อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

     ปริปาเตนฺติปีติ สมนฺตโต อาคนฺตฺวา ปลาเปนฺติ ภยํ วา
ชเนนฺติ ชีวิตา โวโรเปนฺติ ฯ อาวิสนฺตีติ สรีรํ อนุปวิสนฺติ ฯ
     {๒๐๑} เยน คาโม เตน คนฺตุนฺติอาทีสุ สเจ คาโม  อวิทูรํ คโต
โหติ ตตฺถ ปิณฺฑาย จริตฺวา วิหารเมว อาคนฺตฺวา วสิตพฺพํ ฯ
สเจ ทูรํ คโต โหติ สตฺตาหวาเรน อรุโณ อุฏฺฐาเปตพฺโพ ฯ
น สกฺกา เจ โหติ ตตฺเรว สภาคฏฺฐาเน วสิตพฺพํ ฯ สเจ
มนุสฺสา ยถาปวตฺตานิ สลากภตฺตาทีนิ เทนฺติ น มยํ ตสฺมึ
วิหาเร วสามาติ วตฺตพฺพา ฯ มยํ วิหารสฺส วา ปาสาทสฺส วา
น เทม ตุมฺหากํ ยตฺถ กตฺถจิ วสิตฺวา ภุญฺชถาติ วุตฺเต ปน
ยถาสุขํ ภุญฺชิตพฺพํ เตสํเยว ตํ ปาปุณาติ ฯ ตุมฺหากํ วสนฏฺฐาเน
ปาปุณาเปตฺวา ภุญฺชถาติ วุตฺเต ปน ยตฺถ วสนฺติ ตตฺถ เนตฺวา
วสฺสคฺเคน ปาปุณาเปตฺวา ภุญฺชิตพฺพํ ฯ สเจ ปวาริตกาเล
วสฺสาวาสิกํ เทนฺติ ยทิ สตฺตาหวาเรน อรุณํ อุฏฺฐาปยึสุ คเหตพฺพํ
ฉินฺนวสฺเสหิ ปน น มยํ ตตฺถ วสิมฺหา ฉินฺนวสฺสา มยนฺติ
วตฺตพฺพํ ยทิ เยสํ อมฺหากํ เสนาสนํ ปาปิตํ เต คณฺหนฺตูติ
วทนฺติ คเหตพฺพํ ฯ ยมฺปน วิหาเร อุปนิกฺขิตฺตกํ มา วินสฺสีติ
อิธ อาหฏํ จีวราทิเวภงฺคิยภณฺฑํ ตํ ตตฺเถว คนฺตฺวา อปโลเกตฺวา
ภาเชตพฺพํ ฯ อิโต อยฺยานํ จตฺตาโร ปจฺจเย เทถาติ กปฺปิย-
การกานํ ทินฺเน เขตฺตวตฺถุอาทิเก ตตฺรุปฺปาเทปิ เอเสว นโย ฯ
สงฺฆิกํ หิ เวภงฺคิยภณฺฑํ อนฺโตวิหาเร วา พหิสีมาย วา โหตุ
พหิสีมาย ฐิตานํ อปโลเกตฺวา ภาเชตุํ น วฏฺฏติ ฯ อุภยตฺรฏฺ-
ฐิตมฺปน อนฺโตสีมาย ฐิตานํ อปโลเกตฺวา ภาเชตุํ วฏฺฏติเยว ฯ
     {๒๐๒} สงฺโฆ ภินฺโนติ เอตฺถ ภินฺเน สงฺเฆ คนฺตฺวา กรณียํ นตฺถิ โย
ปน ภิชฺชิสฺสตีติ อาสงฺกิโต ตํ สนฺธาย ภินฺโนติ วุตฺตํ ฯ
สมฺพหุลาหิ ภิกฺขุนีหิ สงฺโฆ ภินฺโนติ เอตฺถ น ภิกฺขุนีหิ สงฺโฆ
ภินฺโนติ ทฏฺฐพฺโพ ฯ วุตฺตญฺเหตํ น โข อุปาลิ ภิกฺขุนี สงฺฆํ
ภินฺทตีติ ฯ เอตา ปน นิสฺสาย เอตา อนุพลํ กตฺวา ยํ สงฺฆํ
ภิกฺขู ภินฺเทยฺยุนฺติ อาสงฺกา โหติ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ ฯ
     {๒๐๓} วโชติ โคปาลกานํ นิวาสนฏฺฐานํ ฯ เยน วโชติ เอตฺถ
วเชน สทฺธึ คตสฺส วสฺสจฺเฉเท อนาปตฺติ ฯ อุปกฏฺฐายาติ
อาสนฺนาย ฯ สตฺเถ วสฺสํ อุปคนฺตุนฺติ เอตฺถ วสฺสูปนายิกทิวเส
เตน ภิกฺขุนา อุปาสกา วตฺตพฺพา กุฏิกา ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ ฯ สเจ
กริตฺวา เทนฺติ ตตฺเถว ปวิสิตฺวา อิธ วสฺสํ อุเปมีติ ติกฺขตฺตุํ
วตฺตพฺพํ ฯ โน เจ เทนฺติ สาลาสงฺเขเปน ฐิตสกฏสฺส เหฏฺฐา
อุปคนฺตพฺพํ ตํปิ อลภนฺเตน อาลโย กาตพฺโพ ฯ สตฺเถ ปน
วสฺสํ อุปคนฺตุํ น วฏฺฏติ ฯ อาลโย นาม อิธ วสฺสํ วสิสฺสามีติ
