ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ๘. คณิกาสุตฺตวณฺณนา
    [๕๘] อฏฺฐเม เทฺว ปูคาติ เทฺว คณา. อญฺญตริสฺสา คณิกายาติ
อญฺญตราย นครโสภินิยา. สารตฺตาติ สุฏฺฐุ รตฺตา. ปฏิพทฺธจิตฺตาติ กิเลสวเสน
พทฺธจิตฺตา. ราชคเห กิร เอกสฺมึ ฉณทิวเส พหู ธุตฺตปุริสา คณพนฺธเนน
วิจรนฺตา เอกเมกสฺส เอกเมกํ เวสึ อาเนตฺวา อุยฺยานํ ปวิสิตฺวา ฉณกีฬํ
กีฬึสุ. ตโต ปรมฺปิ เทฺว ตโย ฉณทิวเส ตํ ตํเยว เวสึ อาเนตฺวา ฉณกีฬํ
กีฬึสุ. อถาปรสฺมึ ฉณทิวเส อญฺเญปิ ธุตฺตา ตเถว ฉณกีฬํ กีฬิตุกามา
เวสิโย อาเนนฺตา ปุริมธุตฺเตหิ ปุพฺเพ อานีตํ เอกํ เวสึ อาเนนฺติ. อิตเร
ตํ ทิสฺวา "อยํ อมฺหากํ ปริคฺคโห"ติ อาหํสุ. เตปิ ตเถว อาหํสุ. เอวํ "อมฺหากํ
ปริคฺคโห, อมฺหากํ ปริคฺคโห"ติ กลหํ วฑฺเฒตฺวา ปาณิปฺปหาราทีนิ อกํสุ.
เตน วุตฺตํ "เตน โข ปน สมเยน ราชคเห เทฺว ปูคา"ติอาทิ. ตตฺถ
อุปกฺกมนฺตีติ ปหรนฺติ. มรณมฺปิ นิคจฺฉนฺตีติ พลวูปกฺกเมหิ มรณํ อุปคจฺฉนฺติ,
อิตเรปิ มรณมตฺตํ มรณปฺปมาณํ ทุกฺขํ ปาปุณนฺติ.
    เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ กาเมสุ เคธํ วิวาทมูลํ สพฺพานตฺถมูลนฺติ
สพฺพาการโต วิทิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ อนฺตทฺวเย จ มชฺฌิมาย ปฏิปตฺติยา
อาทีนวานิสํสวิภาวนํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ.
    ตตฺถ ยญฺจ ปตฺตนฺติ ยํ รูปาทิปญฺจกามคุณชาตํ ปตฺตํ "นตฺถิ กาเมสุ
โทโส"ติ ทิฏฺฐึ ปุรกฺขตฺวา วา อปุรกฺขตฺวา วา เอตรหิ ลทฺธํ อนุภุยฺยมานํ
ยญฺจ ปตฺตพฺพนฺติ ยญฺจ กามคุณชาตเมว "ภุญฺชิตพฺพา กามา, ปริภุญฺชิตพฺพา
กามา, อาเสวิตพฺพา กามา, ปฏิเสวิตพฺพา กามา, โย กาเม ปริภุญฺชติ, โส
โลกํ วฑฺเฒติ, โย โลกํ วฑฺเฒติ, โส พหุํ ปุญฺญํ ปสวตี"ติ ทิฏฺฐึ อุปนิสฺสาย
ตํ อนิสฺสชฺชิตฺวา กเตน กมฺมุนา อนาคเต ปตฺตพฺพํ อนุภวิตพฺพญฺจ อุภยเมตํ
รชานุกิณฺณนฺติ เอตํ อุภยํ ปตฺตํ ปตฺตพฺพญฺจ ราครชาทีหิ อนุกิณฺณํ. สมฺปตฺเต
หิ วตฺถุกาเม อนุภวนฺโต ราครเชน โวกิณฺโณ โหติ, ตตฺถ ปน สงฺกิลิฏฺฐจิตฺตสฺส
ผเล อายตึ อาปนฺเน โทมนสฺสุปฺปตฺติยา โทสรเชน โวกิณฺโณ โหติ,
อุภยตฺถาปิ โมหรเชน โวกิณฺโณ โหติ, กสฺส ปเนตํ รชานุกิณฺณนฺติ อาห
อาตุรสฺสานุสิกฺขโต"ติ กามปตฺถนาวเสน กิเลสาตุรสฺส, ตสฺส จ ผเลน ทุกฺขาตุรสฺส
จ อุภยตฺถาปิ ปฏิการาภิลาสาย ๑- กิเลสผเล อนุสิกฺขโต.
