ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

                        ๑๔. ธมฺมิกสุตฺตวณฺณนา
      เอวมฺเม สุตนฺติ ธมฺมิกสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ? ติฏฺฐมาเน กิร ภควติ
โลกนาเถ ธมฺมิโก นาม อุปาสโก อโหสิ นาเมน จ ปฏิปตฺติยา จ. โส กิร
สรณสมฺปนฺโน สีลสมฺปนฺโน พหุสฺสุโต ปิฏกตฺตยธโร อนาคามี อภิญฺญาลาภี
อากาสจารี อโหสิ. ตสฺส ปริวารา ปญฺจสตา อุปาสกา, เตปิ ตาทิสา เอว
อเหสุํ. ตสฺเสกทิวสํ อุโปสถิกสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส มชฺฌิมยามาวสานสมเย
เอวํ ปริวิตกฺโก อุทปาทิ "ยนฺนูนาหํ อคาริยอนคาริยานํ ปฏิปทํ ปุจฺเฉยฺยนฺ"ติ.
โส ปญฺจหิ อุปาสกสเตหิ ปริวุโต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ตมตฺถํ ปุจฺฉิ, ภควา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. อุตฺตานเมว   ฉ.ม. อคฺคผลปฺปตฺติ
จสฺส พฺยากาสิ. ตตฺถ ปุพฺเพ วณฺณิตปทํ ๑- วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ, อปุพฺพํ
วณฺณยิสฺสาม.
      [๓๗๙] ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาว กถงฺกโรติ กถํ กโรนฺโต กถํ
ปฏิปชฺชนฺโต. สาธุ โหตีติ สุนฺทโร อนวชฺโช อตฺถสาธโน โหติ. อุปาสกาเสติ
อุปาสกา อิจฺเจว วุตฺตํ โหติ. เสสมตฺถโต ปากฏเมว. อยํ ปน โยชนา:-
โย วา อคารา อนคารเมติ ปพฺพชติ, เย วา อคาริโน อุปาสกา, เอเตสุ
ทุวิเธสุ สาวเกสุ กถงฺกโร สาวโกว สาธุ โหตีติ.
      [๓๘๐-๑] อิทานิ เอวํ ปุฏฺฐสฺส ภควโต พฺยากรณสมตฺถตํ ทีเปนฺโต
ตุวญฺหีติ คาถาทฺวยมาห. ตตฺถ คตินฺติ อชฺฌาสยคตึ. ปรายนนฺติ นิปฺผตฺตึ.
อถ วา คตินฺติ นิรยาทิปญฺจปฺปเภทํ. ปรายนนฺติ คติโต ปรํ อายนํ คติวิปฺปโมกฺขํ
ปรินิพฺพานํ. น จตฺถิ ตุโลฺยติ ตยา สทิโส นตฺถิ. สพฺพํ ตุวํ ญาณมเวจฺจ
ธมฺมํ, ปกาเสสิ สตฺเต อนุกมฺปมาโนติ ตุวํ ภควา ยทตฺถิ เญยฺยํ นาม, ตํ
อนวเสสํ อเวจฺจ ปฏิวิชฺฌิตฺวา สตฺเต อนุกมฺปมาโน สพฺพํ ญาณญฺจ ธมฺมญฺจ
ปกาเสสิ. ยํ ยํ ยสฺส หิตํ โหติ, ตํ ตํ ตสฺส อาวิกาสิเยว เทเสสิเยว, น
เต อตฺถิ อาจริยมุฏฺฐีติ วุตฺตํ โหติ. วิโรจสิ วิมโลติ ธูมรชาทิวิรหิโต
วิย จนฺโท, ราคาทิมลาภาเวน วิมโล วิโรจสิ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว.
      [๓๘๒] อิทานิ เยสํ ตทา ภควา ธมฺมํ เทเสสิ, เต เทวปุตฺเต
กิตฺเตนฺโต ๒- ภควนฺตํ ปสํสนฺโต จ ๓- "อคจฺฉิ ๔- เต สนฺติเก"ติ คาถาทฺวยมาห.
ตตฺถ นาคราชา เอราวโณ นามาติ อยํ กิร เอราวโณ นาม เทวปุตฺโต
กามรูปี ทิพฺเพ วิมาเน วสติ. โส ยทา สกฺโก อุยฺยานกีฬํ คจฺฉติ, ตทา
ทิยฑฺฒสตโยชนํ กายํ อภินิมฺมินิตฺวา เตตฺตึส กุมฺเภ มาเปตฺวา เอราวโณ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. วณฺณิตสทิสํ   ฉ.ม.,อิ. กิตฺเตตฺวา
@ ฉ.ม.,อิ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ   ฉ.ม.,อิ. อาคญฺฉิ
นาม หตฺถี โหติ. ตสฺส เอเกกสฺมึ กุมฺเภ เทฺว ทนฺตา โหนฺติ, เอเกกสฺมึ
ทนฺเต สตฺต สตฺต โปกฺขรณิโย, เอเกกิสฺสา โปกฺขรณิยา สตฺต สตฺต
ปทุมินิโย, เอเกกิสฺสา ปทุมินิยา สตฺต สตฺต ปุปฺผานิ, เอเกกสฺมึ ปุปฺเผ
สตฺต สตฺต ปตฺตานิ, เอเกกสฺมึ ปตฺเต สตฺต สตฺต อจฺฉราโย นจฺจนฺติ
ปทุมจฺฉราโยเตฺวว วิสฺสุตา สกฺกสฺส  นาฏกิตฺถิโย, ยา จ วิมานวตฺถุสฺมิมฺปิ
"ภมนฺติ กญฺญา ปทุเมสุ สิกฺขตา"ติ ๑- อาคตา. เตสํ ปน  เตตฺตึสกุมฺภานํ
มชฺเฌ สุทสฺสนกุมฺโภ นาม ตึสโยชนมตฺโต โหติ, ตตฺถ โยชนปฺปมาโณ
มณิปลฺลงฺโก ติโยชนุพฺเพธปุปฺผมณฺฑเป อตฺถรียติ. ตตฺถ สกฺโก เทวานมินฺโท
อจฺฉราสํฆปริวุโต ทิพฺพสมฺปตฺตึ ปจฺจนุโภติ. สกฺเก ปน เทวานมินฺเท
อุยฺยานกีฬโต ๒- ปฏินิวตฺเต ปุน ตํ รูปํ สํหริตฺวาน เทวปุตฺโตว โหติ. ตํ
สนฺธายาห "อคจฺฉิ เต สนฺติเก นาคราชา เอราวโณ นามา"ติ. ชิโนติ
สุตฺวาติ "วิชิตปาปธมฺโม เอส ภควา"ติ เอวํ สุตฺวา. โสปิ ตยา มนฺตยิตฺวาติ
ตยา สทฺธึ มนฺตยิตฺวา, ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวาติ อธิปฺปาโย. อชฺฌคมาติ อธิอคมา,
อธิคโตติ วุตฺตํ โหติ. สาธูติ สุตฺวาน ปตีตรูโปติ ตํ ปญฺหํ สุตฺวา "สาธุ ภนฺเต"ติ
อภินนฺทิตฺวา ตุฏฺฐรูโป คโตติ อตฺโถ.
