ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ๖. โสณสุตฺตวณฺณนา
    [๔๖] ฉฏฺเฐ อวนฺตีสูติ อวนฺติรฏฺเฐ. กุรรฆเรติ เอวํนามเก นคเร.
ปวตฺเต ปพฺพเตติ ปวตฺตนามเก ปพฺพเต. "ปปาเต ปพฺพเตติปิ "ปฐนฺติ.
โสโณ อุปาสโก กุฏิกณฺโณติ นาเมน โสโณ นาม, ตีหิ สรณคมเนหิ
อุปาสกตฺตปฏิเวทเนน ๒- อุปาสโก, โกฏิอคฺฆนกสฺส กณฺณปิฬนฺธนสฺส ธารเณน
"โกฏิกณฺโณ"ติ จ วตฺตพฺเพ "กุฏิกณฺโณ"ติ เอวํ อภิญฺญาโต, น สุขุมารโสโณติ ๓-
อธิปฺปาโย. อยํ หิ อายสฺมโต มหากจฺจายนสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา สาสเน
อภิปฺปสนฺโน, สรเณสุ จ สีเลสุ จ ปติฏฺฐิโต ปวตฺเต ปพฺพเต ฉายูทกสมฺปนฺเน
ฐาเน วิหารํ กาเรตฺวา เถรํ ตตฺถ วาสาเปตฺวา จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐาติ.
เตน วุตฺตํ "อายสฺมโต มหากจฺจายนสฺส อุปฏฺฐาโก โหตี"ติ
    โส กาเลน กาลํ เถรสฺส อุปฏฺฐานํ คจฺฉติ. เถโร จสฺส ธมฺมํ เทเสติ.
เตน สํเวคพหุโล ธมฺมจริยาย อุสฺสาหชาโต วิหรติ. โส เอกทา สตฺเถน สทฺธึ
วาณิชฺชตฺถาย อุชฺเชนึ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค อฏวิยํ สตฺเถ นิวิฏฺเฐ รตฺติยํ
ชนสมฺพาธภเยน เอกมนฺตํ อปกฺกมฺม นิทฺทํ อุปคญฺฉิ. สตฺโถ ปจฺจูสเวลายํ
อุฏฺฐาย คโต. น เอโกปิ โสณํ ปโพเธสิ. สพฺเพปิ วิสริตฺวา อคมํสุ. โส
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. กิเลสวสฺสเนน   ฉ.ม. อุปาสกภาวปฺปฏิ....   สี. อภิญฺญาโต สุกุมาโร
@โสโณติ
ปภาตาย รตฺติยา ปพุชฺฌิตฺวา อุฏฺฐาย กญฺจิ อปสฺสนฺโต สตฺเถเนว คตมคฺคํ
คเหตฺวา สีฆํ สีฆํ คจฺฉนฺโต เอกํ วฏรุกฺขํ  อุปคญฺฉิ. ตตฺถ อทฺทส เอกํ
มหากายํ ๑- วิรูปทสฺสนํ คจฺฉนฺตํ ปุริสํ อฏฺฐิโต มุตฺตานิ อตฺตโน มํสานิ สยเมว
ขาทนฺตํ, ทิสฺวาน "โกสิ ตฺวนฺ"ติ ปุจฺฉิ. เปโตสฺมิ ภนฺเตติ. กสฺมา เอวํ
กโรสีติ. อตฺตโน ปุพฺพกมฺเมนาติ. กิมฺปน กตํ กมฺมนฺติ. อหํ ปุพฺเพ
ภารุกจฺฉนครวาสี กูฏวาณิโช หุตฺวา ปเรสํ สนฺตกํ วญฺเจตฺวา ขาทึ, สาเณ จ
ภิกฺขาย อุปคเต "ตุมฺหากํ มํสํ ขาทถา"ติ อกฺโกสึ, เตน กมฺเมน เอตรหิ
อิมํ ทุกฺขํ อนุภวามีติ. ตํ สุตฺวา โสโณ อติวิย สํเวคํ ปฏิลภิ.