    ตถา ยญฺจ ปตฺตนฺติ ยํ อเจลกวตฺตาทิวเสน ปตฺตํ ๒- อตฺตปริตาปนํ.
ยญฺจ ปตฺตพฺพนฺติ ยํ มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานเหตุ อปาเยสุ ปตฺตพฺพํ ผลํ.
อุภยเมตํ รชานุกิณฺณนฺติ ตทุภยํ ทุกฺขรชานุกิณฺณํ. อาตุรสฺสาติ กายกิลมเถน
ทุกฺขาตุรสฺส. อนุสิกฺขโตติ มิจฺฉาทิฏฺฐึ, ตสฺสา สมาทายเก ปุคฺคเล จ อนุสิกฺขโต.
    เย จ สิกฺขาสาราติ เย หิ ยถา สมาทินฺนํ สีลพฺพตาทิสงฺขาตํ สิกฺขํ
สารโต คเหตฺวา "อิมินา สํสาเร สุทฺธี"ติ กถิตา. เตนาห สีลพฺพตํ ชีวิตํ
พฺรหฺมจริยํ อุปฏฺฐานสาราติ. ตตฺถ ยํ "น กโรมี"ติ โอรมติ, ตํ สีลํ,
วิสโภชนกิจฺฉาจรณาทิกํ วตํ, สากภกฺขตาทิชีวิกา ชีวิตํ, เมถุนวิรติ พฺรหฺมจริยํ,
เอเตสํ อนุติฏฺฐนํ อุปฏฺฐานํ, ภูตปีฐกปริภณฺฑาทิวเสน ๓- ขนฺธเทวสิวาทิปริจรณํ
วา อุปฏฺฐานํ, เอวเมเตหิ ยถาวุตฺเตหิ สีลาทีหิ สํสารสุทฺธิ โหตีติ ตานิ
สารโต คเหตฺวา ฐิตา สมณพฺราหฺมณา สิกฺขาสารา สีลพฺพตชีวิตพฺรหฺมจริยํ
@เชิงอรรถ:  สี. ผาติกรณาภิลาสาย   สี. อาตุรปตฺตํ   ฉ.ม. ภูตปิณฺฑกปริภณฺฑาทิวเสน
"อุปฏฺฐานสารา"ติ เวทิตพฺพา. อยเมโก อนฺโตติ อยํ สีลพฺพตปรามาสวเสน
อตฺตกิลมถานุโยคสงฺขาโต มชฺฌิมาย ปฏิปตฺติยา อุปฺปถภูโต ลามกฏฺเฐน จ
เอโก อนฺโต. อยํ ทุติโย อนฺโตติ อยํ กามสุขลฺลิกานุโยโค กาเมสุ
ปาตพฺยตาปตฺติสงฺขาโต ทุติโย วุตฺตนเยน อนฺโต.