      [๓๘๓] ราชาปิ ตํ เวสฺสวโณ กุเวโรติ เอตฺถ โส ยกฺโข รญฺชนฏฺเฐน
ราชา, วิสาณาย ราชธานิยา รชฺชํ กาเรตีติ เวสฺสวโณ, ปุริมนาเมน กุเวโรติ
เวทิตพฺโพ. โส กิร กุเวโร นาม พฺราหฺมณมหาสาโล หุตฺวา ทานาทีนิ
ปุญฺญานิ กตฺวา วิสาณาย ราชธานิยา อธิปติ หุตฺวา นิพฺพตฺโต. ตสฺมา
"กุเวโร"ติ วุจฺจติ. ๓- วุตฺตํ. เจตํ อาฏานาฏิยสุตฺเต:-
@เชิงอรรถ:  ขุ.วิมาน. ๒๖/๑๐๓๔/๑๑๓   ฉ.ม. อุยฺยานกีฬาโต
@  ฉ.ม. กุเวโร เวสฺสวโณติ วุจฺจติ
          "กุเวรสฺส โข ปน มาริส มหาราชสฺส วิสาณา นาม
     ราชธานี, ตสฺมา กุเวโร มหาราชา `เวสฺสวโณ'ติ ปวุจฺจตี"ติ. ๑-
เสสเมตฺถ ปากฏเมว.
      ตตฺถ สิยา:- กสฺมา ปน ทูรตเร ตาวตึสภวเน วสนฺโต เอราวโณ
ปฐมํ อาคโต, เวสฺสวโณ ปจฺฉา, เอกนคเรว วสนฺโต อยํ อุปาสโก สพฺพปจฺฉา,
กถญฺจ โส เตสํ อาคมนํ อญฺญาสิ, เยน เอวมาหาติ? วุจฺจเต:- เวสฺสวโณ
กิร ตทา อเนกสหสฺสปวาฬปลฺลงฺกํ ทฺวาทสโยชนํ นารีวาหนํ อภิรุยฺห
ปวาฬกุนฺตํ อุจฺจาเรตฺวา ทสสหสฺสโกฏิยกฺเขหิ ปริวุโต "ภควนฺตํ ปญฺหํ
ปุจฺฉิสฺสามี"ติ อากาสฏฺฐกวิมานานิ ปริหริตฺวา มคฺเคน มคฺคํ อาคจฺฉนฺโต
เวฬุกณฺฑกนคเร นนฺทมาตาย อุปาสิกาย นิเวสนสฺส อุปริภาคํ สมฺปตฺโต.
อุปาสิกาย จ ๒- อยมานุภาโว:- ปริสุทฺธสีลา โหติ, นิจฺจํ วิกาลโภชนา
ปฏิวิรตา, ปิฏกตฺตยธารินี, อนาคามิผเล ปติฏฺฐิตา. สา ตมฺหิ สมเย สีหปญฺชรํ
อุคฺฆาเฏตฺวา อุตุคฺคหณตฺถาย มาลุเตริโตกาเส ฐตฺวา อฏฺฐกปารายนวคฺเค
ปริมณฺฑเลหิ ปทพฺยญฺชเนหิ มธุเรน สเรน ภาสติ. เวสฺสวโณ ตตฺเถว
ยานานิ ฐเปตฺวา ยาว อุปาสิกา "อิทมโวจ ภควา มคเธสุ วิหรนฺโต ปาสาณเก
เจติเย ปริจารกโสฬสนฺนํ พฺราหฺมณานนฺ"ติ นิคมนํ อภาสิ, ตาว สพฺพํ สุตฺวา
วคฺคปริโยสาเน สุวณฺณมุทิงฺคสทิสํ ๓- มหาขนฺธํ ๔- ปคฺคเหตฺวา "สาธุ สาธุ
ภคินี"ติ สาธุการมกาสิ. ๕- สา "โก เอตฺถา"ติ อาห. อหํ ภคินิ เวสฺสวโณติ.
อุปาสิกา กิร ปฐมํ โสตาปนฺนา อโหสิ, ปจฺฉา เวสฺสวโณ. ตํ โส ธมฺมโต
สโหทรภาวํ ๖- สนฺธาย อุปาสิกํ ภคินิวาเทน สมุทาจรติ. อุปาสิกาย จ
@เชิงอรรถ:  ที.ปา. ๑๑/๒๙๑/๑๘๔   ฉ.ม.,อิ. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม.,อิ. สุวณฺณมุรชสทิสํ   ฉ.ม. มหนฺตํ คีวํ, อิ. มหกฺขนฺธํ
@ ฉ.ม.,อิ. สาธุการมทาสิ   ม. ธมฺมสโหทรภาวํ
"วิกาโล ภาติก ภทฺรมุข ยสฺส ทานิ กาลํ มญฺญสี"ติ วุตฺโต "อหํ ภคินิ ตยิ
ปสนฺโน ปสนฺนาการํ กโรมี"ติ อาห. เตนหิ ภทฺรมุข มม เขตฺเต นิปฺผนฺนํ
สาลึ กมฺมกรา อาหริตุํ น สกฺโกนฺติ, ตํ ตว ปริสาย อาณาเปหีติ. โส
"สาธุ ภคินี"ติ ยกฺเข อาณาเปสิ, เต อฑฺฒเตรส โกฏฺฐาคารสตานิ ปูเรสุํ.
