อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                          ๒. มุจฺจลินฺทวคฺค
                        ๑. มุจฺจลินฺทสุตฺตวณฺณนา
      [๑๑] มุจฺจลินฺทวคฺคสฺส ปเม มุจฺจลินฺทมูเลติ เอตฺถ มุจฺจลินฺโท วุจฺจติ
นีปรุกฺโข, โส "นิจุโล"ติปิ วุจฺจติ, ตสฺส สมีเป. เกจิ ปน "มุจฺจโลติ ตสฺส
รุกฺขสฺส นามํ, ตํ วนเชฏฺกตาย ปน มุจฺจลินฺโทติ วุตฺตนฺ"ติ. วทนฺติ. มหา
อกาลเมโฆติ อสมฺปตฺเต วสฺสกาเล อุปฺปนฺนมหาเมโฆ. โส หิ คิมฺหานํ ปจฺฉิเม มาเส
สกลจกฺกวาฬคพฺภํ ปูเรนฺโต อุทปาทิ. สตฺตาหวทฺทลิกาติ ตสฺมึ อุปฺปนฺเน
สตฺตาหํ อวิจฺฉินฺนา วุฏฺิกา อโหสิ. สีตวาตทุทฺทินีติ สา จ สตฺตาหวทฺทลิกา
อุทกผุสิตสมฺมิสฺเสน สีตวาเตน สมนฺตโต ปริพฺภมนฺเตน ทูสิตทิวสตฺตา ทุทฺทินี
นาม อโหสิ. มุจฺจลินฺโท นาม นาคราชาติ ตสฺเสว มุจฺจลินฺทรุกฺขสฺส สมีเป
โปกฺขรณิยา เหฏฺา นาคภวนํ อตฺถิ, ตตฺถ นิพฺพตฺโต มหานุภาโว นาคราชา.
สกภวนาติ อตฺตโน นาคภวนโต. สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวาติ สตฺตวาเร
อตฺตโน สรีรโภเคหิ ภควโต กายํ ปริวาเรตฺวา. อุปริมุทฺธนิ มหนฺตํ ผณํ
วิหจฺจาติ ภควโต มุทฺธปฺปเทสสฺส อุปริ อตฺตโน มหนฺตํ ผณํ ปสาเรตฺวา.
"ผณํ กริตฺวา"ติปิ ปาโ, โส เอวตฺโถ.
      ตสฺส กิร นาคราชสฺส เอตทโหสิ "ภควา จ มยฺหํ ภวนสมีเป รุกฺขมูเล
นิสินฺโน, อยญฺจ สตฺตาหวทฺทลิกา วตฺตติ, วาสาคารมสฺส ลทฺธุํ วฏฺฏตี"ติ.
โส สตฺตรตนมยํ ปาสาทํ นิมฺมินิตุํ สกฺโกนฺโตปิ "เอวํ กเต กายสาโร คหิโต
น ภวิสฺสติ, ทสพลสฺส กายเวยฺยาวจฺจํ กริสฺสามี"ติ มหนฺตํ อตฺตภาวํ กตฺวา
สตฺถารํ สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริ ผณํ กตฺวา ธาเรสิ.
"ปริกฺเขปพฺภนฺตรํ โลหปาสาเท ภณฺฑาคารคพฺภปฺปมาณํ อโหสี"ติ ขนฺธกฏฺกถายํ ๑-
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อนฺธกฏฺกถายํ
วุตฺตํ. มชฺฌิมฏฺกถายํ ปน "เหฏฺา โลหปาสาทปฺปมาณนฺ"ติ. "อิจฺฉิติจฺฉิเตน
อิริยาปเถน สตฺถา วิหริสฺสตี"ติ กิร นาคราชสฺส อชฺฌาสโย. ภควา ปน
ยถานิสินฺโนว สตฺตาหํ วีตินาเมสิ. ตญฺจ านํ สุปิหิตวาตปานํ สุผุสิตคฺคฬทฺวารํ
กูฏาคารํ วิย อโหสิ. มา ภควนฺตํ สีตนฺติอาทิ ตสฺส ตถา กริตฺวา
านการณปริทีปนํ. ๑- โส หิ "มา ภควนฺตํ สีตํ พาธยิตฺถ, มา อุณฺหํ, มา
ฑํสาทิสมฺผสฺโส พาธยิตฺถา"ติ ตถา กริตฺวา อฏฺาสิ.
