ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

                         ๙. กึสีลสุตฺตวณฺณนา
      [๓๒๗] กึสีโลติ กึสีลสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ? อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส
คิหิสหายโก เอโก เถรสฺเสว ปิตุโน วงฺคนฺตพฺราหฺมณสฺส สหายสฺส
พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต สฏฺฐิโกฏิอธิกํ ปญฺจสตโกฏิธนํ ปริจฺจชิตฺวา อายสฺมโต
สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา สพฺพํ พุทฺธวจนํ ปริยาปุณิ. ตสฺส
เถโร พหุโส โอวทิตฺวา กมฺมฏฺฐานมทาสิ, โส เตน วิเสสํ นาธิคจฺฉติ, ตโต
เถโร "พุทฺธเวเนยฺโย เอโส"ติ ญตฺวา ตํ อาทาย ภควโต สนฺติกํ คนฺตฺวา ตํ
ภิกฺขุํ อารพฺภ ปุคฺคลํ อนิยาเมตฺวา "กึสีโล"ติ ปุจฺฉิ, อถสฺส ภควา ตโต
ปรมภาสิ. ตตฺถ กึสีโลติ กีทิเสน จาริตฺตสีเลน ๑- สมนฺนาคโต, กีทิสปกติโก
วา. กึสมาจาโรติ กีทิเสน จาริตฺเตน ยุตฺโต. กานิ กมฺมานิ พฺรูหยนฺติ กานิ
กายกมฺมาทีนิ วฑฺเฒนฺโต. นโร สมฺมา นิวิฏฺฐสฺสาติ อภิรโต นโร สาสเน
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วาริตฺตสีเลน
สมฺมา ปติฏฺฐิโต ภเวยฺย. อุตฺตมตฺถญฺจ ปาปุเณติ สพฺพตฺถานํ อุตฺตมํ อรหตฺตญฺจ
ปาปุเณยฺยาติ วุตฺตํ โหติ.
      [๓๒๘] ตโต ภควา "สาริปุตฺโต อฑฺฒมาสูปสมฺปนฺโน สาวกปารมิปฺปตฺโต,
กสฺมา อาทิกมฺมิกปุถุชฺชนปญฺหํ ปุจฺฉตี"ติ อาวชฺเชนฺโต "สทฺธิวิหาริกํ
อารพฺภา"ติ ญตฺวา ปุจฺฉาย วุตฺตํ จาริตฺตสีลํ อวิภชิตฺวาว ตสฺส สปฺปายวเสน
ธมฺมํ เทเสนฺโต "วุฑฺฒาปจายี"ติอาทิมาห.
      ตตฺถ ปญฺญาวุฑฺโฒ คุณวุฑฺโฒ ชาติวุฑฺโฒ วโยวุฑฺโฒติ ๑- จตฺตาโร
วุฑฺฒา. ๒- ชาติยา หิ ทหโรปิ พหุสฺสุโต ภิกฺขุ อปฺปสฺสุตมหลฺลกภิกฺขูนํ
สนฺติเก ๓- พาหุสจฺจปญฺญาย วุฑฺฒตฺตา ปญฺญาวุฑฺโฒ. ตสฺส หิ สนฺติเก
มหลฺลกภิกฺขูปิ พุทฺธวจนํ ปริยาปุณนฺติ, โอวาทวินิจฺฉยปญฺหาวิสฺสชฺชนานิ จ
ปจฺจาสึสนฺติ. ตถา ทหโรปิ ภิกฺขุ อธิคมสมฺปนฺโน คุณวุฑฺโฒ นาม. ตสฺส หิ
โอวาเท ปติฏฺฐาย มหลฺลกาปิ วิปสฺสนาคพฺภํ คเหตฺวา อรหตฺตผลํ ปาปุณนฺติ.
ตถา ทหโรปิ ราชา ขตฺติโย มุทฺธาภิสิตฺโต ๔- พฺราหฺมโณ วา เสสชนสฺส
วนฺทนารหโต ชาติวุฑฺโฒ นาม. สพฺโพ ปน ปฐมชาโต วโยวุฑฺโฒ นาม.
