อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๒)

                      ๓. โคตมกเจติยสุตฺตวณฺณนา
     [๑๒๖] ตติเย โคตมเก เจติเยติ โคตมกยกฺขสฺส ภวเน. ตถาคโต หิ ปมโพธิยํ
วีสติ วสฺสานิ กทาจิ จาปาเล เจติเย, กทาจิ สารนฺทเท ๑-  กทาจิ พหุปุตฺเต,
กทาจิ สตฺตมฺเพติ ๒- เอวํ เยภุยฺเยน เทวาลเยสุเยว ๓- วิหาสิ. อิมสฺมึ ปน
กาเล เวสาลึ อุปนิสฺสาย โคตมกสฺส ยกฺขสฺส ภวนฏฺาเน ๔- วิหาสิ. เตน วุตฺตํ
"โคตมเก เจติเย"ติ. เอตทโวจาติ เอตํ "อภิญฺายาหนฺ"ติอาทิกํ สุตฺตนฺตํ อโวจ.
     อิทญฺจ ปน ภควาตา สุตฺตํ อตฺถุปฺปตฺติยํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. กตรํ ๕-
อตฺถุปฺปตฺติยนฺติ? มูลปริยายอตฺถุปฺปตฺติยํ. ๖- สมฺพหุลา กิร พฺราหฺมณปพฺพชิตา
อตฺตนา อุคฺคหิตพุทฺธวจนํ นิสฺสาย ชานนมทํ อุปฺปาเทตฺวา ธมฺมสฺสวนคฺคํ น คจฺฉนฺติ
"สมฺมาสมฺพุทฺโธ กเถนฺโต อเมฺหหิ าตเมว กเถสฺสติ, โน อญฺาตนฺ"ติ. ภิกฺขู
ตถาคตสฺส อาโรเจสุํ. สตฺถา เต ภิกฺขู ปกฺโกสาเปตฺวา มุขปฏิญฺ คเหตฺวา
มูลปริยายํ เทเสสิ. เต ภิกฺขู เทสนาย เนว อาคตฏฺานํ น คตฏฺานํ
อทฺทสํสุ. อปสฺสนฺตา "สมฺมาสมฺพุทฺโธ `มยฺหํ กถา นิยฺยาตี'ติ มุขสมฺปตฺตเมว
กเถตี"ติ จินฺตยึสุ. สตฺถา เตสํ มนํ ชานิตฺวา อิมํ สุตฺตนฺตํ อารภิ.
     ตตฺถ อภิญฺายาติ "อิเม ปญฺจกฺขนฺธา ทฺวาทสายตนานิ อฏฺารส ธาตุโย
พาวีสตินฺทฺริยานิ จตฺตาริ สจฺจานิ  นว เหตู สตฺต ผสฺสา สตฺต เวทนา สตฺต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อานนฺเท    ๒ ฉ.ม. กทาจิ โคตมเกติ
@๓ ฉ.ม.,อิ. เทวกุเลสุเยว   ๔ สี.,อิ. วสนฏฺาเน
@๕ ฉ.ม.,อิ. กตฺรอตฺถุปฺปตฺติยนฺติ   ๖ ม.มู. ๑๒/๑/๑ มูลปริยายสุตฺต
เจตนา สตฺต  สญฺา สตฺต จิตฺตานี"ติ ชานิตฺวา ปฏิวิชฺฌิตฺวา ปจฺจกฺขํ กตฺวา,
ตถา "อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา"ติอาทินา นเยน เต เต ธมฺเม ชานิตฺวา
ปฏิวิชฺฌิตฺวา ปจฺจกฺขเมว กตฺวาติ อตฺโถ. สนิทานนฺติ สปจฺจยเมว กตฺวา กเถมิ,
โน อปจฺจยํ. สปฺปาฏิหาริยนฺติ ปจฺจนีกปฏิหรเณน สปฺปาฏิหาริยเมว กตฺวา
กเถมิ, โน อปฺปาฏิหาริยํ. อลญฺจ ปน โวติ ยุตฺตญฺจ ปน ตุมฺหากํ. ตุฏฺิยาติ
"สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา, สฺวากฺขาโต ธมฺโม, สุปฏิปนฺโน สํโฆ"ติ ตีณิ รตนานิ
คุณโต อนุสฺสรนฺตานํ ตุมฺหากํ ยุตฺตเมว ตุฏฺึ กาตุนฺติ อตฺโถ. เสสปททฺวเยปิ
เอเสว นโย.
     อกมฺปิตฺถาติ ฉหิ อากาเรหิ อกมฺปิตฺถ. เอวรูโป หิ ปวีกมฺโป โพธิมณฺเฑปิ
อโหสิ. โพธิสตฺเต กิร ทกฺขิณทิสาภาเคน โพธิมณฺฑํ อภิรุเฬฺห ทกฺขิณภาโค ๑-
เหฏฺา อวีจึ ปาปุณนฺโต วิย อโหสิ, อุตฺตรภาโค อุคฺคนฺตฺวา ภวคฺคํ
อภิหนนฺโต วิย. ปจฺฉิมทิสํ คเต ปจฺฉิมภาโค เหฏฺา ๒- อวีจึ ปาปุณนฺโต วิย
อโหสิ, ปาจีนภาโค อุคฺคนฺตฺวา ภวคฺคํ อภิหนนฺโต วิย อโหสิ. อุตฺตรทิสํ คเต
อุตฺตรภาโค ๓- เหฏฺา อวีจึ ปาปุณนฺโต วิย, ทกฺขิณทิสาภาโค อุคฺคนฺตฺวา ภวคฺคํ
อภิหนนฺโต วิย. ปาจีนทิสํ คเต ปาจีนทิสาภาโค เหฏฺา อวีจึ ปาปุณนฺโต วิย,
ปจฺฉิมภาโค อุคฺคนฺตฺวา ภวคฺคํ อภิหนนฺโต วิย. โพธิรุกฺโขปิ สกึ เหฏฺา อวีจึ
ปาปุณนฺโต วิย, สกึ อุคฺคนฺตฺวา ภวคฺคํ อภิหนนฺโต วิย. ตสฺมึปิ ทิวเส เอวํ
ฉหิ อากาเรหิ จกฺกวาฬสหสฺเส ๔- มหาปวี อกมฺปิตฺถ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๒๖๕-๒๖๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=6145&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=6145&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=565
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=7269
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=7530
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=7530
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐
http://84000.org/tipitaka/read/?index_20