    ตโต ปรํ คจฺฉนฺโต มุขโต ปคฺฆริตกาฬโลหิเต เทฺว เปตทารเก
ปสฺสิตฺวา ตเถว ปุจฺฉิ. เตปิสฺส อตฺตโน กมฺมํ กเถสุํ. เต กิร ภารุกจฺฉนคเร
ทารกกาเล คนฺธวาณิชฺชาย ๒- ชีวิตํ กปฺเปนฺตา อตฺตโน มาตริ ขีณาสเว นิมนฺเตตฺวา
โภเชนฺติยา เคหํ คนฺตฺวา "อมฺหากํ สนฺตกํ กสฺมา สมณานํ เทสิ, ตยา
ทินฺนโภชนํ ภุญฺชนกสมณานํ มุขโต กาฬโลหิตํ ปคฺฆรตู"ติ อกฺโกสึสุ. เต
เตน กมฺเมน นิรเย ปจิตฺวา วิปากาวเสเสน เปตโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา ตทา
อิมํ ทุกฺขํ อนุภวนฺติ. ตมฺปิ สุตฺวา โสโณ อติวิย สํเวคชาโต อโหสิ.
    โส อุชฺเชนึ คนฺตฺวา ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา กุลฆรํ ปจฺจาคโต เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา
กตปฏิสนฺถาโร เถรสฺส ตมตฺถํ อาโรเจสิ. เถโรปิสฺส ปวตฺตินิวตฺตีสุ ๓-
อาทีนวานิสํเส วิภาเวนฺโต ธมฺมํ เทเสสิ. โส เถรํ วนฺทิตฺวา เคหํ คโต
สายมาสํ ภุญฺชิตฺวา สยนํ อุปคโต โถกํเยว นิทฺทายิตฺวา ปพุชฺฌิตฺวา สยนตเล
นิสชฺช ยถาสุตํ ธมฺมํ ปจฺจเวกฺขิตุํ อารทฺโธ. ตสฺส ตํ ธมฺมํ ปจฺจเวกฺขโต, เต
จ เปตตฺตภาเว อนุสฺสรโต สํสารทุกฺขํ อติวิย ภยานกํ หุตฺวา อุปฏฺฐาสิ,
ปพฺพชฺชาย จิตฺตํ นมิ. โส วิภาตาย รตฺติยา สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา เถรํ
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. มหาวิการํ   สี.,ก. ภณฺฑวณิชฺชาย   สี.,ม. ปวตฺตึ สุตฺวา
อุปสงฺกมิตฺวา อตฺตโน อชฺฌาสยํ อาโรเจตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ, เตน วุตฺตํ
"อถ โข โสณสฺส อุปาสกสฺส กุฏิกณฺณสฺส รโหคตสฺส ฯเปฯ ปพฺพาเชตุ มํ
ภนฺเต อยฺโย มหากจฺจาโน"ติ.
    ตตฺถ ยถา ยถาติอาทีนํ ปทานํ อยํ สงฺเขปตฺโถ:- เยน เยน อากาเรน
อยฺโย มหากจฺจายโน ธมฺมํ เทเสติ อาจิกฺขติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ
วิภชติ อุตฺตานีกโรติ ปกาเสติ, เตน เตน เม อุปปริกฺขโต เอวํ โหติ, ยเทตํ
สิกฺขตฺตยพฺรหฺมจริยํ เอกมฺปิ ทิวสํ อกฺขณฺฑํ กตฺวา จริมกจิตฺตํ ปาเปตพฺพตาย
เอกนฺตปริปุณฺณํ. เอกทิวสมฺปิ กิเลสมเลน อมลินํ กตฺวา จริมกจิตฺตํ
ปาเปตพฺพตาย เอกนฺตปริสุทฺธํ. สงฺขลิขิตํ สงฺขลิขิตสทิสํ โธตสงฺขสปฺปฏิภาคํ
จริตพฺพํ. อิทํ น สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตา อคารมชฺเฌ วสนฺเตน เอกนฺตปริปุณฺณํ
ฯเปฯ จริตุํ ยนฺนูนาหํ เกเส เจว มสฺสูนิ จ โอหาเรตฺวา โวโรเปตฺวา
กาสายรสปีตตาย กาสายานิ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตานํ อนุจฺฉวิกานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา
นิวาเสตฺวา เจว ปารุปิตฺวา จ อคารสฺมา นิกฺขมิตฺวา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺยํ.