ตตฺถ ยสฺมา ปญฺญาย สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สทิโส นตฺถิ ฐเปตฺวา ภควนฺตํ, ตถา
คุเณหิ ๕- อฑฺฒมาเสน ๖- สพฺพสาวกปารมิญาณสฺส ปฏิวิทฺธตฺตา. ชาติยาปิ โส
พฺราหฺมณมหาสาลกุเล อุปฺปนฺโน, ตสฺมา ตสฺส ภิกฺขุโน วเยน สมาโนปิ โส
อิเมหิ ตีหิ การเณหิ วุฑฺโฒ. อิมสฺมึ ปนตฺเถ ปญฺญาคุเณหิ เอว วุฑฺฒภาวํ
สนฺธาย ภควา อาห "วุฑฺฒาปจายี"ติ. ตสฺมา ตาทิสานํ วุฑฺฒานํ อปจิติกรเณน
@เชิงอรรถ:  อิ. ปญฺญาวทฺโธ คุณวทฺโธ ชาติวทฺโธติ   อิ. วทฺธา, เอวมุปริปิ
@ ฉ.ม....ภิกฺขูนมนฺตเร   ฉ.ม.,อิ. พุทฺธาวสิตฺโต
@ ฉ.ม. คุเณนปิ   อิ. อทฺธมาเส
วุฑฺฒาปจายี, เตสเมว วุฑฺฒานํ ลาภาทีสุ อุสุยฺยาวิคเมน อนุสุยฺยโก จ สิยาติ
อยมาทิปทสฺส อตฺโถ.
      กาลญฺญู จสฺสาติ เอตฺถ ปน ราเค อุปฺปนฺเน ตสฺส วิโนทนตฺถาย
ครูนํ ทสฺสนํ คจฺฉนฺโตปิ กาลญฺญู, โทเส, โมเห, โกสชฺเช อุปฺปนฺเน ตสฺส
วิโนทนตฺถาย ครูนํ ทสฺสนํ คจฺฉนฺโตปิ กาลญฺญู, ยโต เอวํ กาลญฺญู จ
อสฺส ครูนํ ทสฺสนาย. ธมฺมึ กถนฺติ สมถวิปสฺสนายุตฺตํ. เอรยิตนฺติ วุตฺตํ.
ขณญฺญูติ ตสฺสา กถาย ขณเวที, ทุลฺลโภ วา อยํ อีทิสาย กถาย สวนกฺขโณติ
ชานนฺโต. สุเณยฺย สกฺกจฺจนฺติ ๑- ตํ กถํ สกฺกจฺจํ สุเณยฺย. น เกวลญฺจ ตเมว,
อญฺญานิปิ พุทฺธคุณาทิปฏิสํยุตฺตานิ สุภาสิตานิ สกฺกจฺจเมว สุเณยฺยาติ อตฺโถ.
      [๓๒๙] "กาลญฺญู จสฺส ครูนํ ทสฺสนายา"ติ เอตฺถ วุตฺตนยญฺจ
อตฺตโน อุปฺปนฺนราคาทิวิโนทนกาลํ ญตฺวาปิ ครูนํ สนฺติกํ คจฺฉนฺโต กาเลน
คจฺเฉ ครูนํ สกาสํ, "อหํ กมฺมฏฺฐานิโก ธุตงฺคธโร จาติ กตฺวา น
เจติยวนฺทนโพธิยงฺคณภิกฺขาจารมคฺคอติมชฺฌนฺติกเวลาทีสุ ยตฺถ กตฺถจิ ฐิตํ อาจริยํ
ทิสฺวา ปริปุจฺฉนตฺถาย อุปสงฺกเมยฺย, สกเสนาสเน ปน อตฺตโน อาสเน
นิสินฺนํ วูปสนฺตทรถํ สลฺลกฺเขตฺวา กมฺมฏฺฐานาทิวิธิปุจฺฉนตฺถํ อุปสงฺกเมยฺยาติ
อตฺโถ. เอวํ อุปสงฺกมนฺโตปิ จ ถมฺภํ  นิรงฺกตฺวา นิวาตวุตฺติ ถทฺธภาวกรํ มานํ
วินาเสตฺวา นีจวุตฺติ ปาทปุญฺฉนโจฬกจฺฉินฺนวิสาณุสภอุทฺธฏทาฐสปฺปสทิโส
หุตฺวา อุปสงฺกเมยฺย. อถ เตน ครุนา วุตฺตํ อตฺถํ ธมฺมํ ฯเปฯ สมาจเร จ.