ตโต ปภุติ โกฏฺฐาคารํ อูนํ นาม นาโหสิ, "นนฺทมาตุ โกฏฺฐาคารํ วิยา"ติ
โลเก นิทสฺสนํ อโหสิ. เวสฺสวโณ โกฏฺฐาคารานิ ปูเรตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิ.
ภควา "วิกาเล อาคโตสี"ติ อาห, อถ ภควโต สพฺพํ อาโรเจสิ. อิมินา
การเณน อาสนฺนตเรปิ จาตุมหาราชิกภวเน วสนฺโต เวสฺสวโณ ปจฺฉา อาคโต.
เอราวณสฺส ปน น กิญฺจิ อนฺตรา กรณียํ อโหสิ, เตน โส ปฐมตรํ
อาคโต.
      อยํ ปน อุปาสโก กิญฺจาปิ อนาคามี ปกติยาว เอกภตฺติโก, ตถาปิ
ตทา อุโปสถทิวโสติ กตฺวา อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐาย สายนฺหสมยํ สุนิวตฺโถ
สุปารุโต ปญฺจสตอุปาสกปริวุโต เชตวนํ คนฺตฺวา ธมฺมเทสนํ สุตฺวา อตฺตโน
ฆรํ อาคมฺม เตสํ อุปาสกานํ สรณสีลอุโปสถานิสํสาทิเภทํ อุปาสกธมฺมํ
กเถตฺวา เต อุปาสเก อุยฺโยเชสิ. เตสญฺจ ตสฺเสว ฆเร มุฏฺฐิหตฺถปฺปมาณปาทกานิ
ปญฺจ กปฺปิยมญฺจสตานิ ปาเฏกฺโกวรเกสุ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ, เต อตฺตโน
อตฺตโน โอวรกํ ปวิสิตฺวา สมาปตฺตึ อปฺเปตฺวา นิสีทึสุ, อุปาสโกปิ ตเถวากาสิ.
เตน จ สมเยน สาวตฺถินคเร สตฺตปญฺญาส กุลสตสหสฺสานิ วสนฺติ,
มนุสฺสคณนาย อฏฺฐารสโกฏิมนุสฺสา. เตน ปฐมยาเม หตฺถิอสฺสมนุสฺสเภริสทฺทาทีหิ
สาวตฺถินครํ มหาสมุทฺโท วิย เอกสทฺทํ โหติ. มชฺฌิมยามสมนนฺตเร โส สทฺโท
ปฏิปฺปสฺสมฺภติ, ตมฺปิ กาเล อุปาสโก สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย อตฺตโน คุเณ
อาวชฺเชตฺวา "เยนาหํ มคฺคสุเขน ผลสุเขน สุขิโต วิหรามิ, อิทํ สุขํ กํ
นิสฺสาย ลทฺธนฺ"ติ จินฺเตตฺวา "ภควนฺตํ นิสฺสายา"ติ ภควติ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา
"ภควา เอตรหิ กตเมน วิหาเรน วิหรตี"ติ อาวชฺเชนฺโต ทิพฺเพน จกฺขุนา
เอราวณเวสฺสวเณ ทิสฺวา ทิพฺพาย โสตธาตุยา ธมฺมเทสนํ สุตฺวา เจโตปริยญาเณน
เตสํ ปสนฺนจิตฺตตํ ญตฺวา "ยนฺนูนาหมฺปิ ภควนฺตํ อุภยหิตํ ปฏิปทํ
ปุจฺเฉยฺยนฺ"ติ จินฺเตสิ. ตสฺมา โส เอกนคเร วสนฺโตปิ สพฺพปจฺฉา อาคโต,
เอวญฺจ เนสํ อาคมนํ อญฺญาสิ. เตนาห "อคจฺฉิ เต สนฺติเก นาคราชา
ฯเปฯ โส จาปิ สุตฺวาน ปตีตรูโป"ติ.
      [๓๘๔] อิทานิ อิโต พหิทฺธา โลกสมฺมเตหิ สมณพฺราหฺมเณหิ
อุกฺกฏฺฐภาเวน ภควนฺตํ ปสํสนฺโต "เย เกจิเม"ติ คาถาทฺวยมาห. ตตฺถ ติตฺถิยาติ
นนฺทวจฺฉสงฺกิจฺเจหิ ๑- อาทิปุคฺคเลหิ ตีหิ ติตฺถกเรหิ กเต ทิฏฺฐิติตฺเถ ชาตา.
เตสํ สาสเน ปพฺพชิตา ปูรณาทโย ฉ สตฺถาโร. ตตฺถ นาฏปุตฺโต นิคณฺโฐ,
อวเสสา อาชีวกา ๒- เต สพฺเพ ทสฺเสนฺโต อาห "เย เกจิเม ติตฺถิยา วาทสีลา"ติ,
"มยํ สมฺมา ปฏิปนฺนา, อญฺเญ มิจฺฉา ปฏิปนฺนา"ติ เอวํ วาทกรณสีลา โลกํ
มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิจรนฺติ. อาชีวกา วาติ เต เอกชฺฌมุทฺทิฏฺเฐ ๓- ภินฺทิตฺวา
ทสฺเสติ. นาติตรนฺตีติ นาติกฺกมนฺติ. สพฺเพติ อญฺเญปิ เย เกจิ ติตฺถิยสาวกาทโย,
เตปิ ปริคฺคณฺหนฺโต อาห. "ฐิโต วชนฺตํ วิยา"ติ ยถา โกจิ ฐิโต คติวิกโล
สีฆคามินํ ปุริสํ คจฺฉนฺตํ นาติตเรยฺย, เอวํ เต ปญฺญาคติยา อภาเวน เต
เต อตฺถปฺปเภเท พุชฺฌิตุํ อสกฺโกนฺตา ฐิตา, อติชวนปญฺญํ ภควนฺตํ
นาติตรนฺตีติ อตฺโถ.
