ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๘. ปฐมนกุหนสุตฺตวณฺณนา
      [๓๕] อฏฺฐเม นยิทนฺติ เอตฺถ นอิติ ปฏิเสเธ นิปาโต, ตสฺส
"วุสฺสตี"ติ อิมินา สมฺพนฺโธ, ยกาโร ปทสนฺธิกโร. อิทํสทฺโท "เอกมิทาหํ
ภิกฺขเว สมยํ อุกฺกฏฺฐายํ วิหรามิ สุภควเน สาลราชมูเล"ติอาทีสุ ๑- นิปาตมตฺตํ.
"อิทํ โข ตํ ภิกฺขเว อปฺปมตฺตกํ โอรมตฺตกํ สีลมตฺตกนฺ"ติอาทีสุ ๒- ยถาวุตฺเต
อาสนฺนปจฺจกฺเข อาคโต.
               "อิทํ หิ ตํ เชตวนํ        อิสิสํฆนิเสวิตํ
                อาวุตฺถํ ธมฺมราเชน      ปีติสญฺชนนํ มมา"ติ ๓-
อาทีสุ วกฺขมาเน อาสนฺนปจฺจกฺเข. อิธาปิ วกฺขมาเนเยว อาสนฺนปจฺจกฺเข
ทฏฺฐพฺโพ.
      พฺรหฺมจริยสทฺโท:-
                    "กินฺเต วตํ กึ ปน พฺรหฺมจริยํ
                    กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                    อิทฺธี ชุตี พลวีริยูปปตฺติ
                    อิทญฺจ เต นาค มหาวิมานํ.
@เชิงอรรถ:  ม.มู. ๑๒/๕๐๑/๔๔๒    ที.สี. ๙/๒๗/๑๒      สํ.ส. ๑๕/๔๘/๓๗
                    อหญฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก
                    สทฺธา อุโภ ทานปตี อหุมฺหา
                    โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ
                    สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จ.
                    ตํ เม วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ
                    ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                    อิทฺธี ชุตี พลวีริยูปปตฺติ
                    อิทํ จ เม ธีร มหาวิมานนฺ"ติ ๑-
อิมสฺมึ ปุณฺณกชาตเก ทาเน อาคโต.
             "เกน ปาณิ กามทโท         เกน ปาณิ มธุสฺสโว
              เกน เต พฺรหฺมจริเยน       ปุญฺญํ ปาณิมฺหิ อิชฺฌติ.
              เตน ปาณิ กามทโท         เตน ปาณิ มธุสฺสโว
              เตน เม พฺรหฺมจริเยน       ปุญฺญํ ปาณิมฺหิ อิชฺฌตี"ติ ๒-
อิมสฺมึ องฺกุรเปตวตฺถุสฺมึ เวยฺยาวจฺเจ. "อิทํ โข ตํ ภิกฺขเว ติตฺติริยํ นาม
พฺรหฺมจริยํ อโหสี"ติ ๓- อิมสฺมึ ติตฺติรชาตเก ปญฺจสิกฺขาปทสีเล. "ตํ โข ปน
ปญฺจสิข พฺรหฺมจริยํ เนว นิพฺพิทาย น วิราคาย ฯเปฯ ยาวเทว พฺรหฺมโลกูปปตฺติยา"ติ
๔- อิมสฺมึ มหาโควินฺทสุตฺเต พฺรหฺมวิหาเร. "ปเร อพฺรหฺมจาริโน
ภวิสฺสนฺติ, มยเมตฺถ พฺรหฺมจาริโน ภวิสฺสามา"ติ ๕- สลฺเลขสุตฺเต เมถุนวิรติยํ.
                   "มยญฺจ ภริยา นาติกฺกมาม
                    อเมฺห จ ภริยา นาติกฺกมนฺติ
                    อญฺญตฺร ตาหิ พฺรหฺมจริยํ จราม
                    ตสฺมา หิ อมฺหํ ทหรา น มิยฺยเร"ติ ๖-
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๘/๑๕๙๕/๒๙๙ (สฺยา)   ขุ.เปต. ๒๖/๒๗๗/๑๘๓    วิ.จูฬ. ๗/๓๑๑/๘๒
@ ที.มหา. ๑๐/๓๒๙/๒๑๔       ม.มู. ๑๒/๘๓/๕๖    ขุ.ชา. ๒๗/๑๔๑๕/๒๘๙ (สฺยา)
มหาธมฺมปาลชาตเก สทารสนฺโตเส. "อภิชานามิ โข ปนาหํ สาริปุตฺต
จตุรงฺคสมนฺนาคตํ พฺรหฺมจริยํ จริตา, ตปสฺสี สุทํ โหมี"ติ ๑- โลมหํสสุตฺเต
วีริเย.
