ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๑๐. ภทฺทิยสุตฺตวณฺณนา
    [๒๐] ทสเม อนุปิยายนฺติ เอวํนามเก นคเร. อมฺพวเนติ ตสฺส นครสฺส
อวิทูเร มลฺลราชูนํ เอกํ อมฺพวนํ อโหสิ, ตตฺถ มลฺลราชูหิ ภควโต วิหาโร
การิโต, โส "อมฺพวนนฺ"เตฺวว วุจฺจติ. อนุปิยํ โคจรคามํ กตฺวา ตตฺถ ภควา
วิหรติ, เตน วุตฺตํ "อนุปิยายํ วิหรติ อมฺพวเน"ติ. ภทฺทิโยติ ตสฺส เถรสฺส
นามํ. กาฬิโคธาย ปุตฺโตติ กาฬิโคธา ๒- นาม สากิยานี สกฺกราชเทวี
อริยสาวิกา อาคตผลา วิญฺญาตสาสนา, ตสฺสา อยํ ปุตฺโต. ตสฺส ปพฺพชฺชาวิธิ
ขนฺธเก ๓- อาคโตว. โส ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา นจิรสฺเสว ฉฬภิญฺโญ
อโหสิ, เตรสปิ ธุตงฺคานิ สมาทาย วตฺตติ. ภควตา จ "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว
มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ อุจฺจกุลิกานํ, ยทิทํ ภฺททิโย กาฬิโคธาย ปุตฺโต"ติ ๔-
อุจฺจกุลิกภาเว เอตทคฺเค ฐปิโต อสีติยา สาวกานํ อพฺภนฺตโร.
    สุญฺญาคารคโต "ฐเปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจ อวเสสํ อรญฺญนฺ"ติ
วุตฺตํ อรญฺญํ รุกฺขมูลญฺจ ฐเปตฺวา อญฺญํ ปพฺพตกนฺทราทิ ปพฺพชิตสารุปฺปํ
@เชิงอรรถ:  ขุ.ธ. ๒๕/๒๐๓/๕๒   ฉ.ม. กาฬีโคธายปุตฺโตติ กาฬีโคธา, เอวมุปริปิ
@ วิ.จูฬ. ๗/๓๓๑/๑๑๕   อง.เอกก. ๒๐/๑๙๓/๒๓
นิวาสฏฺฐานํ ชนสมฺพาธาภาวโต อิธ สุญฺญาคารนฺติ อธิปฺเปตํ. อถวา ฌานกณฺฏกานํ
สทฺทานํ อภาวโต วิวิตฺตํ ยงฺกิญฺจิ อคารมฺปิ สุญฺญาคารนฺติ เวทิตพฺพํ.
ตํ สุญฺญาคารํ อุปคโต. อภิกฺขณนฺติ พหุลํ. อุทานํ อุทาเนสีติ โส หิ อายสฺมา
อรญฺเญ ทิวาวิหารํ อุปคโตปิ รตฺติวาสูปคโตปิ เยภุยฺเยน ผลสมาปตฺติสุเขน
นิโรธสุเขน จ วีตินาเมติ, ตสฺมา ตํ สุขํ สนฺธาย ปุพฺเพ อตฺตนา อนุภูตํ
สภยํ สปริฬาหํ รชฺชสุขํ ชิคุจฺฉิตฺวา "อโห สุขํ อโห สุขนฺ"ติ โสมนสฺสสหคตํ ๑-
ญาณสมุฏฺฐานํ ปีติสมุฏฺฐานํ ๒- สมุคฺคิรติ.
    สุตฺวาน เตสํ ๓- เอตทโหสีติ เตสํ ๓- สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ ตสฺส อายสฺมโต
"อโห สุขํ อโห สุขนฺ"ติ อุทาเนนฺตสฺส อุทานํ สุตฺวา "นิสฺสํสยํ เอส
อนภิรโต พฺรหฺมจริยํ จรตี"ติ เอวํ ปริวิตกฺกิตํ อโหสิ. เต ภิกฺขู ปุถุชฺชนา
ตสฺส อายสฺมโต วิเวกสุขํ สนฺธาย อุทานํ อชานนฺตา เอวํ อมญฺญึสุ, เตน วุตฺตํ
"นิสฺสํสยนฺ"ติอาทิ. ตตฺถ นิสฺสํสยนฺติ อสนฺเทเหน, เอกนฺเตนาติ อตฺโถ. "ยํ
โส ปุพฺเพ อคาริยภูโต สมาโน"ติ ปาฬึ วตฺวา "อนุภวี"ติ วจนเสเสน เกจิ อตฺถํ
วณฺเณนฺติ, อปเร "ยํ สา"ติ ปฐนฺติ, "ยํส ปุพฺเพ อคาริยภูตสฺสา"ติ ปน ปาฬิ.