    อิจฺเจเต อุโภ อนฺตาติ กามสุขลฺลิกานุโยโค อตฺตกิลมถานุโยโค จ อิติ
เอเต อุโภ อนฺตา. เต จ โข เอตรหิ ปตฺเต, อายตึ ปตฺตพฺเพ จ
กิเลสทุกฺขรชานุกิณฺเณ กามคุเณ อตฺตปริตฺตาปเน จ อลฺลีเนหิ กิเลสทุกฺขาตุรานํ
อนุสิกฺขนฺเตหิ, สยญฺจ กิเลสทุกฺขาตุเรหิ ปฏิปชฺชิตพฺพตฺตา ลามกา อุปฺปถภูตา
จาติ อนฺตา. กฏสิวฑฺฒนาติ อนฺธปุถุชฺชเนหิ อภิกงฺขิตพฺพฏฺเฐน กฏสิสงฺขาตานํ
ตณฺหาอวิชฺชานํ อภิวฑฺฒนา. กฏสิโย ทิฏฺฐึ วฑฺเฒนฺตีติ ตา ปน กฏสิโย นานปฺปการํ
ทิฏฺฐึ วฑฺเฒนฺติ. วตฺถุกาเมสุ อสฺสาทานุปสฺสิโน หิ เต ปชหิตุํ อสกฺโกนฺตสฺส
ตณฺหาอวิชฺชาสหการีการณํ ลภิตฺวา "นตฺถิ ทินฺนนฺ"ติอาทินา ๑- นตฺถิกทิฏฺฐึ
อกิริยทิฏฺฐิ อเหตุกทิฏฺฐิญฺจ คณฺหาเปนฺติ, อตฺตปริตฺตาปนํ อนุยุตฺตสฺส
ปน อวิชฺชาตณฺหาสหการีการณํ ลภิตฺวา "สีเลน สุทฺธิ วเตน สุทฺธี"ติอาทินา ๒-
อตฺตสุทฺธิอภิลาเสน สีลพฺพตปรามาสทิฏฺฐึ คณฺหาเปนฺติ. สกฺกายทิฏฺฐิยา ปน
เตสํ ปจฺจยภาโว ปากโฏเยว. เอวํ อนฺตทฺวยูปนิสฺสเยน ตณฺหาอวิชฺชานํ
ทิฏฺฐิวฑฺฒกตา เวทิตพฺพา. เกจิ ปน "กฏสีติ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อธิวจนนฺ"ติ
วทนฺติ. เตสํ ยทคฺเคน ตโต อนฺตทฺวยโต สํสารสุทฺธิ น โหติ, ตทคฺเคน เต
อุปาทานกฺขนฺเธ อภิวฑฺเฒตีติ อธิปฺปาโย. อปเร ปน "กฏสิวฑฺฒนา"ติ ปทสฺส
"อปราปรํ ชรามรเณหิ สิวตฺถิกวฑฺฒนา"ติ อตฺถํ วทนฺติ. เตหิปิ อนฺตทฺวยสฺส
สํสารสุทฺธิเหตุภาวาภาโวเยว วุตฺโต, กฏสิยา ปน ทิฏฺฐิวฑฺฒนการณภาโว วตฺตพฺโพ.
@เชิงอรรถ:  อภิ. สงฺ. ๓๔/๑๒๒๑/๒๗๙, อภิ.วิ. ๓๕/๙๓๘/๔๕๗
@ อภิ. สงฺ. ๓๔/๑๒๒๒/๒๘๐, อภิ.วิ. ๓๕/๙๓๘๔๕๘/
    เอเต เต อุโภ อนฺเต อนภิญฺญายาติ เต เอเต ยถาวุตฺเต อุโภปิ
อนฺเต อชานิตฺวา "อิเม อนฺตา เต จ เอวํคหิตา เอวํอนุฏฺฐิตา เอวํคติกา
เอวํอภิสมฺปรายา"ติ เอวํ อชานนเหตุ อชานนการณา. "ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา
อาสวา ปริกฺขีณา"ติอาทีสุ ๑- วิยสฺส เหตุอตฺถตา ทฏฺฐพฺพา. โอลียนฺติ เอเกติ
เอเก กามสุขานุโยควเสน สงฺโกจํ อาปชฺชนฺติ. อติธาวนฺติ เอเกติ เอเก
อตฺตกิลมถานุโยควเสน อติกฺกมนฺติ. กามสุขมนุยุตฺตา หิ วีริยสฺส อกรณโต
โกสชฺชวเสน สมฺมาปฏิปตฺติโต สงฺโกจํ อาปนฺนตฺตา โอลียนฺติ นาม,
อตฺตปริตฺตาปนมนุยุตฺตา ปน โกสชฺชํ ปหาย อนุปาเยน วีริยารมฺภํ กโรนฺตา
สมฺมาปฏิปตฺติยา อติกฺกมนโต อติธาวนฺติ นาม, ตทุภยมฺปน ตตฺถ อาทีนวาทสฺสนโต.
เตน วุตฺตํ "อุโภ อนฺเต อนภิญฺญาย โอลียนฺติ เอเก อติธาวนฺติ เอเก"ติ.