อตฺถนฺติ ภาสิตตฺถํ. ธมฺมนฺติ ปาฬิธมฺมํ. สํยมนฺติ สีลํ. พฺรหฺมจริยนฺติ
อวเสสสาสนพฺรหฺมจริยํ. อนุสฺสเร เจว สมาจเร จาติ อตฺถํ กถิโตกาเส อนุสฺสเรยฺย,
ธมฺมํ สํยมํ พฺรหฺมจริยํ กถิโตกาเส อนุสฺสเรยฺย, อนุสฺสรณมตฺเตเนว จ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สกฺกจฺจาติ
อตุสฺสนฺโต ตํ สพฺพมฺปิ สมาจเร สมาจเรยฺย สมาทาย วตฺเตยฺย, ตาสํ กถานํ ๑-
อตฺตนิ ปวตฺตเน อุสฺสุกฺกํ กเรยฺยาติ อตฺโถ. เอวํ กโรนฺโต หิ กิจฺจกโร
โหติ.
      [๓๓๐] ตโต ปรญฺจ ธมฺมาราโม ธมฺมรโต ธมฺเม ฐิโต ธมฺมวินิจฺฉยญฺญู
ภเวยฺย. สพฺพปเทสุ เจตฺถ ธมฺโมติ สมถวิปสฺสนา, อาราโม รตีติ
เอโกว อตฺโถ, ธมฺเม อาราโม อสฺสาติ ธมฺมาราโม. ธมฺเม รโต, น อญฺญํ
ปิเหตีติ ธมฺมรโต. ธมฺเม ฐิโต ธมฺมํ วตฺตนโต. ๒- ธมฺมวินิจฺฉยํ ชานาติ
"อิทํ อุทยญาณํ อิทํ วยญาณนฺ"ติ ธมฺมวินิจฺฉยญฺญู, เอวรูโป อสฺส. อถ ยายํ
ราชกถาทิติรจฺฉานกถา ตรุณวิปสฺสกสฺส พหิทฺธา รูปาทีสุ อภินนฺทนุปฺปาทเนน
ตํ สมถวิปสฺสนาธมฺมํ สนฺทูเสติ, ตสฺมา "ธมฺมสนฺโทสวาโท"ติ วุจฺจติ, ตํ
เนวาจเรยฺย ๓- ธมฺมสนฺโทสวาทํ, อญฺญทตฺถุ อาวาสโคจราทิสปฺปายานิ เสวนฺโต
ตจฺเฉหิ นีเยถ สุภาสิเตหิ. สมถวิปสฺสนาปฏิสํยุตฺตาเนเวตฺถ ตจฺฉานิ, ตถารูเปหิ
สุภาสิเตหิ นีเยถ นเยยฺย. กาลํ เขเปยฺยาติ อตฺโถ.
      [๓๓๑] อิทานิ "ธมฺมสนฺโทสวาทนฺ"ติ เอตฺถ อติสงฺเขเปน วุตฺตํ
สมถวิปสฺสนายุตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุปกฺกิเลสํ ปากฏํ กโรนฺโต ตทญฺเญนปิ
อุปกฺกิเลเสน สทฺธึ หสฺสํ ชปฺปนฺติ อิมํ คาถมาห. "หาสนฺ"ติปิ ปาโฐ.
