ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๒)

                         ๓. พาลวคฺควณฺณนา
      [๒๒] ตติยสฺส ปฐเม อจฺจยํ อจฺจยโต น ปสฺสตีติ "อปรชฺฌิตฺวา อปรทฺธํ
มยา"ติ อตฺตโน อปราธํ น ปสฺสติ อปรทฺธํ มยาติ วตฺวา ทณฺฑกมฺมํ
อาหริตฺวา น ขมาเปตีติ อตฺโถ. อจฺจยํ เทเสนฺตสฺสาติ เอวํ วตฺวา ทณฺฑกมฺมํ
อาหริตฺวา ขมาเปนฺตสฺส. ยถาธมฺมํ น ปฏิคฺคณฺหาตีติ "ปุน เอวํ น กริสฺสามิ,
ขมถ เม"ติ วุจฺจมาโน อจฺจยํ อิมํ ยถาธมฺมํ ยถาสภาวํ น ปฏิคฺคณฺหาติ. "อิโต
ปฏฺฐาย ปุน เอวรูปํ มา อกาสิ, ขมามิ ตุยฺหนฺ"ติ น วทติ. สุกฺกปกฺโข
วุตฺตปฏิปกฺขนเยเนว เวทิตพฺโพ.
      [๒๓] ทุติเย อพฺภาจิกฺขนฺตีติ อภิภวิตฺวา อาจิกฺขนฺติ, อภูเตน วทนฺติ.
โทสนฺตโรติ อพฺภนฺตเร ปติฏฺฐิตโทโส. ๒- เอวรูโป หิ "นตฺถิ สมณสฺส โคตมสฺส
@เชิงอรรถ:  อิ. อฏฺฐกถา ทุนฺนีตา  ฉ.ม. อนฺตเร ปติตโทโส
อุตฺตริมนุสฺสธมฺโม"ติอาทีนิ วทนฺโต สุนกฺขตฺโต วิย ตถาคตํ อพฺภาจิกฺขติ. สทฺโธ
วา ทุคฺคหิเตนาติ โย วา ๑- ญาณวิรหิตาย สทฺธาย อติสทฺโธ โหติ มุทุปฺปสนฺโน, ๒-
โสปิ "พุทฺโธ นาม สพฺพโลกุตฺตโร, สพฺเพ ตสฺส เกสาทโย พตฺตึสโกฏฺฐาสา
โลกุตฺตราเยวา"ติอาทินา นเยน ทุคฺคหิตํ คณฺหิตฺวา ตถาคตํ อพฺภาจิกฺขติ. ตติเย
อุตฺตานเมวาติ. ๓-
      [๒๕] จตุตฺเถ เนยฺยตฺถํ สุตฺตนฺตนฺติ ยสฺส อตฺโถ เนตพฺโพ, ตํ เนตพฺพตฺถํ
สุตฺตนฺตํ. นีตตฺโถ สุตฺตนฺโตติ ทีเปตีติ กถิตตฺโถ อยํ สุตฺตนฺโตติ วทติ. ตตฺถ
"เอกปุคฺคโล ภิกฺขเว, เทฺวเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา, ตโยเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา, จตฺตาโรเม
ภิกฺขเว ปุคฺคลา"ติ เอวรูโป สุตฺตนฺโต เนยฺยตฺโถ นาม. เอตฺถ หิ กิญฺจาปิ
สมฺมาสมฺพุทฺเธน "เอกปุคฺคโล ภิกฺขเว"ติอาทิ วุตฺตํ, ปรมตฺถโต ปน ปุคฺคโล นาม
นตฺถีติ เอวมสฺส อตฺโถ เนตพฺโพว โหติ. อยํ ปน อตฺตโน พาลตาย นีตตฺโถ
อยํ สุตฺตนฺโตติ ทีเปติ. ปรมตฺถโต หิ ปุคฺคเล อสติ น ตถาคโต "เอกปุคฺคโล
ภิกฺขเว"ติอาทีนิ วเทยฺย. ยสฺมา ปน เตน วุตฺตํ, ตสฺมา ปรมตฺถโต อตฺถิ ปุคฺคโลติ
คณฺหนฺโต ตํ เนยฺยตฺถํ สุตฺตนฺตํ นีตตฺโถ สุตฺตนฺโตติ ทีเปติ. นีตตฺถนฺติ อนิจฺจํ
ทุกฺขํ อนตฺตาติ เอวํ กถิตตฺถํ. เอตฺถ หิ อนิจฺจเมว ทุกฺขเมว อนตฺตาเยวาติ
อตฺโถ. อยํ ปน อตฺตโน พาลตาย "เนยฺยตฺโถ อยํ สุตฺตนฺโต, อตฺถมสฺส อาหริสฺสามี"ติ
"นิจฺจํ นาม อตฺถิ, สุขนฺนาม อตฺถิ, อตฺตา นาม อตฺถี"ติ คณฺหนฺโต นีตตฺถํ
สุตฺตนฺตํ เนยฺยตฺโถ สุตฺตนฺโตติ ทีเปติ นาม. ปญฺจเม ๔- อุตฺตานตฺถเมวาติ.