      [๓๘๕] พฺราหฺมณา วาทสีลา วุฑฺฒา วาติ เอตฺตาวตา จงฺกีตารุกฺข-
โปกฺขรสาติชาณุสฺโสณิอาทโย ทสฺเสติ, อปิ พฺราหฺมณา สนฺติ เกจีติ อิมินา
@เชิงอรรถ:  ก....สงฺกิจฺเฉหิ   ฉ.ม. อาชีวกาติ
@  ก. เอกชฺฌมุทฺทิฏฺฐํ ทิฏฺฐํ
มชฺฌิมาปิ ทหราปิ เกวลํ พฺราหฺมณา สนฺติ อตฺถิ อุปลพฺภนฺติ เกจีติ เอวํ
อสฺสลายนวาเสฏฺฐอมฺพฏฺฐอุตฺตรมาณวกาทโย ทสฺเสติ. อตฺถพทฺธาติ "อปิ นุ โข
อิมํ ปญฺหํ พฺยากเรยฺย, อิมํ กงฺขํ ฉินฺเทยฺยา"ติ เอวํ อตฺถพทฺธา ภวนฺติ.
เย จาปิ อญฺเญติ อญฺเญติ เย "มยํ วาทิโน"ติ เอวํ มญฺญมานา วิจรนฺติ
ขตฺติยปณฺฑิตพฺราหฺมณพฺรหฺมเทวยกฺขาทโย อปริมาณา, เตปิ สพฺเพ ตยิ อตฺถพทฺธา
ภวนฺตีติ ทสฺเสติ.
      [๓๘๖-๗] เอวํ นานปฺปกาเรหิ ภควนฺตํ ปสํสิตฺวา อิทานิ ธมฺเมเนว ตํ
ปสํสิตฺวา ธมฺมกถํ ยาจนฺโต "อยญฺหิ ธมฺโม"ติ คาถาทฺวยมาห. ตตฺถ อยญฺหิ ธมฺโมติ
สตฺตตฺตึสโพธิปกฺขิยธมฺมํ ๑- สนฺธายาห. นิปุโณติ สโณฺห ทุปฺปฏิวิชฺโฌ. สุโขติ
ปฏิวิทฺโธ สมาโน โลกุตฺตรสุขํ อาวหติ, ตสฺมา สุขาวหตฺตา "สุโข"ติ วุจฺจติ.
สุปฺปวุตฺโตติ สุเทสิโต. สุสฺสูสมานาติ โสตุกามมฺหาติ อตฺโถ. ตํ โน วทาติ ตํ
ธมฺมํ อมฺหากํ วท. "ตฺวํ โน"ติปิ ปาโฐ, ตฺวํ อมฺหากํ วทาติ อตฺโถ. สพฺเพปิเม
ภิกฺขโวติ ตํขณํ นิสินฺนานิ กิร ปญฺจภิกฺขุสตานิ โหนฺติ, ตานิ ทสฺเสนฺโต ยาจติ.
อุปาสกา จาปีติ อตฺตโน  ปริวาเร อญฺเญ จ ทสฺเสติ. เสสเมตฺถ ปากฏเมว.
      [๓๘๘] อถ ภควา อนคาริยปฏิปทํ ตาว ทสฺเสตุํ ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา
"สุณาถ เม ภิกฺขโว"ติอาทิมาห. ตตฺถ ธมฺมํ ธุตํ ตญฺจ จรถ สพฺเพติ กิเลเส
ธุนาตีติ ธุโต, เอวรูปํ กิเลสธุนนกํ ปฏิปทาธมฺมํ สาวยามิ ๒- โว, ตญฺจ มยา
สาวิตํ สพฺเพ จรถ ปฏิปชฺชถ, มา ปมาทิตฺถาติ วุตฺตํ โหติ. อิริยาปถนฺติ
คมนาทิ จตุพฺพิธํ. ปพฺพชิตานุโลมิกนฺติ สมณสารุปฺปํ สติสมฺปชญฺญยุตฺตํ.
อรญฺเญ กมฺมฏฺฐานานุโยควเสน ปวตฺตเมวาติ อปเร. เสเวถ นนฺติ ตํ อิริยาปถํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ....ธมฺเม   ก. สาวิยามิ
ภเชยฺย. อตฺถทโสติ ๑- หิตานุปสฺสี. มตีมาติ ๒- พุทฺธิมา. เสสเมตฺถ คาถาย
ปากฏเมว.
      [๓๘๙] โน เว วิกาเลติ เอวํ ปพฺพชิตานุโลมิกํ อิริยาปถํ เสวมาโน
จ ทิวามชฺฌนฺติกวีติกฺกมํ อุปาทาย วิกาเล น จเรยฺย ภิกฺขุ, ยุตฺตกาเล เอว
ปน คามํ ปิณฺฑาย จเรยฺย. กึการณํ? อกาลจารึ หิ สชนฺติ สงฺคาติ, ๓-
อกาลจารึ ปุคฺคลํ ราคสงฺคาทโย อเนเก สงฺคา สชนฺติ ปริสฺสชนฺติ อุปคุหนฺติ ๔-
อลฺลียนฺติ. ตสฺมา วิกาเล น จรนฺติ พุทฺธา, ตสฺมา เย จตุสจฺจพุทฺธา
อริยปุคฺคลา, น เต วิกาเล ปิณฺฑาย จรนฺตีติ. เตน กิร สมเยน วิกาลโภชนสิกฺขาปทํ
อปฺปญฺญตฺตํ โหติ, ตสฺมา ธมฺมเทสนาวเสน เจตฺถ ๕- ปุถุชฺชนานํ
อาทีนวํ ทสฺเสนฺโต อิมํ คาถมาห. อริยา ปน สห มคฺคปฏิลาภา เอว ตโต
ปฏิวิรตา โหนฺติ, เอสา ธมฺมตา.