วิปสฺสเกน หิ ภิกฺขุนา หสนียสฺมึ วตฺถุสฺมึ สิตมตฺตเมว กาตพฺพํ,
นิรตฺถกกถาชปฺโป น ภาสิตพฺโพ, ญาติพฺยสนาทีสุ ปริเทโว น กาตพฺโพ,
ขาณุกณฺฏกาทิมฺหิ มโนปโทโส น อุปฺปาเทตพฺโพ. มายากตนฺติ วุตฺตา มายา ติวิธํ กุหนํ
ปจฺจเยสุ คิทฺธิ ๔- ชาติอาทีหิ มาโน ปจฺจนีกสาตตาสงฺขาโต สารมฺโภ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. เตสํ ภาวนํ   สี.,อิ. ธมฺมํ ปตฺวา, วตฺตนโต
@ ฉ.ม.,อิ. เนวาจเร   ก. ตุฏฺฐิ
ผรุสวจนลกฺขณํ กกฺกสํ, ราคาทโย กสาวา, อธิมตฺตตณฺหาลกฺขณา ๑- มุจฺฉาติ อิเม จ
โทสา สุขกาเมน องฺคารกาสุ วิย, สุจิกาเมน คูถฏฺฐานํ วิย, ชีวิตุกาเมน
อาสิวิสาทโย วิย จ ปหาตพฺพา. หิตฺวา จ อาโรคฺยมทาทิวิคมา วีตมเทน
จิตฺตวิกฺเขปาภาวา ฐิตตฺเตน จริตพฺพํ. เอวํ  ปฏิปนฺโน หิ สพฺพุปกฺกิเลสปริสุทฺธาย
ภาวนาย นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณาติ. เตนาห ภควา "หสฺสํ จ ชปฺปํ
ฯเปฯ ฐิตตฺโต"ติ.
      [๓๓๒] อิทานิ ยฺวายํ "หสฺสํ ชปฺปนฺ"ติอาทินา นเยน อุปกฺกิเลโส
วุตฺโต, เตน สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ยสฺมา สาหโส โหติ อวีมํสการี, รตฺโต
ราควเสน ทุฏฺโฐ โทสวเสน คจฺฉติ, ปมตฺโต จ โหติ กุสลานํ ธมฺมานํ
ภาวนาย อสาตจฺจการี, ตถารูปสฺส จ "สุเณยฺย สกฺกจฺจ สุภาสิตานี"ติอาทินา
นเยน วุตฺโต โอวาโท นิรตฺถโก, ตสฺมา อิมสฺส สงฺกิเลสสฺส ปุคฺคลาธิฏฺฐานาย
เทสนาย สุตาทิวุฑฺฒิปฏิปกฺขภาวํ ทสฺเสนฺโต "วิญฺญาตสารานี"ติ อิมํ คาถมาห.
ตสฺสตฺโถ:- ยานิ เหตานิ สมถวิปสฺสนาปฏิสํยุตฺตานิ สุภาสิตานิ, เตสํ
วิชานนโต ๒- สาโร. ยทิ วิญฺญาตานิ สาธุ, อถ สทฺทมตฺตเมว คหิตํ, น กิญฺจิ
กตํ โหติ, เยน เอตานิ สุตมเยน ญาเณน วิญฺญายนฺติ, ตํ สุตํ, เอตญฺจ
สุตมยญาณํ วิญฺญาตสมาธิสารํ, เตสุ วิญฺญาเตสุ ธมฺเมสุ โย สมาธิ
จิตฺตสฺสาวิกฺเขโป  ตถตฺตาย ปฏิปตฺติ, อยมสฺส สาโร. น หิ วิชานนมตฺเตเนว โกจิ
อตฺโถ สิชฺฌติ. โย ปนายํ นโร ราคาทิวเสน วตฺตนโต สาหโส, กุสลานํ
ธมฺมานํ ภาวนาย อสาตจฺจการิตาย ปมตฺโต, โส สทฺทมตฺตคฺคาหีเยว โหติ,
เตน ตสฺส อตฺถวิชานนาภาวโต สา สุภาสิตวิชานนปญฺญา จ, ตถตฺตาย
ปฏิปตฺติยา อภาวโต สุตญฺจ น วฑฺฒตีติ.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. อธิกตณฺหาสงฺขาตา   ฉ.ม.,อิ. วิชานนํ
      [๓๓๓] เอวํ ปมตฺตานํ สตฺตานํ ปญฺญาปริหานิญฺจ สุตปริหานิญฺจ
ทสฺเสตฺวา อิทานิ อปฺปมตฺตานํ ตทุภยสาราธิคมํ ทสฺเสนฺโต อาห "ธมฺเม จ เย
ฯเปฯ สารมชฺฌคู"ติ.