ยสฺมา อคารสฺส หิตํ กสิวาณิชฺชาทิกมฺมํ อคาริยนฺติ วุจฺจติ, ตญฺจ ปพฺพชฺชายํ
นตฺถิ, ตสฺมา ปพฺพชฺชา อนคาริยา นาม, ตํ อนคาริยํ ปพฺพชฺชํ ปพฺพเชยฺยํ
อุปคจฺเฉยฺยํ, ปฏิปชฺเชยฺยนฺติ อตฺโถ.
    เอวํ อตฺตนา รโหวิตกฺกิตํ โสโณ อุปาสโก เถรสฺส อาโรเจตฺวา ตํ
ปฏิปชฺชิตุกาโม "ปพฺพาเชตุ มํ ภนฺเต อยฺโย มหากจฺจาโน"ติ อาห. เถโร
ปน "ตาวสฺส ญาณปริปากํ กถนฺ"ติ อุปธาเรตฺวา ญาณปริปากํ อาคมยมาโน
"ทุกฺกรํ โข"ติอาทินา ปพฺพชฺชาฉนฺทํ นิวาเรสิ.
    ตตฺถ เอกภตฺตนฺติ "เอกภตฺติโก โหติ รตฺตูปรโต วิรโต วิกาลโภชนา"ติ ๑-
เอวํ วุตฺตํ วิกาลโภชนวิรตึ สนฺธาย วทติ. เอกเสยฺยนฺติ อทุติยเสยฺยํ. เอตฺถ
@เชิงอรรถ:  ที.สี. ๙/๑๐,๑๙๔/๕,๖๔. องฺ.ติก. ๒๐/๗๑/๒๐๖
จ เสยฺยาสีเสน "เอโก ติฏฺฐติ, เอโก คจฺฉติ, เอโก นิสีทตี"ติอาทินา ๑- นเยน
วุตฺเตสุ จตูสุ อิริยาปเถสุ กายวิเวกํ ทีเปติ, น เอกากินา หุตฺวา สยนมตฺตํ.
พฺรหฺมจริยนฺติ เมถุนวิรติพฺรหฺมจริยํ, สิกฺขตฺตยานุโยคสงฺขาตํ สาสนพฺรหฺมจริยํ
วา. อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ นิปาโต. ตตฺเถวาติ เคเหเยว. พุทฺธสาสนํ อนุยุญฺชาติ
นิจฺจสีลอุโปสถสีลาทิเภทํ ปญฺจงฺคอฏฺฐงฺคทสงฺคสีลํ, ตทนุรูปญฺจ สมาธิปญฺญาภาวนํ
อนุยุญฺช. เอตํ หิ อุปาสเกน ปุพฺพภาเค อนุยุญฺชิตพฺพํ พุทฺธสาสนํ นาม.
เตนาห "กาลยุตฺตํ เอกภตฺตํ เอกเสยฺยํ พฺรหฺมจริยนฺ"ติ.