      [๓๙๐] เอวํ วิกาลจริยํ ปฏิเสเธตฺวา "กาลํ ๖- จรนฺเตนาปิ เอวํ
จริตพฺพนฺ"ติ ทสฺเสนฺโต อาห "รูปา จ สทฺทา จา"ติ. ตสฺสตฺโถ:- เย
เอเต ๗- รูปาทโย นานปฺปการกํ มทํ ชเนนฺตา สตฺเต สมฺมทยนฺติ, เตสุ
ปิณฺฑปาตปาริสุทฺธิสุตฺตาทีสุ ๘- วุตฺตนเยน ฉนฺทํ วิโนเทตฺวา ยุตฺตกาเลเนว
ปาตราสํ ปวิเสยฺยาติ. เอตฺถ จ ปาโต อสิตพฺโพติ ปาตราโส, ปิณฺฑปาตสฺเสตํ
นาม. โย ยตฺถ ลพฺภติ, โส ปเทโสปิ ตํโยเคน "ปาตราโส"ติ อิธ วุตฺโต.
ยโต ปิณฺฑปาตํ ลภติ, ตํ โอกาสํ คจฺเฉยฺยาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
      [๓๙๑] เอวํ ปวิฏฺโฐ:-
                     ปิณฺฑญฺจ ภิกฺขุ สมเยน ลทฺธา
                     เอโก ปฏิกฺกมฺม รโห นิสีเท
@เชิงอรรถ:  ก. อตฺถทสฺสีติ   ฉ.ม. มุตีมาติ   ฉ.ม.,อิ. สงฺคา
@ ก. อุปคุยฺหนฺติ   ฉ.ม.,อิ. ธมฺมเทสนาวเสเนเวตฺถ
@ ฉ.ม.,อิ. กาเล   ฉ.ม.,อิ. เย เต   ม.อุ. ๑๔/๔๓๘ อาทิ/๓๗๘
             อชฺฌตฺตจินฺตี น มโน พหิทฺธา
             นิจฺฉารเย สงฺคหิตตฺตภาโว.
      ตตฺถ ปิณฺฑนฺติ มิสฺสกภิกฺขา. สา ๑- หิ ตโต ตโต สโมธาเนตฺวา
สมฺปิณฺฑิตฏฺเฐน "ปิณฺโฑ"ติ วุจฺจติ. สมเยนาติ อนฺโตมชฺฌนฺติกกาเล. เอโก
ปฏิกฺกมฺมาติ กายวิเวกํ สมฺปาเทนฺโต อทุติโย นิวตฺติตฺวา. อชฺฌตฺตจินฺตีติ
ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ขนฺธสนฺตานํ จินฺเตนฺโต. น มโน พหิทฺธา นิจฺฉารเยติ
พหิทฺธา รูปาทีสุ ราคาทิวเสน ๒- จิตฺตํ น นีหเรยฺย. ๓- สงฺคหิตตฺตภาโวติ สุฏฺฐุ
คหิตจิตฺโต.
      [๓๙๒] เอวํ วิหรนฺโต จ:-
              สเจปิ โส สลฺลเป สาวเกน
              อญฺเญน วา เกนจิ ภิกฺขุนา วา
              ธมฺมํ ปณีตํ ตมุทาหเรยฺย
              น เปสุณํ โนปิ ปรูปวาทํ.
      กึ วุตฺตํ โหติ? โส โยคาวจโร กิญฺจิเทว โสตุกามตาย อุปคเตน
สาวเกน วา เกนจิ อญฺญติตฺถิยคหฏฺฐาทินา วา อิเธว ปพฺพชิเตน ภิกฺขุนา
วา สทฺธึ สเจปิ สลฺลเป, อถ ยฺวายํ มคฺคผลาทิปฏิสํยุตฺโต ทสกถาวตฺถุเภโท วา
อตปฺปกฏฺเฐน ปณีโต ธมฺโม, ตํ ธมฺมํ ปณีตํ อุทาหเรยฺย, อญฺญํ ปน ปิสุณวจนํ
วา ปโรปวาทํ วา อปฺปมตฺตกมฺปิ น อุทาหเรยฺยาติ.
      [๓๙๓] อิทานิ ตสฺมึ ปรูปวาเท โทสํ ทสฺเสนฺโต อาห "วาทญฺหิ เอเก"ติ.
ตสฺสตฺโถ:- อิเธกจฺเจ โมฆปุริสา ปรูปวาทสญฺหิตํ ๔- นานปฺปการํ วิคฺคาหิกกถาเภทํ
วาทํ ปฏิเสนิยนฺติ วิรุชฺฌนฺติ, ยุชฺฌิตุกามา หุตฺวา เสนาย ปฏิมุขํ คจฺฉนฺตา
@เชิงอรรถ:  สี. มิสฺสกภตฺตํ ภิกฺขํ, ม. มิสฺสกภตฺตํ ภิกฺขาย   ฉ.ม. ราควเสน
@ ฉ.ม. น นีหเร   ก....สญฺญิตํ
วิย โหนฺติ, เต มยํ ลามกปญฺเญ น ปสํสาม. กึการณํ? ตโต ตโต เน
ปสชนฺติ สงฺคา, ยสฺมา เต ตาทิสเก ปุคฺคเล ตโต ตโต วจนปถโต สมุฏฺฐาย
วิวาทสงฺคา ปสชนฺติ ๑- อลฺลียนฺติ. กึการณํ ปสชนฺตีติ ๒- ? จิตฺตญฺหิ เต ตตฺถ
คเมนฺติ ทูเร, ยสฺมา เต ปฏิเสนิยนฺตา จิตฺตํ ตตฺถ คเมนฺติ, ยตฺถ  คตํ
สมถวิปสฺสนานํ ทูเร โหตีติ.
