณํ สมฺมชฺชิตุํ, อุปฺปนฺนาย กงฺขาย
ปญฺหํ ปุจฺฉิตุํ, มธุรธมฺมกถญฺจ โสตุํ ลภามิ, เอเต สพฺเพปิ มยฺหํ ลาภาปิ ๖-
เจว สุลทฺธญฺจาติ ตํปิ สนฺธาย ๗- เอวมาห. เอตฺถ จ ภควโต อนฺธการาโลกสทฺทสวน-
สงฺขาตานํ อิทฺธีนํ มหนฺตตาย มหิทฺธิกตา, ตาสํเยว อนุปฺผรเณน มหานุภาวตา
เวทิตพฺพา. อุทายีติ โลลุทายิตฺเถโร. โส กิร ปุพฺพปฏฺฐนาย เถเร ๘- อาฆาตํ
พนฺธิตฺวา จรติ. ตสฺมา อิทานิ โอกาสํ ลภิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธสีหนาทปริโยสาเน
ชลมานํ ทีปสิขํ นิพฺพาเปนฺโต วิย จรนฺตสฺส โคณสฺส ทณฺเฑน ๙- ปหารํ เทนฺโต วิย
ภตฺตภริตํ ปาตึ อวกุชฺชนฺโต วิย เถรสฺส ปสาทภงฺคํ กโรนฺโต เอวมาห.
     เอวํ วุตฺเต ภควาติ เอวํ อุทายิตฺเถเรน วุตฺเต ภควา ยถา นาม
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อติกฺกาเมตุํ,อิ.อติกฺกเมตุํ   ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ    ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม.,อิ. ปิฏฺฐิปริกมฺมํ กาตุํ      ฉ.ม.,อิ. ลาภา
@ ฉ.ม.,อิ. สุลทฺธญฺจาติปิ สนฺธาย   สี.,อิ. ปุพฺเพ อุปฏฺฐายตฺเถเร,
@ฉ.ม. ปุพฺเพ อุปฏฺฐากตฺเถเร       ฉ.ม., อิ.ตุณฺเฑ
ปปาตตเฏ ฐตฺวา ปเวธมานํ ปุริสํ เอกมนฺเต ฐิโต หิเตสี ปุริโส "อิโต เอหิ
อิโต เอหี"ติ ปุนปฺปุนํ วเทยฺย, เอวเมว ๑- อุทายิตฺเถรํ ตสฺมา วจนา นิวาเรนฺโต
มา เหวํ อุทายิ, มา เหวํ อุทายีติ อาห. ตตฺถ หีติ นิปาตมตฺตํ, มา เอวํ
อวจาติ อตฺโถ. มหารชฺชนฺติ จกฺกวตฺติรชฺชํ. นนุ จ สตฺถา เอกสฺส สาวกสฺส
ธมฺมเทสนาย อุปฺปนฺนปสาทสฺส ๒- มหานิสํสํ อปริจฺฉนฺนํ อกาสิ, โส กสฺมา อิมสฺส
พุทฺธสีหนาทํ อารพฺภ อุปฺปนฺนปสาทสฺส อานิสํสํ ปริจฺฉินฺทตีติ? อริยสาวกสฺส
เอตฺตกอตฺตภาวปริมาณตฺตา. ทนฺธปญฺโญปิ หิ โสตาปนฺโน สตฺตกฺขตฺตุํ เทเวสุ จ
มนุสฺเสสุ จ อตฺตภาวํ ปฏิลภติ, เตนสฺส คตึ ปริจฺฉินฺทนฺโต เอวมาห. ทิฏฺเฐว
ธมฺเมติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว ฐตฺวา. ปรินิพฺพายิสฺสตีติ อปจฺจยปรินิพฺพาเนน
ปรินิพฺพายิสฺสติ. อิติ นิพฺพาเนน กูฏํ คณฺหนฺโต อิมํ สีหนาทสุตฺตํ นิฏฺฐาเปสีติ.
                         อานนฺทวคฺโค ตติโย
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๒๓๐-๒๓๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=5339&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=5339&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=520              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=5985              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=6145              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=6145              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]