             "หีเนน พฺรหฺมจริเยน       ขตฺติเย อุปปชฺชติ
              มชฺฌิเมน จ เทวตฺตํ       อุตฺตเมน วิสุชฺฌตี"ติ ๒-
นิมิชาตเก อตฺตทมนวเสน กเต อฏฺฐงฺคิกอุโปสเถ. "อิทํ โข ปน ปญฺจสิข
พฺรหฺมจริยํ เอกนฺตนิพฺพิทาย วิราคาย ฯเปฯ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก
มคฺโค"ติ มหาโควินฺทสุตฺเตเยว อริยมคฺเค. "ตยิทํ พฺรหฺมจริยํ อิทฺธญฺเจว
ผีตญฺจ วิตฺถาริกํ พาหุชญฺญํ ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตนฺ"ติ ๓-
ปาสาทิกสุตฺเต สิกฺขตฺตยสงฺคเห สกลสฺมึ สาสเน. อิธาปิ อริยมคฺเค สาสเน
จ วตฺตติ.
      วุสฺสตีติ วสียติ, จรียตีติ อตฺโถ. ชนกุหนตฺถนฺติ "อโห อยฺโย สีลวา
วตฺตสมฺปนฺโน อปฺปิจโฉ สนฺตุฏฺโฐ มหิทฺธิโก มหานุภาโว"ติอาทินา ชนสฺส
สตฺตโลกสฺส วิมฺหาปนตฺถํ. ชนลปนตฺถนฺติ "เอวรูปสฺส นาม อยฺยสฺส ทินฺนํ
มหปฺผลํ ภวิสฺสตี"ติ ปสนฺนจิตฺเตหิ "เกนตฺโถ, กึ อาหรียตู"ติ มนุสฺเสหิ
วทาปนตฺถํ. ลาภสกฺการสิโลกานิสํสตฺถนฺติ ยวฺายํ "อากงฺเขยฺย เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
`ลาภี อสฺสํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺ'ติ, สีเลเสฺววสฺส
ปริปูรการี"ติ ๔- สีลานิสํสภาเวน วุตฺโต จตุปจฺจยลาโภ, โย จ จตุนฺนํ ปจฺจยานํ
สกฺกจฺจทานสงฺขาโต อาทรพหุมานครุกรณสงฺขาโต จ สกฺกาโร, โย จ "สีลสมฺปนฺโน
พหุสฺสุโต สุตธโร อารทฺธวีริโย"ติอาทินา นเยน อุคฺคตภุติโฆสสงฺขาโต
สิโลโก พฺรหฺมจริยํ จรนฺตานํ ทิฏฺฐธมฺมิโก อานิสํโส, ตทตฺถํ. อิติ มํ ชโน
@เชิงอรรถ:  ม.มู. ๑๒/๑๕๕/๑๑๙         ขุ.ชา. ๒๗/๑๑๘๖/๒๔๙-๒๕๐
@ ที.ปา. ๑๑/๑๗๕/๑๐๘        ม.มู. ๑๒/๖๕/๔๓
ชานาตูติ "เอวํ พฺรหฺมจริยวาเส สติ `อยํ สีลวา กลฺยาณธมฺโม'ติอาทินา มํ
ชโน ชานาตุ สมฺภาเวตู"ติ อตฺตโน สนฺตคุณวเสน สมฺภาวนตฺถมฺปิ น อิทํ
พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ สมฺพนฺโธ.
      เกจิ ปน "ชนกุหนตฺถนฺ"ติ ปาปิจฺฉสฺส อิจฺฉาปกตสฺส สโต
สามนฺตชปฺปนอิริยาปถนิสฺสิตปจฺจยปฺปฏิเสวนสงฺขาเตน ติวิเธน กุหนวตฺถุนา กุหนภาเวน
ชนสฺส วิมฺหาปนตฺถํ. ชนลปนตฺถนฺติ ปาปิจฺฉสฺเสว สโต ปจฺจยตฺถํ ปริกโถภาสาทิวเสน
ลปนภาเวน อุปลาปนภาเวน วา ชนสฺส ลปนตฺถํ. ลาภสกฺการสิโลกานิสํสตฺถนฺติ
ปาปิจฺฉสฺเสว สโต ลาภาทิครุตาย ๑- ลาภสกฺการสิโลกสงฺขาตสฺส
อานิสํสอุทยสฺส นิปฺผาทนตฺถํ. อิติ มํ ชโน ชานาตูติ ปาปิจฺฉสฺเสว สโต
อสนฺตคุณสมฺภาวนาธิปฺปาเยน `อิติ เอวํ มํ ชโน ชานาตู'ติ น อิทํ พฺรหฺมจริยํ
วุสฺสตี"ติ เอวเมตฺถ อตฺถํ วทนฺติ. ปุริโมเยว ปน อตฺโถ สารตโร.