      ตตฺถ กาลยุตฺตนฺติ จาตุทฺทสีปญฺจทสีอฏฺฐมีปาฏิหาริยปกฺขสงฺขาเตน กาเลน
ยุตฺตํ, ยถาวุตฺตกาเล วา ตุยฺหํ อนุยุญฺชนฺตสฺส ยุตฺตํ ปติรูปํ สกฺกุเณยฺยํ, น
สพฺพกาลํ ปพฺพชฺชาติ ๒- อธิปฺปาโย. สพฺพเมตํ ญาณสฺส อปริปกฺกตฺตา ตสฺส
กามานํ ทุปฺปหานตาย สมฺมาปฏิปตฺติยํ โยคฺยํ การาเปตุํ ๓- วทติ, น
ปพฺพชฺชาฉนฺทํ นิวาเรตุํ. ปพฺพชฺชาภิสงฺขาโรติ ปพฺพชิตุํ อารมฺโภ อุสฺสาโห.
ปฏิปสฺสมฺภีติ อินฺทฺริยานํ อปริปกฺกตฺตา สํเวคสฺส จ นาติติกฺขภาวโต วูปสมิ.
กิญฺจาปิ ปฏิปสฺสมฺภิ, เถเรน วุตฺตวิธึ ปน อนุติฏฺฐนฺโต กาเลน กาลํ เถรํ
อุปสงฺกมิตฺวา ปยิรุปาสนฺโต ธมฺมํ สุณาติ. ตสฺส วุตฺตนเยเนว ทุติยมฺปิ
ปพฺพชฺชาย จิตฺตํ อุปฺปชฺชิ, เถรสฺส อาโรเจสิ. ทุติยมฺปิ เถโร ปฏิกฺขิปิ.
ตติยวาเร ปน ญาณสฺส ปริปกฺกภาวํ ญตฺวา "อิทานิ นํ ปพฺพาเชตุํ กาโล"ติ
เถโร ปพฺพาเชสิ, ปพฺพชิตญฺจ ตํ ตีณิ สํวจฺฉรานิ อติกฺกมิตฺวา คณํ ปริเยสิตฺวา
อุปสมฺปาเทสิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "ทุติยมฺปิ โข โสโณ ฯเปฯ อุปสมฺปาเทสี"ติ
      ตตฺถ อปฺปภิกฺขุโกติ กติปยภิกฺขุโก. ตทา กิร ภิกฺขู เยภุยฺเยน
มชฺฌิมปเทเสเยว วสึสุ. ตสฺมา ตตฺถ กติปยา เอว อเหสุํ. เต จ เอกสฺมึ นิคเม
@เชิงอรรถ:  ขุ.มหา. ๒๙/๓๓,๒๒๙/๒๙,๑๗๑ (สฺยา)
@ ม. น สพฺพกาลนฺติ   ม. โยคฺยตํ ปกาเสตุํ
เอโก, เอกสฺมึ นิคเม ๑- เทฺวติ เอวํ วิสุํ วิสุํ วสึสุ. กิจฺเฉนาติ ทุกฺเขน.
กสิเรนาติ อายาเสน. ตโต ตโตติ ตสฺมา ตสฺมา คามนิคมาทิโต. เถเรน หิ
กติปเย ภิกฺขู อาเนตฺวา อญฺเญสุ อานียมาเนสุ ปุพฺเพ อานีตา เกนจิเทวล
กรณีเยน ปกฺกมึสุ. กิญฺจิ กาลํ อาคเมตฺวา ปุน เตสุ อานียมาเนสุ อิตเร
ปกฺกมึสุ. เอวํ ปุนปฺปุนํ อานยเนน สนฺนิปาโต จิเรเนว อโหสิ, เถโร จ
ตทา เอกวิหารี อโหสิ. ทสวคฺคํ ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาเตตฺวาติ ตทา ภควตา
ปจฺจนฺตเทเสปิ ทสวคฺเคเนว สํเฆน อุปสมฺปทา อนุญฺญาตา. อิโตนิทานํ หิ
เถเรน ยาจิโต ปญฺจวคฺเคน สํเฆน ปจฺจนฺตเทเส อุปสมฺปทํ อนุชานิ. เตน
วุตฺตํ "ติณฺณํ วสฺสานํ ฯเปฯ สนฺนิปาเตตฺวา"ติ
    วสฺสํ วุฏฺฐสฺสาติ อุปสมฺปชฺชิตฺวา ปฐมวสฺสํ อุปคนฺตฺวา วุสิตวโต.