      [๓๙๔-๕] เอวํ ปริตฺตปญฺญาปวตฺตึ ๓- ทสฺเสตฺวา อิทานิ มหาปญฺญาปวตฺตึ ๓-
ทสฺเสนฺโต อาห "ปิณฺฑํ วิหารํ ฯเปฯ วรปญฺญสาวโก"ติ. ตตฺถ วิหาเรน
ปฏิสฺสโย, สยนาสเน มญฺจปีฐนฺติ, ตีหิปิ ปเทหิ เสนาสนเมว วุตฺตนฺติ. ๔-
อาปนฺติ อุทกํ. สงฺฆาฏิรชูปวาหนนฺติ ปํสุมลาทิโน สงฺฆาฏิรชสฺส โธวนํ.
สุตฺวาน ธมฺมํ สุคเตน เทสิตนฺติ สพฺพาสวสํวราทีสุ "ปฏิสงฺขา โยนิโส จีวรํ
ปฏิเสวติ สีตสฺส ปฏิฆาตายา"ติอาทินา ๕- นเยน ภควตา เทสิตํ ธมฺมํ สุตฺวา.
สงฺขาย เสเว วรปญฺญสาวโกติ เอตํ อิธ ปิณฺฑนฺติ วุตฺตํ ปิณฺฑปาตํ,
วิหาราทีหิ วุตฺตํ เสนาสนํ, อาปมุเขน เทสิตํ ๖- คิลานปจฺจยํ, สงฺฆาฏิยา จีวรนฺติ
จตุพฺพิธมฺปิ ปจฺจยํ สงฺขาย "ยาวเทว อิมสฺส กายสฺส ฐิติยา"ติอาทินา ๗-
นเยน ปจฺจเวกฺขิตฺวา เสเว วรปญฺญสาวโก, เสวิตุํ สกฺกเณยฺย วรปญฺญสฺส
ตถาคตสฺส สาวโก เสกฺโข วา ปุถุชฺชโน วา, นิปฺปริยาเยน จ อรหา. โส
หิ จตุราปสฺเสโน "สงฺขาเยกํ ปฏิเสวติ, สงฺขาเยกํ อธิวาเสติ, สงฺขาเยกํ
ปริวชฺเชติ, สงฺขาเยกํ วิโนเทตี"ติ ๘- วุตฺโต. ยสฺมา จ สงฺขาย เสเว ๙-
วรปญฺญสาวโก, ตสฺมา หิ ปิณฺเฑ ฯเปฯ ยถา โปกฺขเร วาริพินฺทุ, ตถา
โหตีติ เวทิตพฺโพ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สชนฺติ   ฉ.ม. กึการณา สชนฺตีติ   ฉ.ม.,อิ. ปริตฺตปญฺญานํ ปวตฺตึ
@ ฉ.ม.,อิ. วุตฺตํ   ม.มู. ๑๒/๒๓/๑๔ องฺ.ฉกฺก. ๒๒/๓๒๙ (๕๘)/๔๓๔
@ ฉ.ม.,อิ. ทสฺสิตํ   ม.มู. ๑๒/๒๓/๑๔ องฺ.ฉกฺก. ๒๒/๓๒๙ (๕๘)/๔๓๔
@ ที.ปา. ๑๑/๓๐๘/๒๐๐, ม.ม. ๑๓/๑๖๘/๑๓๙, องฺ.ทสก. ๒๔/๒๐/๒๔   ก. เสวี
      [๓๙๖] เอวํ ขีณาสวปฏิปตฺตึ ทสฺเสนฺโต อรหตฺตนิกูเฏน อนคาริยปฏิปทํ
นิฏฺฐาเปตฺวา ๑- อิทานิ อคาริยปฏิปทํ ทสฺเสตุํ "คหฏฺฐวตฺตํ ปน โว"ติอาทิมาห.
ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาว สาวโกติ อคาริยสาวโก, เสสํ อุตฺตานตฺถเมว. อยํ ปน
โยชนา:- โย มยา อิโต ปุพฺเพ เกวโล อพฺยามิสฺโส สกโล ปริปุณฺโณ
ภิกฺขุธมฺโม กถิโต, เอส เขตฺตวตฺถุอาทิปริคฺคเหหิ สปริคฺคเหน น ลพฺภา
ผสฺเสตุํ น สกฺกา อธิคนฺตุนฺติ.
      [๓๙๗] เอวํ ตสฺส ภิกฺขุธมฺมํ ปฏิเสเธตฺวา คหฏฺฐธมฺมเมว ทสฺเสนฺโต
อาห "ปาณํ น หเน"ติ. ตตฺถ ปุริมฑฺเฒน ๒- ติโกฏิปริสุทฺธา ปาณาติปาตา
เวรมณิ วุตฺตา ปจฺฉิมฑฺเฒน สตฺเตสุ หิตปฏิปตฺติ. ตติยปาโท เจตฺถ
ขคฺควิสาณสุตฺเต ๓- จตุตฺถปาเท ถาวรตสเภโท เมตฺตสุตฺตวณฺณนายํ ๔- สพฺพปฺปการโต
วณฺณิโต. เสสํ อุตฺตานตฺถเมว. อุปฺปฏิปาฏิยา ปน โยชนา กาตพฺพา:-
ตสถาวเรสุ สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ น หเน น ฆาตเยยฺย นานุชญฺญาติ.
"นิธาย ทณฺฑนฺ"ติ อิโต วา ปรํ "วตฺเตยฺยา"ติ ปาฐเสโส อาหริตพฺโพ.
อิตรถา หิ น ปุพฺเพนาปรํ สนฺธิยตีติ.