      ตตฺถ กิญฺจาปิ สตฺตาหวทฺทลิกาย อุณฺหเมว นตฺถิ, สเจ ปน อนฺตรนฺตรา
เมโฆ วิคจฺเฉยฺย, อุณฺหํ ภเวยฺย, ตมฺปิ มา พาธยิตฺถาติ เอวํ ตสฺส จินฺเตตุํ
ยุตฺตํ. เกจิ ปเนตฺถ วทนฺติ "อุณฺหคฺคหณํ โภคปริกฺเขปสฺส วิปุลภาวกรเณ
การณกิตฺตนํ. ขุทฺทเก หิ ตสฺมึ ภควนฺตํ นาคสฺส สรีรสมฺภูตา อุสฺมา พาเธยฺย,
วิปุลภาวกรเณน ปน ตาทิสํ มา อุณฺหํ พาธยิตฺถาติ ตถา กริตฺวา อฏฺาสีติ.
      วิทฺธนฺติ อุพฺพิทฺธํ, เมฆวิคเมน ทูรีภูตนฺติ อตฺโถ. วิคตวลาหกนฺติ
อปคตเมฆํ. เทวนฺติ อากาสํ. วิทิตฺวาติ "อิทานิ วิคตวลาหโก อากาโส, นตฺถิ
ภควโต สีตาทิอุปทฺทโว"ติ ตฺวา. วินิเวเตฺวาติ อปเนตฺวา. สกวณฺณนฺติ
อตฺตโน นาครูปํ. ปฏิสํหริตฺวาติ อนฺตรธาเปตฺวา. มาณวกวณฺณนฺติ กุมารกรูปํ.
      เอตมตฺถนฺติ วิเวกสุขปฏิสํเวทิโน ยตฺถ กตฺถจิ สุขเมว โหตีติ เอตํ
อตฺถํ สพฺพากาเรน ชานิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ อิมํ วิเวกสุขานุภาวทีปกํ อุทานํ
อุทาเนสิ.
      ตตฺถ สุโข วิเวโกติ นิพฺพานสงฺขาโต อุปธิวิเวโก สุโข. ตุฏฺสฺสาติ
จตุมคฺคาณสนฺโตเสน ตุฏฺสฺส. สุตธมฺมสฺสาติ ปกาสิตธมฺมสฺส วิสฺสุตธมฺมสฺส.
ปสฺสโตติ ตํ วิเวกํ, ยํ วา กิญฺจิ ปสฺสิตพฺพํ นาม, ตํ สพฺพํ อตฺตโน
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ตสฺส านกรณปริทีปนํ
วีริยพลาธิคเตน าณจกฺขุนา ปสฺสนฺตสฺส. อพฺยาปชฺฌนฺติ อกุปฺปนภาโว, เอเตน
เมตฺตาปุพฺพภาโค ทสฺสิโต. ปาณภูเตสุ สํยโมติ สตฺเตสุ จ สํยโม อวิหึสนภาโว
สุโขติ อตฺโถ, เอเตน กรุณาปุพฺพภาโค ทสฺสิโต.
      สุขา วิราคตา โลเกติ วิคตราคตาปิ โลเก สุขา. กีทิสี? กามานํ
สมติกฺกโมติ, ยา กามานํ สมติกฺกโมติ วุจฺจติ, สา วิคตราคตาปิ สุขาติ อตฺโถ,
เอเตน อนาคามิมคฺโค กถิโต. อสฺมิมานสฺส โย วินโยติ อิมินา ปน อรหตฺตํ
กถิตํ. อรหตฺตํ หิ อสฺมิมานสฺส ปฏิปสฺสทฺธิวินโยติ วุจฺจติ, อิโต ปรญฺจ สุขํ
นาม นตฺถิ, เตนาห "เอตํ เว ปรมํ สุขนฺ"ติ. เอวํ อรหตฺเตน เทสนาย กูฏํ
คณฺหีติ.
                       ปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๑๐๔-๑๐๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=2323&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=2323&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=51
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1699
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1701
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1701
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25