ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                          ๒. ทุติยปณฺณาสก
                          ๖. ๑. โคตมีวคฺค
                         ๑. โคตมีสุตฺตวณฺณนา
     [๕๑] ฉฏฺฐสฺส ปฐเม สกฺเกสุ วิหรตีติ ปฐมคมเนน คนฺตฺวา วิหรติ.
มหาปชาปตีติ ปุตฺตปชาย เจว ธีตุปชาย จ มหนฺตตฺตา เอวํลทฺธนามา. เยน
ภควา เตนุปสงฺกมีติ ภควา กปิลปุรํ คนฺตฺวา ปฐมเมว นนฺทํ ปพฺพาเชสิ, สตฺตเม ทิวเส
ราหุลกุมารํ. จุมฺพฏกกลเห ๑- อุภยนครวาสีสุ ๒- ยุทฺธตฺถาย นิกฺขนฺเตสุ สตฺถา
คนฺตฺวา เต ราชาโน สญฺญาเปตฺวา อตฺตทณฺฑสุตฺตํ ๓- กเถสิ. ราชาโน ปสีทิตฺวา
อฑฺฒติยสเต อฑฺฒติยสเต กุมาเร อทํสุ, ตานิ ปญฺจกุมารสตานิ สตฺถุ สนฺติเก
ปพฺพชึสุ, อถ เนสํ ปชาปติโย สาสนํ เปเสตฺวา อนภิรตึ อุปฺปาทยึสุ. สตฺถา
เตสํ อนภิรติยา อุปฺปนฺนภาวํ ญตฺวา เต ปญฺจสเต ทหรภิกฺขู กุณาลทหํ เนตฺวา
อตฺตโน กุณาลกาเล นิสินฺนปุพฺเพ ปาสาณตเล นิสีทิตฺวา กุณาลชาตกกถาย ๔- เตสํ
อนภิรตึ วิโนเทตฺวา สพฺเพปิ เต โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาเปสิ, ปุน มหาวนํ อาเนตฺวา
อรหตฺตผเลติ. เตสํ จิตฺตชานนตฺถํ ปุนปิ ปชาปติโย สาสนํ ปหิณึสุ. เต "อภพฺพา
มยํ ฆราวาสสฺสา"ติ ปฏิสาสนํ ปหิณึสุ. ตา "น ทานิ อมฺหากํ ฆรํ คนฺตุํ
ยุตฺตํ, มหาปชาปติยา สนฺติกํ คนฺตฺวา ปพฺพชฺชํ อนุชานาเปตฺวา ปพฺพชิสฺสามา"ติ
ปญฺจสตาปิ มหาปชาปตึ อุปสงฺกมิตฺวา "อยฺเย อมฺหากํ ปพฺพชฺชํ อนุชานาเปถา"ติ
อาหํสุ. มหาปชาปตี ตา อิตฺถิโย คเหตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ. เสตจฺฉตฺตสฺส
เหฏฺฐา รญฺโญ ปรินิพฺพุตกาเล อุปสงฺกมีติปิ วทนฺติเยว.
     อลํ โคตมิ, มา เต รุจฺจีติ กสฺมา ปฏิกฺขิปิ, นนุ สพฺเพสํปิ พุทฺธานํ
จตสฺโส ปริสา โหนฺตีติ? กามํ โหนฺติ, กิลเมตฺวา ปน อเนกวารํ ยาจิเตน
@เชิงอรรถ:  สุ.วิ. ๒/๓๓๑/๒๘๗, สา.ป. ๑/๓๗/๖๖   ฉ.ม. ปน อุภยนครวาสิเกสุ
@ ขุ.สุ. ๒๕/๙๔๒/๕๑๘, ขุ.มหา. ๒๙/๗๘๘/๔๘๘ (สฺยา)   ขุ.ชา. ๒๘/๒๙๖/๑๐๖ (สฺยา)
อนุญฺญาตํ ปพฺพชฺชํ "ทุกฺเขน ลทฺธา"ติ สมฺมา ปริปาเลสฺสนฺตีติ ครุํ กตฺวา
อนุญฺญาตุกาโม ปฏิกฺขิปิ. ปกฺกามีติ ปุน กปิลปุรเมว ปาวิสิ. ยถาภิรนฺตํ
วิหริตฺวาติ โพธเนยฺยสตฺตานํ อุปนิสฺสยํ โอโลเกนฺโต ยถาชฺฌาสเยน วิหริตฺวา.
