อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๗. ปปญฺจขยสุตฺตวณฺณนา
    [๖๗] สตฺตเม ปปญฺจสญฺญาสงฺขาปหานนฺติ ปปญฺเจนฺติ ยตฺถ สยํ
อุปฺปนฺนา. ตํ สนฺตานํ วิตฺถาเรนฺติ จิรํ ฐเปนฺตีติ ปปญฺจา, กิเลสา. วิเสสโต
ราคโทสโมหตณฺหาทิฏฺฐิมานา. ตถา หิ วุตฺตํ:-
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ปตมานสฺส  ๒ สี. นิปตนฺติ
           "ราโค ปปญฺโจ โทโส ปปญฺโจ โมโห ปปญฺโจ ตณฺหา
        ปปญฺโจ ทิฏฺฐิ ปปญฺโจ มาโน ปปญฺโจ"ติ.
อปิจ สงฺกิเลสฏฺโฐ ปปญฺจฏฺโฐ, กจวรฏฺโฐ ปปญฺจฏฺโฐ. ตตฺถ ราคปปญฺจสฺส
สุภสญฺญา นิมิตฺตํ, โทสปปญฺจสฺส อาฆาตวตฺถุ, โมหปปญฺจสฺส อาสวา,
ตณฺหาปปญฺจสฺส เวทนา, ทิฏฺฐิปปญฺจสฺส สญฺญา, มานปปญฺจสฺส วิตกฺโก
นิมิตฺตํ. เตหิ ปปญฺเจหิ สหคตา สญฺญา ปปญฺจสญฺญา, ปปญฺจสญฺญานํ สงฺขา
ภาคา โกฏฺฐาสา ปปญฺจสญฺญาสงฺขา. อตฺถโต สทฺธึ นิมิตฺเตหิ ตํตํปปญฺจสฺส
ปกฺขิโย กิเลสคโณ. สญฺญาคหณํ เจตฺถ ตสฺส เนสํ สาธารณเหตุภาเวน.
วุตฺตเญฺหตํ "สญฺญานิทานา หิ ปปญฺจสงฺขา"ติ ๑- เตสํ ปหานํ, เตน เตน
มคฺเคน ราคาทิกิเลสานํ สมุจฺเฉทนนฺติ อตฺโถ.
    ตทา หิ ๒- ภควา อตีตาสุ อเนกโกฏิสตสหสฺสสงฺขาสุ อตฺตโน ชาตีสุ
อนตฺถสฺส นิมิตฺตภูเต กิเลเส อิมสฺมึ จริมภเว อริยมคฺเคน โพธิมณฺเฑ
สวาสเน ปหีเน ปจฺจเวกฺขิตฺวา สตฺตสนฺตานญฺจ กิเลสจริตํ ราคาทิกิเลสสงฺกิลิฏฺฐํ
กญฺชิยปุณฺณลาพุํ วิย ตกฺกภริตจาฏึ วิย วสาปีตปิโลติกํ วิย จ ทุพฺพินิโมจิยํ
ทิสฺวา "เอวํ คหนํ นามิทํ กิเลสวฏฺฏํ อนาทิกาลภาวิตํ มยฺหํ อนวเสสํ ปหีนํ,
อโห สุปฺปหีนนฺ"ติ อุปฺปนฺนปีติปาโมชฺโช อุทานํ อุทาเนสิ. เตน วุตฺตํ "อถ
โข ภควา อตฺตโน ปปญฺจสญฺญาสงฺขาปหานํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ
อุทาเนสี"ติ.
    ตตฺถ ยสฺส ปปญฺจา ฐิติ จ นตฺถีติ ยสฺมา ภควา อตฺตานเมว ปรํ วิย
กตฺวา นิทฺทิสติ, ตสฺมา ยสฺส อคฺคปุคฺคลสฺส วุตฺตลกฺขณา ปปญฺจา, เตหิ กตา
สํสาเร ฐิติ  จ นตฺถิ. เนตฺติยํ ปน "ฐิติ นาม อนุสโย"ติ วุตฺตํ. อนุสโย หิ
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.สุ. ๒๕/๘๘๑/๕๐๖, ขุ.มหา. ๒๙/๕๐๕/๓๓๗  ๒ สี.,ก. ตทา กิร
ภวปวตฺติยา มูลนฺติ. สตฺเต สํสาเร ปปญฺเจนฺตีติ ปปญฺจา. "ปปญฺจฏฺฐิตี"ติ จ
ปาโฐ. ตสฺสตฺโถ:- ปปญฺจานํ ฐิติ วิชฺชมานตา มคฺเคน อสมุจฺเฉโท ปปญฺจฏฺฐิติ,
ปปญฺจา เอว วา อวสิฏฺฐกุสลากุสลวิปากานํ ปวตฺติยา เหตุภาวโต วฏฺฏสฺส
ฐิติ ปปญฺจฏฺฐิติ, สา ยสฺส อคฺคปุคฺคลสฺส นตฺถิ. สนฺธานํ ๑- ปลิฆญฺจ วีติวตฺโตติ
โย พนฺธนฏฺเฐน สนฺธานสทิสตฺตา "สนฺธานนฺ"ติ ลทฺธนามา ตณฺหาทิฏฺฐิโย,
นิพฺพานนครปเวสนิเสธนโต ปลิฆสทิสตฺตา ปลิฆสงฺขาตํ อวิชฺชญฺจ วีติวตฺโต
สวาสนปหาเนน วิเสสโต อติกฺกนฺโต. อปเร ปน โกธํ "สนฺธานนฺ"ติ วทนฺติ,
ตํ น คเหตพฺพํ. โส หิ "ปราภิสชฺชนี"ติ วุตฺโตติ.
    ตํ นิตฺตณฺหํ มุนึ จรนฺตนฺติ ตํ สพฺพถาปิ ตณฺหาภาเวน นิตฺตณฺหํ,
อุภยโลกมุนนโต อตฺตหิตปรหิตมุนนโต จ มุนึ, เอกนฺเตเนว สพฺพสตฺตหิตตฺถํ
จตูหิ อิริยาปเถหิ นานาสมาปตฺติจาเรหิ อนญฺญสาธารเณน ญาณจาเรน จ
จรนฺตํ. นาวชานาติ สเทวโกปิ โลโกติ สพฺโพ สปญฺญชาติโก สตฺตโลโก
สเทวโกปิ สพฺรหฺมโกปิ น กทาจิปิ อวชานาติ น ปริโภติ, อถ โข อยเมว
โลเก อคฺโค เสฏฺโฐ อุตฺตโม ปวโรติ ครุกโรนฺโต สกฺกจฺจํ ปูชาสกฺการนิรโต
โหตีติ.
                       สตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                            ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๓๙๘-๔๐๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=8918&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=8918&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=153
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=3881
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=4162
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=4162
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25