      [๒๗] ฉฏฺเฐ ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺตสฺสาติ ปาปกมฺมสฺส. ปาปํ หิ ปฏิจฺฉาเทตฺวา
กโรนฺติ. โน เจปิ ปฏิจฺฉาเทตฺวา กโรนฺติ, ปาปกมฺมํ ปฏิจฺฉนฺนเมวาติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. โย หิ  ฉ.ม., อิ. มุทฺธปฺปสนฺโน
@ ฉ.ม. ตติยํ อุตฺตานตฺถเมวาติ, อิ. ตติยํ อุตฺตานตฺถเมว  ฉ.ม. ปญฺจมํ
วุจฺจติ. นิรโยติ สโหกาสกา ขนฺธา. ติรจฺฉานโยนิยํ ขนฺธาว ลพฺภนฺติ.
สตฺตมฏฺฐเม อุตฺตานเมวาติ. ๑-
      [๓๐] นวเม ปฏิคฺคาหาติ ปฏิคฺคหิตา, ๒- ทุสฺสีลํ ปุคฺคลํ เทฺว ฐานานิ
ปฏิคฺคณฺหนฺตีติ อตฺโถ.
      [๓๑] ทสเม อตฺถวเสติ การณานิ. อรญฺญวนปฏฺฐานีติ อรญฺญานิ จ
วนปฏฺฐานิ จ. ตตฺถ กิญฺจาปิ อภิธมฺเม นิปฺปริยาเยน "นิกฺขมิตฺวา พหิอินฺทขีลา,
สพฺพเมตํ อรญฺญนฺ"ติ ๓- วุตฺตํ. ตถาปิ ยํ ตํ "ปญฺจธนุสติกํ ปจฺฉิมนฺ"ติ ๔-
อารญฺญิกงฺคนิปฺผาทนเสนาสนํ วุตฺตํ, ตเทว อธิปฺเปตนฺติ เวทิตพฺพํ. วนปตฺถนฺติ
คามนฺตํ อติกฺกมิตฺวา มนุสฺสานํ อนูปจารฏฺฐานํ, ยตฺถ น กสียติ น วปียติ.
ปนฺตานีติ ปริยนฺตานิ อติทูรานิ. ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารนฺติ โลกิยโลกุตฺตรํ ๕-
ผาสุวิหารํ. ปจฺฉิมญฺจ ชนตํ อนุกมฺปมาโนติ ปจฺฉิเม มม สาวเก อนุกมฺปนฺโต.
      [๓๒] เอกาทสเม วิชฺชาภาคิยาติ วิชฺชาโกฏฺฐาสิกา. สมโถติ จิตฺเตกคฺคตา.
วิปสฺสนาติ สงฺขารปริคฺคาหกญาณํ. กิมตฺถมนุโภตีติ ๖- กตมํ อตฺถํ อาราเธติ
สมฺปาเทติ ปริปูเรติ. จิตฺตํ ภาวียตีติ มคฺคจิตฺตํ ภาวียติ พฺรูหียติ วฑฺฒียติ.