ตตฺถ ยํสาติ ยํ อสฺส สนฺธิวเสน หิ อการสการโลโป "เอวํส เต ๔- , ปุปฺผํสา
อุปฺปชฺชี"ติอาทีสุ ๕- วิย. ตสฺสตฺโถ:- อสฺส อายสฺมโต ภทฺทิยสฺส ปพฺพชิตโต
ปุพฺเพ อคาริยภูตสฺส คหฏฺฐสฺส สโต ยํ รชฺชสุขํ อนุภูตํ. โส ตมนุสฺสรมาโนติ
โส ตํ สุขํ เอตรหิ อุกฺกณฺฐนวเสน อนุสฺสรนฺโต.
    เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุนฺติ เต สมฺพหุลา ภิกฺขู อุลฺลปนสภาวสณฺฐิตา
ตสฺส อนุคฺคหณาธิปฺปเยน ภควนฺตํ เอตทโวจุํ, น อุชฺฌานวเสน.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.... สหิตํ   สี. ปีติสมุคฺคารํ   ฉ.ม. เนสํ
@ ม.มู. ๑๒/๒๔/๑๕, อง.ฉกฺก. ๒๒/๓๒๙ (๕๘)/๔๓๔ (สฺยา)
@ วิ.มหาวิ. ๑/๓๖/๒๒
อญฺญตรนฺติ นามโคตฺเตน อปากฏํ เอกํ ภิกฺขุํ. อามนฺเตสีติ อาณาเปสิ เต
ภิกฺขู สญฺญาเปตุกาโม. เอวนฺติ วจนสมฺปฏิคฺคเห, สาธูติ อตฺโถ. ปุน เอวนฺติ
ปฏิญฺญาย. อภิกฺขณํ "อโห สุขํ อโห สุขนฺ"ติ อิมํ อุทานํ อุทาเนสีติ ยถา
เต ภิกฺขู วทนฺติ, ตํ เอวํ ตเถวาติ อตฺตโน อุทานํ ปฏิชานาติ. กึ ปน
ตฺวํ ภทฺทิยาติ กสฺมา ภควา ปุจฺฉติ, กึ ตสฺส จิตฺตํ น ชานาตีติ? โน น
ชานาติ, เตเนว ปน ตมตฺถํ วทาเปตฺวา เต ภิกฺขู สญฺญาเปตุํ ปุจฺฉติ.
วุตฺตเญฺหตํ "ชานนฺตาปิ ตถาคตา ปุจฺฉนฺติ, ชานนฺตาปิ น ปุจฺฉนฺตี"ติอาทิ.
อตฺถวสนฺติ การณํ.
    อนฺเตปุเรติ อิตฺถาคารสฺส สญฺจรณฏฺฐานภูเต ๑- ราชเคหสฺส อพฺภนฺตเร, ยตฺถ
ราชา นฺหานโภชนสยนาทึ กปฺเปติ. รกฺขา สุสํวิหิตาติ อารกฺขาธิกตปุริเสหิ คุตฺติ
สุฏฺฐุ สมนฺตโต วิหิตา. พหิปิ อนฺเตปุเรติ อฏฺฏกรณฏฺฐานาทิเก ๒- อนฺเตปุรโต
พหิภูเต ราชเคเห. เอวํ รกฺขิโต โคปิโต สนฺโตติ เอวํ ราชเคหราชธานิรชฺชเทเสสุ
อนฺโต จ พหิ จ อเนเกสุ ฐาเนสุ  อเนกสเตหิ สุสํวิหิตรกฺขาวรณคุตฺติยา
มเมว นิพฺภยตฺถํ ผาสุวิหารตฺถํ รกฺขิโต โคปิโต สมาโน. ภีโตติอาทีนิ ปทานิ
อญฺญมญฺญเววจนานิ. อถวา ภีโตติ ปรราชูหิ ภายมาโน. อุพฺพิคฺโคติ สกรชฺเชปิ
ปกติโต ๓- อุปฺปชฺชนกภยุพฺเพเคน อุพฺพิคฺโค จลิโต. อุสฺสงฺกีติ "รญฺญา นาม
สพฺพกาลํ อวิสฺสตฺเถน ภวิตพฺพนฺ"ติ วจเนน สพฺพตฺถ อวิสฺสาสวเสน เตสํ
เตสํ กิจฺจกรณียานํ ปจฺจยปริสงฺกาย จ อุทฺธมุขํ สงฺกมาโน. อุตฺราสีติ
"สนฺติกาวจเรหิปิ อชานนฺตสฺเสว เม กทาจิ อนตฺโถ ภเวยฺยา"ติ อุปฺปนฺเนน
สรีรกมฺปํ อุปฺปาทนสมตฺเถน ตาเสน อุตฺราสี. "อุตฺรโสฺต"ติปิ ปฐนฺติ. วิหาสินฺติ
เอวํภูโต หุตฺวา วิหรึ.