จาริกํ ปกฺกามีติ มหาชนสงฺคหํ กโรนฺโต อุตฺตมาย พุทฺธสิริยา อโนปเมน พุทฺธวิลาเสน
อตุริตจาริกํ ปกฺกามิ.
     สมฺพหุลาหิ สากิยานีหิ สทฺธินฺติ อนฺโตนิเวสนสฺมึเยว ทสพลํ อุทฺทิสฺส
ปพฺพชฺชาเวสํ คเหตฺวา ตาปิ ๑- ปญฺจสตา สากิยานิโย ปพฺพชฺชาเวสํเยว คาหาเปตฺวา
สพฺพาหิปิ ตาหิ สมฺพหุลาหิ สากิยานีหิ สทฺธึ. ปกฺกามีติ ๒- คมนํ อภินีหริ.
คมนาภินีหรณกาเล ปน ตา สุขุมาลา ราชิตฺถิโย ปทสา คนฺตุํ น สกฺขิสฺสนฺตีติ
สากิยโกลิยราชาโน โสวณฺณสิวิกาโย อุฏฺฐาปยึสุ. ๓- ตา ปน "ยาเน อารุยฺห
คจฺฉนฺตีหิ สตฺถริ อคารโว กโต โหตี"ติ เอกปณฺณาสโยชนิกํ มคฺคํ ปทสาว ปฏิปชฺชึสุ.
ราชาโนปิ ปุรโต จ ปจฺฉโต จ อารกฺขํ สํวิทหาเปตฺวา ตณฺฑุลสปฺปิเตลาทีนํ
สกฏานิ ปูเรตฺวา ๔- "คตคตฏฺฐาเน ๕- อาหารํ ปฏิยาเทถา"ติ ปุริเส เปสยึสุ.
สูเนหิ ปาเทหีติ ตาสํ หิ สุขุมาลตฺตา ปาเทสุ เอโก โผโฏ อุฏฺเฐติ, เอโก
ภิชฺชติ. อุโภ ปาทา กฏกฏฺฐิสมฺปริกิณฺณา วิย หุตฺวา อุทฺธุมาตา ชาตา. เตน
วุตฺตํ "สูเนหิ ปาเทหี"ติ. พหิทฺวารโกฏฺฐเกติ ทฺวารโกฏฺฐกโต พหิ. กสฺมา ปเนวํ
สณฺฐิตาติ ๖-? เอวํ กิรสฺสา อโหสิ "อหํ ตถาคเตน อนนุญฺญาตา สยเมว
ปพฺพชฺชาเวสํ อคฺคเหสึ, เอวํ คหิตภาโว จ ปน เม สกลชมฺพูทีเป ปากโฏ ชาโต. สเจ
สตฺถา ปพฺพชฺชํ อนุชานาติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. สเจ ปน นานุชานิสฺสติ, มหตี
ครหา ภวิสฺสตี"ติ วิหารํ ปวิสิตุํ อสกฺโกนฺตี โรทมานาว อฏฺฐาสิ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ฉ.ม. จาริกํ ปกฺกามีติ
@ ฉ.ม. อุปฏฺฐาปยึสุ   ฉ.ม. ปูราเปตฺวา
@ ฉ.ม. คตฏฺฐาเน คตฏฺฐาเน   ฉ.ม. ฐิตาติ
     กึ นุ ตฺวํ โคตมีติ กึ นุ ราชกุลานํ วิปตฺติ อุปฺปนฺนา, เกน นุ ๑-
ตฺวํ การเณน เอวํ วิวณฺณภาวํ ปตฺตา, สูเนหิ ปาเทหิ ฯเปฯ ฐิตาติ. อญฺเญนปิ
ปริยาเยนาติ อญฺเญนปิ การเณน. พหุการา ภนฺเตติอาทินา ตสฺสา คุณํ
กเถตฺวา ปุน ปพฺพชฺชํ ยาจนฺโต เอวมาห. สตฺถาปิ "อิตฺถิโย นาม ปริตฺตปญฺญา,
เอกายาจิตมตฺเตเนว ปพฺพชฺชาย อนุญฺญาตาย น มม สาสนํ ครุํ กตฺวา
คณฺหิสฺสนฺตี"ติ ติกฺขตฺตุํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อิทานิ ครุํ กตฺวา คาหาเปตุกามตาย สเจ
อานนฺท มหาปชาปตี โคตมี อฏฺฐ ครุธมฺเม ปฏิคฺคณฺหาติ, สาวสฺสา โหตุ
อุปสมฺปทาติอาทิมาห. ตตฺถ สาวสฺสาติ สาเอว อสฺสา ปพฺพชฺชาปิ อุปสมฺปทาปิ
โหตุ.