      อถ โขติ เอตฺถ อถาติ อญฺญทตฺเถ นิปาโต, โขติ อวธารเณ. เตน
กุหนาทิโต อญฺญทตฺถาเยว ปน อิทํ ภิกฺขเว พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ทสฺเสติ.
อิทานิ ตํ ปโยคํ ๒- ทสฺเสนฺโต "สํวรตฺถญฺเจว ปหานตฺถญฺจา"ติ อาห.
ตตฺถ ปญฺจวิโธ สํวโร ปาติโมกฺขสํวโร สติสํวโร ญาณสํวโร ขนฺติสํวโร
วีริยสํวโรติ.
      ตตฺถ "อิมินา ปาติโมกฺขสํวเรน อุเปโต โหติ สมุเปโต"ติ ๓- หิ
อาทินา นเยน อาคโต อยํ ปาติโมกฺขสํวโร นาม, โย สีลสํวโรติ จ
ปวุจฺจติ. "รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ, จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชตี"ติ ๔- อาคโต อยํ
สติสํวโร.
@เชิงอรรถ:  ม. ลาภาทิวเสน ครุตาย     ฉ.ม. ตํ ปโยชนํ       อภิ.วิ. ๓๕/๕๑๑/๒๙๖
@ ที.สี. ๙/๒๑๓/๗๐, ม.มู. ๑๒/๒๙๕/๒๕๘, สํ.สฬา. ๑๘/๓๑๗/๒๒๐, องฺ.ติก. ๒๐/๑๖/๑๐๘
            "ยานิ โสตานิ โลกสฺมึ (อชิตาติ ภควา) สติ เตสํ นิวารณํ
             โสตานํ สํวรํ พฺรูมิ ปญฺญาเยเต ปิธียเรติ ๑-
อาคโต อยํ ญาณสํวโร. "ขโม โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺสา"ติอาทินา ๒- นเยน
อาคโต อยํ ขนฺติสํวโร. "อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสตี"ติอาทินา ๓- นเยน
อาคโต อยํ วีริยสํวโร. อตฺถโต ปน ปาณาติปาตาทีนํ ปชหนวเสน
วตฺตปฺปฏิวตฺตานํ กรณวเสน จ ปวตฺตา เจตนา เจว วิรติโย จ. สงฺเขปโต
สพฺโพ กายวจีสํยโม, วิตฺถารโต สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ อวีติกฺกโม
สีลสํวโร. สติ เอว สติสํวโร, สติปฺปธานา วา กุสลา ขนฺธา. ญาณเมว
ญาณสํวโร. อธิวาสนวเสน อโทโส, อโทสปฺปธานา วา ปวตฺตา กุสลา ขนฺธา
ขนฺติสํวโร, ปญฺญาติ เอเก. กามวิตกฺกาทีนํ อนธิวาสนวเสน ปวตฺตํ วีริยเมว
วีริยสํวโร. เตสุ ปฐโม กายทุจฺจริตาทิทุสฺสีลฺยสฺส สํวรณโต สํวโร, ทุติโย
มุฏฺฐสฺสจฺจสฺส, ตติโย อญฺญาณสฺส, จตุตฺโถ  อกฺขนฺติยา, ปญฺจโม โกสชฺชสฺส
สํวรณโต ปิทหนโต สํวโรติ เวทิตพฺโพ เอวเมตสฺส สํวรสฺส อตฺถาย สํวรตฺถํ,
สํวรนิปฺผาทนตฺถนฺติ อตฺโถ.
      ปหานมฺปิ ปญฺจวิธํ ตทงฺคปฺปหานํ วิกฺขมฺภนปฺปหานํ สมุจฺเฉทปฺปหานํ
ปฏิปฺปสฺสทฺธิปฺปหานํ นิสฺสรณปฺปหานนฺติ. ตตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺฐา
เอกกนิปาเต ปฐมสุตฺตวณฺณนายํ วุตฺตเมว. ตสฺส ปน ปญฺจวิธสฺสปิ ตถา ตถา
ราคาทิกิเลสานํ ปฏินิสฺสชฺชนฏฺเฐน สมติกฺกมนฏฺเฐน วา ปหานสฺส อตฺถาย
ปหานตฺถํ, ปหานสาธนตฺถนฺติ อตฺโถ. ตตฺถ สํวเรน กิเลสานํ จิตฺตสนฺตาเน
ปเวสนนิวารณํ, ปหาเนน ปเวสนนิวารณญฺเจว สมุคฺฆาโต จาติ วทนฺติ.
อุภเยนาปิ ปน ยถารหํ อุภยํ สมฺปชฺชตีติ ทฏฺฐพฺพํ. สีลาทิธมฺมา เอว หิ
สํวรณโต สํวโร, ปชหนโต ปหานนฺติ.