เอทิโส จ เอทิโส จาติ เอวรูโป จ เอวรูโป จ, เอวรูปาย นามกายรูปกายสมฺปตฺติยา
สมนฺนาคโต, เอวรูปาย ธมฺมกายสมฺปตฺติยา สมนฺนาคโตติ สุโตเยว
เม โส ภควา. น โข เม โส ภควา สมฺมุขา ทิฏฺโฐติ เอเตน ปุถุชฺชนสทฺธาย
เอวํ อายสฺมา โสโณ ภควนฺตํ ทฏฺฐุกาโม อโหสิ. อปรภาเค ปน
สตฺถารา สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยํ วสิตฺวา ปจฺจูสสมยํ อชฺฌิฏฺโฐ โสฬสอฏฺฐกวคฺคิกานิ
สตฺถุ สมฺมุขา อฏฺฐึ กตฺวา มนสิกตฺวา สพฺพํ เจตโส สมนฺนาหริตฺวา
อตฺถธมฺมปฺปฏิสํเวที หุตฺวา ภณนฺโต ธมฺมูปสญฺหิตปาโมชฺชาทิมุเขน ๒- สมาหิโต
สรภญฺญปริโยสาเน วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา สงฺขาเร สมฺมสนฺโต อนุปุพฺเพน
อรหตฺตํ ปาปุณิ. เอตทตฺถเมว หิสฺส ภควตา อตฺตนา สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยํ
วาโส อาณตฺโตติ วทนฺติ.
    เกจิ ปนาหุ:- "น โข เม โส ภควา สมฺมุขา ทิฏฺโฐ"ติ อิทํ
รูปกายทสฺสนเมว สนฺธาย วุตฺตนฺติ. อายสฺมา หิ โสโณ ปพฺพชิตฺวาว เถรสฺส
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   สี. ธมฺมผสฺสสญฺชาตปามุชฺชาทิสุเขน
สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ฆเฏนฺโต วายมนฺโต อนุปสมฺปนฺโนว โสตาปนฺโน
หุตฺวา อุปสมฺปชฺชิตฺวา "อุปาสกาปิ โสตาปนฺนา โหนฺติ, อหมฺปิ โสตาปนฺโน,
กิเมตฺถ จิตฺตนฺ"ติ อุปริมคฺคตฺถาย วิปสฺสนํ วฑเฒตฺวา อนฺโตวสฺเสเยว ฉฬภิญฺโญ
หุตฺวา วิสุทฺธิปวารณาย ปวาเรสิ. อริยสจฺจทสฺสเนน หิ ภควโต ธมฺมกาโย
ทิฏฺโฐ นาม โหติ. วุตฺตเญฺหตํ:-
           "โย โข วกฺกลิ ธมฺมํ ปสฺสติ, โส มํ ปสฺสติ. โย มํ ปสฺสติ,
        โส ธมฺมํ ปสฺสตี"ติ. ๑-
ตสฺมาสฺส ธมฺมกายทสฺสนํ ปเคว สิทฺธํ, ปวาเรตฺวา ปน รูปกายํ ทฏฺฐุกาโม
อโหสีติ.
    "สเจ มํ อุปชฺฌาโย อนุชานาตี"ติปิ ปาโฐ. "ภนฺเต"ติ ปน ลิขนฺติ.
ตถา "สาธุ สาธุ อาวุโส โสณ, คจฺฉ ตฺวํ อาวุโส โสณา"ติปิ ปาโฐ.