     ตทหุปสมฺปนฺนสฺสาติ ตํ ทิวสํปิ อุปสมฺปนฺนสฺส. อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ
อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ กตฺตพฺพนฺติ โอมานาติมาเน อกตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน
อภิวาทนํ, อาสนา ปจฺจุฏฺฐาย ปจฺจุคฺคมนวเสน ปจฺจุฏฺฐานํ, ทสนเข สโมธาเนตฺวา
อญฺชลิกมฺมํ, อาสนปญฺญาปนพีชนาทิกํ อนุจฺฉวิกกมฺมสงฺขาตํ สามีจิกมฺมญฺจ กตฺตพฺพํ.
อภิกฺขุเก อาวาเสติ ยตฺถ วสนฺติยา อนนฺตราเยน โอวาทตฺถาย อุปสงฺกมนารเห
ฐาเน โอวาททายโก อาจริโย นตฺถิ, อยํ อภิกฺขุโก อาวาโส นาม. เอวรูเป
อาวาเส วสฺสํ น อุปคนฺตพฺพํ. อนฺวฑฺฒมาสนฺติ อนุโปสถิกํ. โอวาทูปสงฺกมนนฺติ
โอวาทตฺถาย อุปสงฺกมนํ. ทิฏฺเฐนาติ จกฺขุนา ทิฏฺเฐน. สุเตนาติ โสเตน สุเตน.
ปริสงฺกายาติ ทิฏฺฐสุตวเสน ปริสงฺกิเตน. ครุธมฺมนฺติ ครุกํ สํฆาทิเสสาปตฺตึ.
ปกฺขมานตฺตนฺติ อนูนานิ ปณฺณรสทิวสานิ มานตฺตํ. ฉสุ ธมฺเมสูติ วิกาล-
โภชนจฺฉฏฺเฐสุ สิกฺขาปเทสุ. สิกฺขิตสิกฺขายาติ เอกสิกฺขํปิ อขณฺฑํ กตฺวา
ปูริตสิกฺขาย. อกฺโกสิตพฺโพ ปริภาสิตพฺโพติ ทสนฺนํ อกฺโกสวตฺถูนํ อญฺญตเรน
อกฺโกสวตฺถุนา น อกฺโกสิตพฺโพ, ภยูปทํสนาย ๒- ยาย กายจิ ปริภาสาย น ปริภาสิตพฺโพ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ   สี. ภยปรมฺปราย, ม. ภยูปรมฺปราย
     โอวโฏ ภิกฺขุนีนํ ภิกฺขูสุ วจนปโถติ โอวาทานุสาสนีธมฺมกถาสงฺขาโต วจนปโถ
ภิกฺขุนีนํ ภิกฺขูสุ วาริโต ๑- ปิหิโต, น ภิกฺขุนิยา โกจิ ภิกฺขุ โอวทิตพฺโพ
วา อนุสาสิตพฺโพ วา. "ภนฺเต โปราณกตฺเถรา อิทญฺจิทญฺจ วตฺตํ ปูรยึสู"ติ
เอวํ ปน ปเวณิวเสน กเถตุํ วฏฺฏติ. อโนวโฏ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีสุ วจนปโถติ
ภิกฺขูนํ ปน ภิกฺขุนีสุ วจนปโถ อนิวาริโต, ยถารุจึ โอวทิตุํ อนุสาสิตุํ ธมฺมกถํ
กเถตุนฺติ อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถารโต ปเนสา ครุธมฺมกถา สมนฺตปาสาทิกาย
วินยสํวณฺณนาย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา.