      [๓๙๘] เอวํ ปฐมสิกฺขาปทํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ทุติยสิกฺขาปทํ ทสฺเสนฺโต
อาห "ตโต อทินฺนนฺ"ติ ตตฺถ กิญฺจีติ อปฺปํ วา พหุํ วา. กฺวจีติ คาเม วา
อรญฺเญ วา. สาวโกติ อคาริยสาวโก. พุชฺฌมาโนติ "ปรสนฺตกมิทนฺ"ติ
ชานมาโน. สพฺพํ อทินฺนํ ปริวชฺชเยยฺยาติ เอวํ หิ ปริวชฺชมาโน ๕- สพฺพํ
อทินฺนํ ปริวชฺชเยยฺย, โน อญฺญถาติ ทีเปติ. เสสเมตฺถ วุตฺตนยญฺจ ปากฏญฺจาติ.
@เชิงอรรถ:  ก. อนาคาริยปฏิปทํ นิฏฺฐเปตฺวา
@ ก. ปุริมตฺเถน   ขุ.สุ. ๒๕/๓๕ อาทิ/๓๔๒ อาทิ
@ ขุ.สุ. ๒๕/๑๔๓ อาทิ/๓๖๒ อาทิ   ฉ.ม.,อิ. ปฏิปชฺชมาโน
     [๓๙๙] เอวํ ทุติยสิกฺขาปทมฺปิ ติโกฏิปริสุทฺธํ ทสฺเสตฺวา อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉทโต
ปภุติ ตติยํ ทสฺเสนฺโต อาห "อพฺรหฺมจริยนฺ"ติ. ตตฺถ อสมฺภุณนฺโตติ
อสกฺโกนฺโต.
      [๔๐๐] อิทานิ จตุตฺถสิกฺขาปทํ ทสฺเสนฺโต อาห "สภคฺคโต วา"ติ.
ตตฺถ สภคฺคโตติ สนฺถาคาราทิคโต. ปริสคฺคโตติ ปูคมชฺฌคโต. ๑- เสสเมตฺถ
วุตฺตนยญฺจ ปากฏญฺจาติ.
      [๔๐๑] เอวํ จตุตฺถสิกฺขาปทมฺปิ ติโกฏิปริสุทฺธํ ทสฺเสตฺวา ปญฺจมํ
ทสฺเสนฺโต อาห "มชฺชญฺจ ปานนฺ"ติ. ตตฺถ มชฺชญฺจ ปานนฺติ คาถาพนฺธสุขตฺถํ
เอวํ วุตฺตํ. อยํ ปนตฺโถ "มชฺชปานญฺจ น สมาจเรยฺยา"ติ. ธมฺมํ อิทนฺติ ๒-
อิมํ มชฺชปานเวรมณีธมฺมํ. อุมฺมาทนนฺตนฺติ อุมฺมาทนปริโยสานํ. โย หิ สพฺพลหุโก
มชฺชปานสฺส วิปาโก, โส มนุสฺสภูตสฺส อุมฺมตฺตกสํวตฺตนิโก โหติ. อิติ นํ
วิทิตฺวาติ อิติ นํ มชฺชปานํ ญตฺวา. เสสเมตฺถ วุตฺตนยญฺจ ปากฏญฺจาติ.
      [๔๐๒] เอวํ ปญฺจมสิกฺขาปทมฺปิ ติโกฏิปริสุทฺธํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ
ปุริมสิกฺขาปทานมฺปิ มชฺชปานเมว สงฺกิเลสกรญฺจ เภทกรญฺจ ๓- ทสฺเสตฺวา
ทฬฺหตรํ ตโต เวรมณิยํ นิโยเชนฺโต อาห "มทา หิ ปาปานิ กโรนฺตี"ติ.
ตตฺถ มทาติ มทเหตุ. หิกาโร นิปาโต ปทปูรณมตฺโต. ๔- ปาปานิ กโรนฺตีติ
ปาณาติปาตาทีนิ สพฺพากุสลานิ กโรนฺติ. อุมฺมาทนํ โมหนนฺติ ปรโลเก
อุมฺมาทนํ อิธโลเก ๕- โมหนํ. เสสมุตฺตานตฺถเมว.
      [๔๐๓-๔] เอตฺตาวตา อคาริยสาวกสฺส นิจฺจสีลํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ
อุโปสถงฺคานิ ทสฺเสนฺโต "ปาณํ น หเน"ติ คาถาทฺวยมาห. ตตฺถ อพฺรหฺมจริยาติ
อเสฏฺฐจริยภูตา. เมถุนาติ เมถุนธมฺมสมาปตฺติโต. รตฺตึ น ภุญฺเชยฺย
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปูคมชฺชโต   ฉ.ม.,อิ. อิมนฺติ   ก. เวรกรญฺจ
@ ฉ.ม. หิ-กาโร ปทปูรณมตฺเต นิปาโต   ฉ.ม. อิหโลเก
วิกาลโภชนนฺติ รตฺติมฺปิ น ภุญฺเชยฺย, ทิวาปิ กาลาติกฺกนฺตโภชนํ น ภุญฺเชยฺย.
น จ คนฺธนฺติ เอตฺถ คนฺธคฺคหเณน วิเลปนจุณฺณาทีนิปิ คหิตาเนวาติ
เวทิตพฺพานิ. มญฺเจติ กปฺปิยมญฺเจ. สนฺถเตติ ตฏฺฏิกาทีหิ กปฺปิยตฺถรเณหิ
อตฺถเต. ฉมายํ ปน โคณกาทิสนฺถตายปิ วฏฺฏติ. อฏฺฐงฺคิกนฺติ ปญฺจงฺคิกํ วิย
ตูริยํ, น องฺควินิมุตฺตํ. ๑- ทุกฺขนฺตคุนาติ วฏฺฏทุกฺขสฺส อนฺตคเตน. เสสเมตฺถ
ปากฏเมว. ปจฺฉิมฑฺฒํ ปน สงฺคีติการเกหิ วุตฺตนฺติปิ อาหุ.
      [๔๐๕] เอวํ อุโปสถงฺคานิ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อุโปสถกาลํ ทสฺเสนฺโต
อาห "ตโต จ ปกฺขสฺสา"ติ. ตตฺถ ตโตติ ปทปูรณมตฺเต นิปาโต.