@เชิงอรรถ:  สี. สํวรณฏฺฐานภูเต   สี. อตฺถกรณฏฺฐานาทิเก, ฉ.ม. อฑฺฑกรณฏฺฐานาทิเก
@ สี. สกลรชฺเชปิ ปกติโต
    เอตรหีติ อิทานิ ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐาย. เอโกติ อสหาโย, เตน วูปกฏฺฐกายตํ ๑-
ทสฺเสติ. อภีโตติอาทีนํ ปทานํ วุตฺตวิปริยาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ภยาทินิมิตฺตสฺส
ปริคฺคหสฺส ตนฺนิมิตฺตสฺส จ กิเลสสฺส อภาเวเนวสฺส อภีตาทิตาติ. เอเตน
จิตฺตวิเวกํ ทสฺเสติ. อปฺโปสฺสุกฺโกติ สรีรคุตฺติยํ นิรุสฺสุกฺโก. ปนฺนโลโมติ
โลมหํสุปฺปาทกสฺส ฉมฺภิตตฺตสฺส อภาเวน อนุคฺคตโลโม. ปททฺวเยนาปิ เสริวิหารํ
ทสฺเสติ. ปรทตฺตวุตฺโตติ ๒- ปเรหิ ทินฺเนน จีวราทินา วตฺตมาโน, เอเตน สพฺพโส
สงฺคาภาวทีปนมุเขน อนวเสสภยเหตุวิรหํ ทสฺเสติ. มิคภูเตน เจตสาติ
วิสฺสตฺถวิหาริตาย มิคสฺส วิย ชาเตน จิตฺเตน. มิโค หิ อมนุสฺสปเถ อรญฺเญ
วสมาโน วิสฺสตฺโถ ติฏฺฐติ นิสีทติ นิปชฺชติ เยนกามญฺจ ปกฺกมติ อปฺปฏิหตจาโร,
เอวํ อหมฺปิ วิหรามีติ ทสฺเสติ. วุตฺตเญฺหตํ ปจฺเจกพุทฺเธน:-
               "มิโค อรญฺญมฺหิ ยถา อพทฺโธ
                เยนิจฺฉกํ คจฺฉติ โคจราย
                วิญฺญู นโร เสริตํ เปกฺขมาโน
                เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป"ติ. ๓-
    อิมํ โข อหํ ภนฺเต อตฺถวสนฺติ ภนฺเต ภควา ยทิทํ มม เอตรหิ ปรมํ
วิเวกสุขํ ผลสมาปตฺติสุขํ, อิทเมว การณํ สมฺปสฺสมาโน "อโห สุขํ อโห
สุขนฺ"ติ อุทานํ อุทาเนสินฺติ.