      ตตฺถ อริยปฺปเวทิโต ธมฺโม นาม สมถวิปสฺสนาธมฺโม. เอโกปิ หิ
พุทฺโธ สมถวิปสฺสนาธมฺมํ อเทเสตฺวา ปรินิพฺพุโต นาม นตฺถิ. ตสฺมา เอตสฺมึ
ธมฺเม จ เย อริยปฺปเวทิเต รตา นิรตา อปฺปมตฺตา สาตจฺจานุโยคิโน,
อนุตฺตรา เต วจสา มนสา กมฺมุนา จ, เต จตุพฺพิเธน วจีสุจริเตน ติวิเธน
มโนสุจริเตน ติวิเธน กายสุจริเตน จ สมนฺนาคตตฺตา วจสา มนสา กมฺมุนา
จ อนุตฺตรา, อวเสสสตฺเตหิ อสมา อคฺคา วิสิฏฺฐา. เอตฺตาวตา สทฺธึ
ปุพฺพภาคสีเลน อริยมคฺคสมฺปยุตฺตํ สีลํ ทสฺเสสิ. เอวํ ปริสุทฺธสีลา เต
สนฺติโสรจฺจสมาธิสณฺฐิตา, สุตสฺส ปญฺญาย จ สารมชฺฌคู, เย อริยปฺปเวทิเต
ธมฺเม รตา, เต น เกวลํ วาจาทีหิ อนุตฺตรา โหนฺติ, อปิจ โข ปน
สนฺติโสรจฺเจ สมาธิมฺหิ จ สณฺฐิตา หุตฺวา สุตสฺส ปญฺญาย จ สารมชฺฌคู
อธิคตา อิจฺเจว เวทิตพฺพา. อาสํสายํ ๑- ภูตวจนํ.
      ตตฺถ สนฺตีติ นิพฺพานํ, โสรจฺจนฺติ สุนฺทเร รตภาเวน ยถาภูตปฏิเวธิกา
ปญฺญา, สนฺติยา โสรจฺจนฺติ สนฺติโสรจฺจํ, นิพฺพานารมฺมณาย มคฺคปญฺญาเยตํ
อธิวจนํ. สมาธีติ ตํสมฺปยุตฺโตว มคฺคสมาธิ. สณฺฐิตาติ ตทุภเย ปติฏฺฐิตา.
สุตปญฺญานํ สารํ นาม อรหตฺตผลวิมุตฺติ. วิมุตฺติสารญฺหิ อิทํ พฺรหฺมจริยํ.
เอวเมตฺถ ภควา ธมฺเมน ปุพฺพภาคปฏิปทํ "อนุตฺตรา วจสา"ติอาทีหิ สีลกฺขนฺธํ
สนฺติโสรจฺจสมาธีหิ ปญฺญากฺขนฺธสมาธิกฺขนฺเธติ ตีหิปิ อิเมหิ ขนฺเธหิ
อปรภาคปฏิปทญฺจ ทสฺเสตฺวา สุตปญฺญาสาเรน อกุปฺปวิมุตฺตึ ทสฺเสนฺโต
อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ สมาเปสิ.
@เชิงอรรถ:  ก. อาสํสาย
      เทสนาปริโยสาเน จ โส ภิกฺขุ โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา ปุน นจิรสฺเสว
อคฺคผเล อรหตฺเต ปติฏฺฐาสีติ.
                     ปรมตฺถโชติกาย  ขุทฺทกฏฺฐกถาย
                          สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย
                       กึสีลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๑๔๖-๑๕๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=3288&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=3288&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=326              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8065              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8045              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8045              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]