ปกฺขสฺสุปวสฺสุโปสถนฺติ เอวํ ปรปเทน โยเชตพฺพํ "ปกฺขสฺส จาตุทฺทสึ ปญฺจทสึ
อฏฺฐมินฺติ เอเต ตโย ทิวเส อุปวสฺส อุโปสถํ, เอตํ หิ ๒- อฏฺฐงฺคิกํ อุโปสถํ
อุปคมฺม วสิตฺวา"ติ. ปาฏิหาริกปกฺขญฺจาติ ๓- เอตฺถ ปน วสฺสูปนายิกาย
ปุริมภาเค อาสาฬฺหมาโส, อนฺโตวสฺเส ๔- ตโย มาสา, กตฺติกมาโสติ อิเม ปญฺจ
มาสา "ปาฏิหาริยปกฺโข"ติ วุจฺจนฺติ. อาสาฬฺหกตฺติกผคฺคุณมาสา ตโย เอวาติ
อปเร. ๕- ปกฺขุโปสถทิวสานํ ปุริมปจฺฉิมทิวสวเสน ปกฺเข ปกฺเข เตรสีปาฏิปท-
สตฺตมีนวมีสงฺขาตา จตฺตาโร จตฺตาโร ทิวสาติ อปเร, ยํ รุจฺจติ, ตํ
คเหตพฺพํ. สพฺพํ วา ปน ปุญฺญกาเมน ภาวิตพฺพํ. ๖- เอวเมตํ ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ
ปสนฺนมานโส อฏฺฐงฺคุเปตํ ๗- สุสมตฺตรูปํ สุปริปุณฺณรูปํ เอกมฺปิ ทิวสํ
อปริจฺจชนฺโต อฏฺฐงฺคุเปตํ อุโปสถํ อุปวสฺสาติ สมฺพนฺธิตพฺพํ.
      [๔๐๖] เอวํ อุโปสถกาลํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ เตสุ กาเลสุ เอตํ อุโปสถํ
อุปวสฺส ยํ กาตพฺพํ, ตํ ทสฺเสนฺโต อาห "ตโต จ ปาโต"ติ. เอตฺถาปิ
ตโตติ ปทปูรณมตฺเต นิปาโต, อนนฺตรตฺเถ ๘- วา, อถาติ วุตฺตํ โหติ. ปาโตติ
@เชิงอรรถ:  ก. อฏฺฐงฺคาวินิมุตฺตํ   ฉ.ม. หิ-สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม.,อิ. ปาฏิหาริย...   ฉ.ม. อนฺโตวสฺสํ   ก. ปเร
@ ก. กาตพฺพํ   ฉ.ม.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ก. อนนฺตรฏฺเฐ
อปรชฺชุทิวสปุพฺพภาเค อุปวุตฺถุโปสโถติ ๑- อุปวสิตอุโปสโถ. อนฺเนนาติ
ยาคุภตฺตาทินา. ปาเนนาติ อฏฺฐวิธปาเนน. อนุโมทมาโนติ อนุปโมทมาโน, นิรนฺตรํ
โมทมาโนติ อตฺโถ. ยถารหนฺติ อตฺตโน อนุรูเปน, ยถาสตฺติ ยถาพลนฺติ วุตฺตํ
โหติ. สํวิภเชถาติ ภาเชยฺย ๒- ปติมาเนยฺย. เสสํ ปากฏเมว.
      [๔๐๗] เอวํ อุปวุตฺถอุโปสถสฺส กิจฺจํ วตฺวา อิทานิ ยาวชีวิกํ ครุวตฺตํ
อาชีวปาริสุทฺธิญฺจ กเถตฺวา ตาย ปฏิปทาย อธิคนฺตพฺพฏฺฐานํ ทสฺเสนฺโต อาห
"ธมฺเมน มาตาปิตโร"ติ. ตตฺถ ธมฺเมนาติ ธมฺมลทฺเธน โภเคน. ภเรยฺยาติ
โปเสยฺย. ธมฺมิกํ โส วณิชฺชนฺติ สตฺตวณิชฺชาสตฺถวณิชฺชาวิสวณิชฺชามํสวณิชฺชา-
สุราวณิชฺชาติ อิมา ปญฺจ อธมฺมวณิชฺชา วชฺเชตฺวา อวเสสา ธมฺมิกวณิชฺชา.
วณิชฺชามุเขน เจตฺถ กสิโครกฺขาทิ อปโรปิ ธมฺมิโก โวหาโร สงฺคหิโต.
เสสมุตฺตานตฺถเมว. อยํ ปน โยชนา:- โส นิจฺจสีลอุโปสถสีลทานธมฺม-
สมนฺนาคโต อริยสาวโก ปโยชเย ธมฺมิกํ วณิชฺชํ, ตโต ลทฺเธน จ ธมฺมโต
อนเปตตฺตา ธมฺเมน โภเคน มาตาปิตโร ภเรยฺย, อถ โส คิหี เอวํ อปฺปมตฺโต
อาทิโต ปภุติ วุตฺตํ อิมํ วตฺตํ วตฺตยนฺโต กายสฺส เภทา เย เต อตฺตโน
อาภาย อนฺธการํ วิธเมตฺวา อาโลกกรเณน สยมฺปภาติ ลทฺธนามา ฉ กามาวจรเทวา,
เต สยมฺปเภ นาม เทเว อุเปติ ภชติ อลฺลียติ, เตสํ นิพฺพตฺตฏฺฐาเน
นิพฺพตฺตตีติ.
                     ปรมตฺถโชติกาย  ขุทฺทกฏฺฐกถาย
                          สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย
                       ธมฺมิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                 นิฏฺฐิโต จ ทุติโย วคฺโค อตฺถวณฺณนานยโต,
                          นาเมน จูฬวคฺโคติ
                          -------------
@เชิงอรรถ:  ก. อุปวุฏฺฐุโปสโถติ   สี,อิ. โภเชยฺย


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๑๘๗-๒๐๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=4213&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=4213&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=332              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8275              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8268              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8268              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]