    เอตมตฺถนฺติ เอตํ ภทฺทิยตฺเถรสฺส ปุถุชฺชนวิสยาตีตํ วิเวกสุขสงฺขาตํ อตฺถํ
สพฺพาการโต วิทิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ อิมํ สเหตุกภยโสกวิคมานุภาวทีปกํ อุทานํ
อุทาเนสีติ. ๔-
    ตตฺถ ยสฺสนฺตรโต น สนฺติ โกปาติ ยสฺส อริยปุคฺคลสฺส อนฺตรโต
อพฺภนฺตเร อตฺตโน จิตฺเต จิตฺตกาลุสฺสิยกรณโต จิตฺตปฺปโกปา ราคาทโย
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. วิเวกฏฺฐกายตํ   สี.,ก. ปรทวุตฺโตติ
@ ขุ.สุ. ๒๕/๓๙/๓๔๒, ขุ. อป. ๓๒/๙๕/๑๒   ฉ.ม. อุทาเนสิ
อาฆาตวตฺถุอาทิการณเภทโต อเนกเภทา โทสโกปา เอว ๑- โกปา น สนฺติ มคฺเคน
ปหีนตฺตา  น วิชฺชนฺติ. อยํ หิ อนฺตรสทฺโท กิญฺจาปิ "มญฺจ ตฺวญฺจ
กิมนฺตรนฺ"ติอาทีสุ ๒- การเณ ทิสฺสติ. "อนฺตรฏฺฐเก หิมปาตสมเย"ติอาทีสุ ๓-
เวมชฺเฌ, "อนฺตรา จ สาวตฺถึ อนฺตรา จ เชตวนนฺ"ติอาทีสุ วิวเร, ๔-
"ภยมนฺตรโต ชาตนฺ"ติอาทีสุ ๕- จิตฺเต, อิธาปิ จิตฺเตเอว ทฏฺฐพฺโพ. เตน
วุตฺตํ "อนฺตรโต อตฺตโน จิตฺเต"ติ.
    อิติภวาภวตญฺจ วีติวตฺโตติ ยสฺมา ภโวติ สมฺปตฺติ, อภโวติ วิปตฺติ. ตถา
ภโวติ วุฑฺฒิ, อภโวติ หานิ. ภโวติ วา สสฺสตํ, อภโวติ อุจฺเฉโท. ภโวติ วา ปุญฺญํ,
อภโวติ ปาปํ. ภโวติ วา สุคติ, อภโวติ ทุคฺคติ. ภโวติ วา ขุทฺทโก, อภโวติ
มหนฺโต. ตสฺมา ยา สา สมฺปตฺติวิปตฺติวุฑฺฒิหานิสสฺสตุจฺเฉทปุญฺญปาปสุคติทุคฺคติ-
ขุทฺทกมหนฺตอุปปตฺติภวานํ วเสน อิติ อเนกปฺปการา ภวาภวตา
วุจฺจติ, จตูหิปิ อริยมคฺเคหิ ยถาสมฺภวํ เตน เตน นเยน ตํ
อิติภวาภวตญฺจ วีติวตฺโต อติกฺกนฺโต โหติ. อตฺถวเสน วิภตฺติ วิปริณาเมตพฺพา.
ตํ วิคตภยนฺติ ตํ เอวรูปํ ยถาวุตฺตคุณสมนฺนาคตํ ขีณาสวํ จิตฺตโกปาภาวโต
อิติภวาภวสมติกฺกมโต จ ภยเหตุวิคเมน วิคตภยํ, วิเวกสุเขน อคฺคผลสุเขน
สุขึ, วิคตภยตฺตา เอว อโสกํ. เทวา นานุภวนฺติ ทสฺสนายาติ อธิคตมคฺเค
ฐเปตฺวา สพฺเพปิ อุปฺปตฺติเทวา วายมนฺตาปิ จิตฺตจารทสฺสนวเสน ทสฺสนาย
ทฏฺฐุํ นานุภวนฺติ น อภิสมฺภุณนฺติ น สกฺโกนฺติ, ปเคว มนุสฺสา. เสกฺขาปิ
หิ ปุถุชฺชนา วิย อรหโต จิตฺตปฺปวตฺตึ น ชานนฺติ.
                       ทสมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                      มุจฺจลินฺทวคฺควณฺณนา สมตฺตา
                         ---------------
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. โทสโกปา เอวาติ ปาโฐ น ทิสฺสติ   สํ.ส. ๑๕/๒๒๘/๒๔๒
@ วิ.มหา. ๕/๓๔๖/๑๔๙   ขุ.อุ. ๒๕/๑๓/๑๐๗, ขุ.อุ. ๒๕/๔๔/๑๖๓
@ ขุ.อิติ. ๒๕/๘๘/๓๐๕, ขุ.มหา. ๒๙/๒๒/๑๗ (สฺยา)


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๑๖๘-๑๗๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=3768&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=3768&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=64              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1996              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2004              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2004              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]