บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๖

๕. มิคสาลาสุตฺตวณฺณนา [๗๕] ปญฺจมสฺส อาทิมฺหิ ตาว ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ ฉกฺกนิปาเต วุตฺตเมว. ทุสฺสีโล โหตีติอาทีสุ ปน ทุสฺสีโลติ นิสฺสีโล. เจโตวิมุตฺตินฺติ ผลสมาธึ. ปญฺญาวิมุตฺตินฺติ ผลญาณํ. นปฺปชานาตีติ อุคฺคหปริปุจฺฉาวเสน น ชานาติ. ทุสฺสีลฺยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌตีติ เอตฺถ ปญฺจ ทุสฺสีลฺยานิ ตาว โสตาปตฺติมคฺเคน ปหียนฺติ, ทส อรหตฺตมคฺเคน. ผลกฺขเณ ตานิ ปหีนานิ นาม โหนฺติ. ผลกฺขณํ สนฺธาย อิธ "นิรุชฺฌตี"ติ วุตฺตํ. ปุถุชฺชนสฺส ปน สีลํ ปญฺจหิ การเณหิ ภิชฺชติ ปาราชิกา- ปชฺชเนน สิกฺขาปจฺจกฺขาเนน ติตฺถิยปกฺกมเนน ^๒- อรหตฺเตน มรเณนาติ. ตตฺถ ปุริมา ตโย ภาวนาปริหานาย สํวตฺตนฺติ, จตุตฺโถ วฑฺฒิยา, ปญฺจโม เนว หานาย น วฑฺฒิยา. กถํ ปเนตํ อรหตฺเตน สีลํ ภิชฺชตีติ? ปุถุชฺชนสฺส หิ สีลํ อจฺจนฺต- กุสลเมว โหติ, อรหตฺตมคฺโค จ กุสลากุสลกมฺมกฺขยาย สํวตฺตตีติ เอวํ เตน ตํ ภิชฺชติ. สวเนนปิ อกตํ โหตีติ โสตพฺพยุตฺตกํ อสฺสุตํ โหติ. พาหุสจฺเจนปิ อกตํ โหตีติ เอตฺถ พาหุสจฺจนฺติ วิริยํ. วิริเยน กตฺตพฺพยุตฺตกํ อกตํ โหติ, ตสฺส อกตตฺตา สคฺคโตปิ มคฺคโตปิ หายติ. ^๓- ทิฏฺฐิยาปิ อปฺปฏิวิทฺธํ โหตีติ ทิฏฺฐิยา ปฏิวิชฺฌิตพฺพํ อปฺปฏิวิทฺธํ โหติ อปจฺจกฺขกตํ. สามายิกมฺปิ วิมุตฺตึ น ลภตีติ กาลานุกาลํ ธมฺมสฺสวนํ ปีติปาโมชฺชํ น ลภติ. หานาย ปเรตีติ หานาย คจฺฉติ. ^๔- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อโปถุชฺชนิกสีลาทีหิ ^๒ ฉ.ม. ติตฺถิยปกฺขนฺทเนน @^๓ ฉ.ม. ปริหายติ ^๔ ฉ.ม. ปวตฺตติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖๐.

ยถาภูตํ ปชานาตีติ "โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา ปญฺจวิธํ ทุสฺสีลฺยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌตี"ติ อุคฺคหปริปุจฺฉาวเสน ชานาติ. ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหตีติ โสตพฺพยุตฺตกํ สุตํ โหติ. พาหุสจฺเจนปิ กตํ โหตีติ วิริเยน กตฺตพฺพยุตฺตกํ อนฺตมโส ทุพฺพล- วิปสฺสนามตฺตกํปิ กตํ โหติ. ทิฏฺฐิยาปิ สุปฺปฏิวิทฺธํ โหตีติ อนฺตมโส โลกิย- ปญฺญายปิ ปจฺจยปฏิเวโธ กโต โหติ. อิมสฺส หิ ปุคฺคลสฺส ปญฺญา สีลํ ปริโธวติ, โส ปญฺญาย ปริโธเตน สีเลน วิเสสํ ปาปุณาติ. ปมาณิกาติ ปุคฺคเลสุ ปมาณคฺคาหกา. ปมินนฺตีติ ปเมตุํ ตุเลตุํ อรหนฺติ. เอโก หีโนติ เอโก คุเณหิ หีโน. ปณีโตติ เอโก คุเณหิ อุตฺตโม. ^๑- ตํ หีติ ตํ ปมาณกรณํ. อภิกฺกนฺตตโรติ สุนฺทรตโร. ปณีตตโรติ อุตฺตมตโร. ธมฺมโสโต นิพฺพหตีติ สูรํ หุตฺวา ปวตฺตมานํ วิปสฺสนาญาณํ นิพฺพหติ, อริยภูมึ ปาเปติ. ตทนนฺตรํ โก ชาเนยฺยาติ ตํ เอตํ การณํ โก ชาเนยฺย. สีลวา โหตีติ โลกิยสีเลน สีลวา โหติ. ยตฺถสฺส ตํ สีลนฺติ อรหตฺตวิมุตฺตึ ปตฺวา สีลํ อปริเสสํปิ นิรุชฺฌติ นาม, ตตฺถ ยุตฺติ วุตฺตาเยว. อิโต ปเรสุ ทฺวีสุ องฺเคสุ อนาคามิผลํ วิมุตฺติ นาม, ปญฺจเม อรหตฺตเมว. เสสเมตฺถ วุตฺตนยานุสาเรเนว เวทิตพฺพํ. ฉฏฺฐํ อุตฺตานตฺถเมว.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๓๕๙-๓๖๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=8082&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=8082&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=24&i=75 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=24&A=3248 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=24&A=3075 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=24&A=3075 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_24