     อิเม ปน อฏฺฐ ครุธมฺเม สตฺถุ สนฺติเก อุคฺคเหตฺวา เถเรน อตฺตโน
อาโรจิยมาเน สุตฺวาว มหาปชาปติยา ตาวมหนฺตํ โทมนสฺสํ ขเณน ปฏิปฺปสฺสมฺภิ,
อโนตตฺตทหโต อาภเตน สีตูทกสฺส ฆฏสเตน มตฺถเก ปริสิตฺตา วิย วิคตปริฬาหา
อตฺตมนา หุตฺวา ครุธมฺมปฏิคฺคหเณน อุปฺปนฺนํ ปีติปามุชฺชํ อาวิกโรนฺตี เสยฺยถาปี
ภนฺเตติอาทิกํ อุทานํ อุทาเนสิ.
     กุมฺภตฺเถนเกหีติ กุมฺเภ ทีปํ ชาเลตฺวา เตน อาโลเกน ปรฆเร ภณฺฑํ
วิจินิตฺวา เถนกโจเรหิ. เสตฏฺฐิกา นาม โรคชาตีติ เอโก ปาณโก นาฬิมชฺเฌ
คตํ ๒- กณฺฑํ วิชฺฌติ, เยน วิทฺธา กณฺฑา ๓- นิกฺขนฺตํปิ สาลิสีสํ ขีรํ คเหตุํ น
สกฺโกติ. มญฺเชฏฺฐิกา ๔- นาม โรคชาตีติ อุจฺฉูนํ อนฺโต รตฺตภาโว.
     มหโต ตฬากสฺส ปฏิกจฺเจว ปาฬินฺติ ๕- อิมินา ปน เอตมตฺถํ ทสฺเสติ:-
ยถา มหโต ตฬากสฺส ปาฬิยา อพทฺธายปิ น ๖- กิญฺจิ อุทกํ ติฏฺฐเตว, ปฐมเมว
พทฺธาย ปน ยํ อพทฺธปจฺจยา น ติฏฺเฐยฺย, ตมฺปิ ติฏฺเฐยฺย, เอวเมว เย อิเม
อนุปฺปนฺเน วตฺถุสฺมึ ปฏิกจฺเจว อวีติกฺกมนตฺถาย ๗- ครุธมฺมา ปญฺญตฺตา,
เตสุ หิ ๘-
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. โอวริโต   ฉ.ม. นาฬมชฺฌคตํ   ม. วิทฺธตฺตา วณฺฑํ
@ ฉ.ม. มญฺชิฏฺฐิกา   ฉ.ม. อาฬินฺติ
@ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ   ฉ.ม. อนติกฺกมนตฺถาย   ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
อปฺปญฺญตฺเตสุ มาตุคามสฺส ปพฺพชิตตฺตา ปญฺจวสฺสสตานิ สทฺธมฺโม ติฏฺเฐยฺย.
ปฏิกจฺเจว ปญฺญตฺตา ปน อปรานิปิ ปญฺจวสฺสสตานิ ฐสฺสตีติ เอวํ ปฐมํ วุตฺตํ
วสฺสสหสฺสเมว ฐสฺสติ. วสฺสสหสฺสนฺติ เจตํ ปฏิสมฺภิทาปฺปตฺตขีณาสววเสเนว ๑-
วุตฺตํ, ตโต ปน อุตฺตริปิ สุกฺขวิปสฺสกขีณาสววเสน วสฺสสหสฺสํ, อนาคามิวเสน วสฺส-
สหสฺสํ, สกทาคามิวเสน วสฺสสหสฺสํ, โสตาปนฺนวเสน วสฺสสหสฺสนฺติ เอวํ ปญฺจ-
วสฺสสหสฺสานิ ปฏิเวธสทฺธมฺโม ฐสฺสติ. ปริยตฺติธมฺโมปิ ตานิเยว. น หิ ปริยตฺติยา
อสติ ปฏิเวโธ อตฺถิ, นาปิ ปริยตฺติยา สติ ปฏิเวโธ น โหติ. ลิงฺคํ ปน
ปริยตฺติยา อนฺตรหิตายปิ จิรํ ปวตฺติสฺสตีติ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๒๖๑-๒๖๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=5859&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=5859&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=141              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=23&A=5753              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=23&A=5989              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=23&A=5989              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_23

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]