"อาวุโส"ติ ๒- ปน เกสุจิ โปตฺถเกสุ นตฺถิ. ตถา "เอวมาวุโสติ โข อายสฺมา
โสโณ"ติปิ ปาโฐ. อาวุโสวาโทเยว หิ อญฺญมญฺญํ ภิกฺขูนํ ภควโต ธรมานกาเล
อาจิณฺโณ ภควนฺตํ ปาสาทิกนฺติอาทีนํ ปทานํ อตฺโถ เหฏฺฐา วุตฺโตเยว.
    กจฺจิ ภิกฺขุ ขมนียนฺติ ภิกฺขุ อิทํ ตุยฺหํ จตุจกฺกํ นวทฺวารํ สรีรยนฺตํ
กจฺจิ ขมนียํ, กึ สกฺกา ขมิตุํ สหิตุํ ปริหริตุํ, กึ ทุกฺขภาโร นาภิภวติ. กจฺจิ
ยาปนียนฺติ กึ ตํตํกิจฺเจสุ ยาเปตุํ คเมตุํ สกฺกา น กญฺจิ อนฺตรายนฺติ ทสฺเสติ.
กจฺจิสิ อปฺปกิลมเถนาติ อนายาเสน อิมํ เอตฺตกํ อทฺธานํ กจฺจิ อาคโตสิ.
    เอตทโหสีติ พุทฺธาจิณฺณํ อนุสฺสรนฺตสฺส อายสฺมโต อานนฺทสฺส เอตํ
"ยสฺส โข มํ ภควา"ติอาทินา อิทานิ วุจฺจมานํ จิตฺเต อาจิณฺณํ อโหสิ.
เอกวิหาเรติ เอกคนฺธกุฏิยํ. คนฺธกุฏิ หิ อิธ วิหาโรติ อธิปฺเปตา. วตฺถุนฺติ
วสิตุํ.
@เชิงอรรถ:  สํ.ข. ๑๗/๘๗/๙๗   สี.,ก. มา อาวุโสติ
    นิสชฺชาย วีตินาเมตฺวาติ เอตฺถ ยสฺมา ภควา อายสฺมโต โสณสฺส
สมาปตฺติสมาปชฺชเน ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต สาวกสาธารณา สพฺพา สมาปตฺติโย
อนุโลมปฏิโลมํ สมาปชฺชนฺโต พหุเทว รตฺตึ ฯเปฯ วิหารํ ปาวิสิ, ตสฺมา
อายสฺมาปิ โสโณ ภควโต อธิปฺปายํ ญตฺวา ตทนุรูปํ สพฺพา ตา สมาปตฺติโย
สมาปชฺชนฺโต "พหุเทว รตฺตึ ฯเปฯ วิหารํ ปาวิสี"ติ เกจิ วทนฺติ. ปวิสิตฺวา
จ ภควตา อนุญฺญาโต จีวรํ ติโรกรณียํ กตฺวาปิ ภควโต ปาทปสฺเส นิสชฺชาย
วีตินาเมสิ. อชฺเฌสีติ อาณาเปสิ. ปฏิภาตุ ตํ ภิกฺขุ ธมฺโม ภาสิตุนฺติ ภิกฺขุ
ตุยฺหํ ธมฺโม ภาสิตุํ อุปฏฺฐาตุ ญาณมุเข อาคจฺฉตุ. ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ
ภณาหีติ อตฺโถ.
    โสฬส อฏฺฐกวคฺคิกานีติ อฏฺฐกวคฺคภูตานิ กามสุตฺตาทีนิ โสฬสสุตฺตานิ.
สเรน อภณีติ สุตฺตุสฺสารณสเรน อภาสิ, สรภญฺญวเสน กเถสีติ อตฺโถ.
สรภญฺญปริโยสาเนติ อุสฺสารณาวสาเน. สุคฺคหิตานีติ สมฺมา อุคฺคหิตานิ.