โย ราโค, โส ปหียตีติ โย รชฺชนกวเสน ราโค, โส ปหียติ. ราโค หิ มคฺคจิตฺตสฺส
ปจฺจนีโก, มคฺคจิตฺตํ ราคสฺส จ. ราคกฺขเณ มคฺคจิตฺตํ นตฺถิ, มคฺคจิตฺตกฺขเณ
ราโค นตฺถิ. ยทา ปน ราโค อุปฺปชฺชติ, ตทา มคฺคจิตฺตสฺส อุปฺปตฺตึ นิวาเรติ,
ปทํ ปจฺฉินฺทติ. ยถา ปน มคฺคจิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, ตทา ราคํ สมูลกํ อุพฺพฏฺเฏตฺวา
สมุคฺฆาเตนฺตเมว อุปฺปชฺชติ. เตน วุตฺตํ "ราโค ปหียตี"ติ.
      วิปสฺสนา ภิกฺขเว ภาวิตาติ วิปสฺสนาญาณํ พฺรูหิตํ วฑฺฒิตํ. ปญฺญา ภาวียตีติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สตฺตมฏฺฐมานิ อุตฺตานตฺถาเนว   ฉ.ม.,อิ. ปฏิคฺคาหกา
@ อภิ. วิ. ๓๕/๕๒๙/๓๐๒ ฌานวิภงฺค   วิ. มหาวิ. ๒/๖๕๔/๙๗ สาสงฺกสิกฺขาปท
@ ม. โลกุตฺตรํ   ฉ.ม. กมตฺถมนุโภตีติ
มคฺคปญฺญา ภาวียติ พฺรูหียติ วฑฺฒียติ. ยา อวิชฺชา, สา ปหียตีติ อฏฺฐสุ ฐาเนสุ
วฏฺฏมูลิกา มหาอวิชฺชา ปหียติ. อวิชฺชา หิ มคฺคปญฺญาย ปจฺจนีกา, มคฺคปญฺญา
อวิชฺชาย. อวิชฺชากฺขเณ มคฺคปญฺญา นตฺถิ, มคฺคปญฺญากฺขเณ อวิชฺชา นตฺถิ.
ยทา ปน อวิชฺชา อุปฺปชฺชติ, ตทา มคฺคปญฺญาย อุปฺปตฺตึ นิวาเรติ, ปทํ ปจฺฉินฺทติ.
ยทา มคฺคปญฺญา อุปฺปชฺชติ, ตทา อวิชฺชํ สมูลิกํ อุพฺพฏฺเฏตฺวา สมุคฺฆาตยมานาว
อุปฺปชฺชติ. เตน วุตฺตํ "อวิชฺชา ปหียตี"ติ. อิติ มคฺคจิตฺตํ มคฺคปญฺญาติ เทฺวปิ
สหชาตธมฺมาว กถิตา.
      ราคุปกฺกิลิฏฺฐํ วา ภิกฺขเว จิตฺตํ น วิมุจฺจตีติ ราเคน อุปกฺกิลิฏฺฐตฺตา
มคฺคจิตฺตํ น วิมุจฺจตีติ ทสฺเสติ. อวิชฺชูปกฺกิลิฏฺฐา วา ปญฺญา น ภาวียตีติ
อวิชฺชาย อุปกฺกิลิฏฺฐตฺตา มคฺคปญฺญา น ภาวียตีติ ทสฺเสติ. อิติ โข ภิกฺขเวติ
เอวํ โข ภิกฺขเว. ราควิราคา เจโตวิมุตฺตีติ ราคสฺส ขยวิราเคน เจโตวิมุตฺติ นาม
โหติ. ผลสมาธิสฺเสตํ นามํ. อวิชฺชาวิราคา ปญฺญาวิมุตฺตีติ อวิชฺชาย ขยวิราเคน
ปญฺญาวิมุตฺติ นาม โหติ. อิมสฺมึ สุตฺเต นานากฺขณิกา สมาธิวิปสฺสนา ๑- กถิตาติ.
                          พาลวคฺโค ตติโย.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๒๘-๓๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=635&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=635&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=267              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=1564              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=1547              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=1547              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]