ตตฺถ ตณฺหาภินนฺทนวเสน โอลียนฺติ, ทิฏฺฐาภินนฺทนวเสน อติธาวนฺตีติ
เวทิตพฺพํ.
    อถ วา สสฺสตาภินิเวสวเสน โอลียนฺติ เอเก, อุจฺเฉทาภินิเวสวเสน
อติธาวนฺติ เอเก. โคสีลาทิวเสน หิ อตฺตปริตฺตาปนมนุยุตฺตา เอกจฺเจ "อิมินาหํ
สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ
เทวญฺญตโร วา, ตตฺถ นิจฺโจ ธุโว สสฺสโต อวิปริณามธมฺโม สสฺสติสมํ ตเถว
ฐสฺสามี"ติ สสฺสตทสฺสนํ อภินิวิสนฺตา สํสาเร โอลียนฺติ นาม, กามสุขมนุยุตฺตา
ปน เอกจฺเจ ยงฺกิญฺจิ กตฺวา อินฺทฺริยานิ สนฺตปฺเปตุกามา โลกายติกา วิย
ตทนุคุณํ อุจฺเฉททสฺสนํ อภินิวิสนฺตา อนุปาเยน วฏฺฏุปจฺเฉทสฺส ปริเยสนโต
อติธาวนฺติ นาม. เอวํ สสฺสตุจฺเฉทวเสนปิ โอลียนาติธาวนานิ เวทิตพฺพานิ.
    เย จ โข เต อภิญฺญายาติ เย จ โข ปน อริยปุคฺคลา เต ยถาวุตฺเต
อุโภ อนฺเต "อิเม อนฺตา เอวํคหิตา เอวํอนุฏฺฐิตา เอวํคติกา เอวํอภิสมฺปรายา"ติ
@เชิงอรรถ:  อภิ.ปุ. ๓๖/๒๐๔/๑๘๙, องฺ. นวก. ๒๓/๒๔๖(๔๒)/๔๗๒ (สฺยา)
อภิวิสิฏฺเฐน ญาเณน วิปสฺสนาสหิตาย มคฺคปญฺญาย ชานิตฺวา มชฺฌิมปฏิปทํ
สมฺมาปฏิปนฺนา, ตาย สมฺมาปฏิปตฺติยา. ตตฺร จ นาเหสุนฺติ ตตฺร ตสฺมึ
อนฺตทฺวเย ปติตา น อเหสุํ, ตํ อนฺตทฺวยํ ปชหึสูติ อตฺโถ. เตน จ นามญฺญึสูติ
เตน อนฺตทฺวยปฺปหาเนน "มม อิทํ อนฺตทฺวยปฺปหานํ อหํ อนฺตทฺวยํ ปหาสึ,
อิมินา อนฺตทฺวยปฺปหาเนน เสยฺโย"ติอาทินา ตณฺหาทิฏฺฐิมานมญฺญนาวเสน น
อมญฺญึสุ สพฺพมญฺญนานํ สมฺมเทว ปหีนตฺตา. เอตฺถ จ อคฺคผเล ๑- ฐิเต
อริยปุคฺคเล สนฺธาย "ตตฺร จ นาเหสุํ, เตน จ นามญฺญึสู"ติ อตีตกาลวเสน
อยํ เทสนา ปวตฺตา, มคฺคกฺขเณ ปน อธิปฺเปเต วตฺตมานกาลวเสเนว วตฺตพฺพํ
สิยา. วฏฺฏํ เตสํ นตฺถิ ปญฺญาปนายาติ เย เอวํ ปหีนสพฺพมญฺญนา อุตฺตมปุริสา,
เตสํ อนุปาทาปรินิพฺพุตานํ กมฺมวิปากกิเลสวเสน ติวิธมฺปิ วฏฺฏํ นตฺถิ
ปญฺญาปนาย, วตฺตมานกฺขนฺธเภทโต อุทฺธํ อนุปาทาโน วิย ชาตเวโท
อปญฺญตฺติกภาวเมว คจฺฉตีติ อตฺโถ.
                       อฏฺฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๓๗๕-๓๗๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=8402&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=8402&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=144              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=3689              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=3983              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=3983              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]