สุมนสิกตานีติ สุฏฺฐุ มนสิ กตานิ. เอกจฺโจ อุคฺคหณกาเล สมฺมา อุคฺคเหตฺวาปิ
ปจฺฉา สชฺฌายาทิวเสน มนสิ กรณกาเล พฺยญฺชนานิ วา มิจฺฉา โรเปติ,
ปทปจฺฉาภฏฺฐํ วา กโรติ, น เอวมยํ, อิมินา ปน สมฺมเทว ยถุคฺคหิตํ มนสิ
กตานิ. เตน วุตฺตํ "สุมนสิกตานีติ สุฏฺฐุ มนสิ กตานี"ติ. สูปธาริตานีติ
อตฺถโตปิ สุฏฺฐุ อุปธาริตานิ. อตฺเถ หิ สุฏฺฐุ อุปธาริเต สกฺกา ปาฬึ สมฺมา
อุสฺสาเรตุํ. ๑- กลฺยาณิยาสิ วาจาย สมนฺนาคโตติ สิถิลธนิตาทีนํ ยถาวิธานวจเนน
ปริมณฺฑลปทพฺยญฺชนปริปุณฺณาย โปริยา วาจาย สมนฺนาคโต อาสิ. วิสฏฺฐายาติ
วิมุตฺตาย. เอเตนสฺส วิมุตฺตวาทิตํ ทสฺเสติ. อเนลคฬายาติ เอลํ วุจฺจติ โทโส,
ตํ น ปคฺฆรตีติ อเนลคฬา, ตาย นิทฺโทสายาติ อตฺโถ. อถ วา อเนลคฬายาติ
อเนลาย จ อคฬาย จ นิทฺโทสาย อคฬิตปทพฺยญฺชนาย,
@เชิงอรรถ:  สี. ปาฬิธมฺมํ อุจฺจาเรตุํ
อปริหีนปทพฺยญฺชนาติ อตฺโถ. ตถา หิ นํ ภควา "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ
ภิกฺขูนํ กลฺยาณวากฺกรณานํ ยทิทํ โสโณ กุฏิกณฺโณ"ติ ๑- เอตทคฺเค ฐเปสิ. อตฺถสฺส
วิญฺญาปนิยาติ ยถาธิปฺเปตํ อตฺถํ วิญฺญาเปตุํ สมตฺถาย.
    กติวสฺโสติ โส กิร มชฺฌิมวยสฺส ตติยโกฏฺฐาเส ฐิโต อากปฺปสมฺปนฺโน
จ ปเรสํ จิรตรปพฺพชิโต วิย ขายติ. ตํ สนฺธาย ภควา ปุจฺฉตีติ เกจิ, ตํ
อการณํ. เอวํ สนฺเต ๒- สมาธิสุขํ อนุภวิตุํ ยุตฺโต, เอตฺตกํ กาลํ กสฺมา ปมาทํ
อาปนฺโนติ ปุน อนุยุญฺชิตุํ สตฺถา "กตวสฺโสสี"ติ ตํ ปุจฺฉติ. เตเนวาห "กิสฺส
ปน ตฺวํ ภิกฺขุ เอวํ จิรํ อกาสี"ติ.
    ตตฺถ กิสฺสาติ กึ การณา. เอวํ จิรํ อกาสีติ เอวํ จิรายิ. เกน การเณน
เอวํ จิรกาลํ ปพฺพชฺชํ อนุปคนฺตฺวา อคารมชฺเฌ วสีติ อตฺโถ. จิรํ ทิฏฺโฐ เมติ
จิเรน จิรกาเลน มยา ทิฏฺโฐ. กาเมสูติ กิเลสกาเมสุ จ วตฺถุกาเมสุ จ.
อาทีนโวติ โทโส. อปิจาติ กาเมสุ อาทีนเว เกนจิ ปกาเรน ทิฏฺเฐปิ น
ตาวาหํ ฆราวาสโต นิกฺขิมิตุํ อสกฺขึ. กสฺมา? สมฺพาโธ ฆราวาโส อุจฺจาวเจหิ
กิจฺจกรณีเยหิ สมุปพฺยูโฬฺห อคาริยภาโว. เตเนวาห "พหุกิจฺโจ พหุกรณีโย"ติ.
    เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ กาเมสุ ยถาภูตํ อาทีนวทสฺสิโน จิตฺตํ จิรายิตฺวาปิ
น ปติฏฺฐาติ, อญฺญทตฺถุํ ปทุมปลาเส อุทกพินฺทุ วิย วินิวตฺตติเยวาติ เอตมตฺถํ
สพฺพาการโต วิทิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ ปวตฺติญฺจ นิวตฺติญฺจ สมฺมเทว ชานนฺโต
ปวตฺติยํ ตนฺนิมิตฺเต จ น กทาจิปิ รมตีติ อิทมตฺถทีปกํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ.
    ตตฺถ ทิสฺวา อาทีนวํ โลเกติ สพฺพสฺมิมฺปิ ๓- สงฺขารโลเก "อนิจฺโจ ทุกฺโข
วิปริณามธมฺโม"ติอาทินา อาทีนวํ โทสํ ปญฺญาจกฺขุนา ๔- ปสฺสิตฺวา. เอเตน
@เชิงอรรถ:  องฺ. เอกก. ๒๐/๒๐๖/๒๔   ม. เอวํ สนฺตํ
@ ฉ.ม. สพฺพสฺมึ   ฉ.ม. ปญฺญาย
วิปสฺสนาวาโร กถิโต. ญตฺวา ธมฺมํ นิรุปธินฺติ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺคตฺตา นิรุปธึ
นิพฺพานธมฺมํ ยถาภูตํ ญตฺวา นิสฺสรณวิเวกาสงฺขตามตสภาวโต ๑- มคฺคญาเณน
ปฏิวิชฺฌิตฺวา. "ทิสฺวา ญตฺวา"ติ อิเมสํ ปทานํ "ฆตํ ๒- ปิวิตฺวา พลํ โหติ,
สีหํ ทิสฺวา ภยํ โหติ, ปญฺญาย ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺตี"ติอาทีสุ ๓-
วิย เหตุอตฺถตา ทฏฺฐพฺพา. อริโย น รมตี ปาเปติ กิเลเสหิ อารกตฺตา อริโย
สปฺปุริโส อณุมตฺเตปิ ปาเป น รมติ กสฺมา? ปาเป น รมตี สุจีติ
สุวิสุทฺธกายสมาจาราทิตาย ๔- วิสุทฺธปุคฺคโล ราชหํโส วิย อุกฺการฏฺฐาเน ปาเป
สงฺกิลิฏฺฐธมฺเม น รมติ นาภินนฺทติ. "ปาโป น รมตี สุจินฺ"ติปิ ปาโฐ.
ตสฺสตฺโถ:- ปาโป ปาปปุคฺคโล สุจึ อนวชฺชํ โวทานธมฺมํ น รมติ, อญฺญทตฺถุ
คามสูกราทโย วิย อุกฺการฏฺฐานํ อสุจึ สงฺกิเลสธมฺมํเยว รมตีติ ปฏิปกฺขโต
เทสนํ ปริวตฺเตติ.
    เอวํ ภควตา อุทาเน อุทานิเต อายสฺมา โสโณ อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ
วนฺทิตฺวา อตฺตโน อุปชฺฌายสฺส วจเนน ปจฺจนฺตเทเส ปญฺจวคฺเคน อุปสมฺปทาทีนิ
ปญฺจ วตฺถูนิ ยาจิ. ภควาปิ ตานิ อนุชานีติ สพฺพํ ขนฺธเก ๕- อาคตนเยน
เวทิตพฺพํ.
                       ฉฏฺฐสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๓๒๘-๓๓๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=7347&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=7347&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=119              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=3145              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=3279              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=3279              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]