@เชิงอรรถ:  ขุ.สุ. ๒๕/๑๐๔๒/๕๓๒        ม.มู. ๑๒/๒๔/๑๔
@ ม.มู. ๑๒/๒๖/๑๕, องฺ.ทสก. ๒๔/๖๐/๘๘
      คาถาสุ อนีติหนฺติ อีติโย วุจฺจนฺติ อุปทฺทวา ทิฏฺฐธมฺมิกา จ สมฺปรายิกา
จ, อีติโย หนติ วินาเสติ ปชหตีติ อีติหํ, อนุอีติหนฺติ อนีติหํ, สาสนพฺรหฺมจริยํ
มคฺคพฺรหฺมจริยญฺจ. อถ วา อีตีหิ อนตฺเถหิ สทฺธึ หนนฺติ คจฺฉนฺติ
ปวตฺตนฺตีติ อีติหา, ตณฺหาทิอุปกฺกิเลสา. นตฺถิ เอตฺถ อีติหาติ อนีติหํ.
อีติหา วา ยถาวุตฺเตนตฺเถน ติตฺถิยสมยา, ตปฺปฏิปกฺขโต อิทํ อนีติหํ.
"อนิติหนฺ"ติปิ ปาโฐ. ตสฺสตฺโถ:- "อิติหายนฺ"ติ ธมฺเมสุ อเนกํสคฺคาหภาวโต
วิจิกิจฺฉา อิติหํ นาม, สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิตตฺตา ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชนฺตานํ
นิกฺกงฺขภาวสาธนโต นตฺถิ เอตฺถ อิติหนฺติ อนิติหํ, อปรปจฺจยนฺติ อตฺโถ.
วุตฺตเญฺหตํ "ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหี"ติ "อตกฺกาวจโร"ติ จ. คาถาสุขตฺถํ
ปน "อนีติหนฺ"ติ ทีฆํ กตฺวา ปฐนฺติ.
      นิพฺพานสงฺขาตํ โอคธํ ปติฏฺฐํ ปารํ คจฺฉตีติ นิพฺพาโนคธคามี,
วิมุตฺตรสตฺตา เอกนฺเตเนว นิพฺพานสมฺปาปโกติ อตฺโถ. ตํ นิพฺพาโนคธคามินํ
พฺรหฺมจริยํ. โสติ โย โส สมตึสปารมิโย ปูเรตฺวา สพฺพกิเลเส ภินฺทิตฺวา
อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธ, โส ภควา อเทสยิ เทเสสิ. นิพฺพาโนคโธติ
วา อริยมคฺโค วุจฺจติ เตน วินา นิพฺพาโนคาหนสฺส อสมฺภวโต ตสฺส
จ นิพฺพานํ อนาลมฺพิตฺวา อปฺปวตฺตนโต, ตญฺจ ตํ เอกนฺตํ ปาปยติ คจฺฉตีติ
นิพฺพาโนคธคามี. อถ วา นิพฺพาโนคธคามินนฺติ นิพฺพานสฺส อนฺโตคามินํ
มคฺคพฺรหฺมจริยํ, นิพฺพานํ อารมฺมณํ กริตฺวา ตสฺส อนฺโต เอว วตฺตติ
ปวตฺตตีติ.
      มหนฺเตหีติ ๑- มหาอาตุเมหิ อุฬารชฺฌาสเยหิ. มหนฺตํ นิพฺพานํ, มหนฺเต
วา สีลกฺขนฺธาทิเก เอสนฺติ คเวสนฺตีติ มเหสิโน, พุทฺธาทโย อริยา. เตหิ
อนุยาโต ปฏิปนฺโน. ยถา พุทฺเธน เทสิตนฺติ ยถา อภิญฺเญยฺยาทิธมฺเม
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. มหตฺเตหีติ
อภิญฺเญยฺยาทิภาเวเนว สมฺมาสมฺพุทฺเธน มยา เทสิตํ, เอวํ เย เอตํ
มคฺคพฺรหฺมจริยํ ตทตฺถํ สาสนพฺรหฺมจริยญจ ปฏิปชฺชนฺติ, เต
ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกตฺเถหิ ยถารหํ อนุสาสนฺตสฺส สตฺถุ มยฺหํ สาสนการิโน
โอวาทปฺปฏิกรา สกลสฺส วฏฺฏทุกฺขสฺส อนฺตํ ปริยนฺตํ อปฺปวตฺตึ กริสฺสนฺติ,
ทุกฺขสฺส วา อนฺตํ นิพฺพานํ สจฺฉิกริสฺสนฺตีติ.
                       อฏฺฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๑๒๒-๑๒๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=2669&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=2669&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=213              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5034              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5184              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5184              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]