จิตฺตุปฺปาทมตฺตํ ฯ สเจ มคฺคปฏิปนฺเนเยว สตฺเถ ปวารณาทิวโส
โหติ ตตฺเถว ปวาเรตพฺพํ ฯ อถ สตฺโถ อนฺโตวสฺเสเยว
ภิกฺขุนา ปตฺถิตฏฺฐานํ ปตฺวา อติกฺกมติ ปตฺถิตฏฺฐาเน วสิตฺวา
ตตฺถ ภิกฺขูหิ สทฺธึ ปวาเรตพฺพํ ฯ อถาปิ สตฺโถ อนฺโตวสฺเสเยว
อนฺตรา เอกสฺมึ คาเม ติฏฺฐติ วา วิปฺปกิรียติ วา ตสฺมึเยว
คาเม ภิกฺขูหิ สทฺธึ วสิตฺวา ปวาเรตพฺพํ ฯ อปฺปวาเรตฺวา ตโต
ปรํ คนฺตุํ น วฏฺฏติ ฯ นาวาย วสฺสํ อุปคจฺฉนฺเตนาปิ กุฏิยํเยว
อุปคนฺตพฺพํ ฯ ปริเยสิตฺวา อลภนฺเตน อาลโย กาตพฺโพ ฯ สเจ
อนฺโตเตมาสํ นาวา สมุทฺเทเยว โหติ ตตฺเถว ปวาเรตพฺพํ ฯ
อถ สเจ นาวา กูลํ ลภติ อยญฺจ ปรโต คนฺตุกาโม โหติ
คนฺตุํ น วฏฺฏติ นาวาย ลทฺธคาเมเยว วสิตฺวา ภิกฺขูหิ สทฺธึ
ปวาเรตพฺพํ ฯ สเจปิ นาวา อนุตีรเมว อญฺญตฺถ คจฺฉติ ภิกฺขุ จ
ปฐมํ ลทฺธคาเมเยว วสิตุกาโม นาวา คจฺฉตุ ภิกฺขุนา ตตฺเถว
วสิตฺวา ภิกฺขูหิ สทฺธึ ปวาเรตพฺพํ ฯ อิติ วเช สตฺเถ นาวายนฺติ
ตีสุ ฐาเนสุ นตฺถิ วสฺสจฺเฉเท อาปตฺติ ปวาเรตุญฺจ ลภตีติ ฯ
ปุริเมสุ ปน วาเฬหิ อุพฺพาฬฺหา โหนฺตีติอาทีสุ สงฺฆเภท-
ปริโยสาเนสุ วตฺถูสุ เกวลํ อนาปตฺติ โหติ ปวาเรตุํ ปน
น ลภติ ฯ
     ปิสาจิลฺลิกาติ ปิสาจาเยว ปิสาจิลฺลิกา ฯ {๒๐๔} น ภิกฺขเว
รุกฺขสุสิเรติ เอตฺถ สุทฺเธ รุกฺขสุสิเรเยว น วฏฺฏติ ฯ มหนฺตสฺส ปน
สุสิรสฺส อนฺโต ปทรจฺฉทนํ กุฏิกํ กตฺวา ปวิสนทฺวารํ โยเชตฺวา
อุปคนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ รุกฺขํ ฉินฺทิตฺวา ขาณุกมตฺถเก ปทรจฺฉทนํ
กุฏิกํ กตฺวาปิ วฏฺฏติเยว ฯ รุกฺขวิฏภิยาติ เอตฺถาปิ สุทฺเธ
วิฏปมตฺเต น วฏฺฏติ ฯ มหาวิฏเป อฏฺฏกํ พนฺธิตฺวา ตตฺถ
ปทรจฺฉทนํ กุฏิกํ กตฺวา อุปคนฺตพฺพํ ฯ อเสนาสนิเกนาติ ยสฺส
ปญฺจนฺนํ ฉทนานํ อญฺญตเรน ฉนฺนํ โยชิตทฺวารพนฺธํ เสนาสนํ
นตฺถิ เตน น อุปคนฺตพฺพํ ฯ น ภิกฺขเว ฉวกุฏิกายาติ เอตฺถ
ฉวกุฏิกา นาม ฏงฺกิตมญฺจาทิเภทา กุฏี ตตฺถ อุปคนฺตุํ น
วฏฺฏติ ฯ สุสาเน ปน อญฺญํ กุฏิกํ กตฺวา อุปคนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ
น ภิกฺขเว ฉตฺเตติ เอตฺถาปิ จตูสุ ถมฺเภสุ ฉตฺตํ ฐเปตฺวา อาวรณํ
กตฺวา ทฺวารํ โยเชตฺวา อุปคนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ ฉตฺตกุฏิกา นาเมสา
โหติ ฯ จาฏิยาติ เอตฺถาปิ มหนฺเตน กปลฺเลน ฉตฺเต วุตฺตนเยน
กุฏึ กตฺวา อุปคนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ {๒๐๕} เอวรูปา กติกาติ เอตฺถาปิ อญฺญาปิ
ยา อีทิสา อธมฺมิกา กติกา โหติ สา น กาตพฺพาติ อตฺโถ ฯ
ตสฺสา ลกฺขณํ มหาวิภงฺเค วุตฺตํ ฯ
     วสฺสาวาโส ปฏิสฺสุโต โหติ ปุริมิกายาติ ตุมฺหากํ อาวาเส
ปุริมิกาย วสฺสูปนายิกาย วสฺสํ วสิสฺสามีติ ปฏิญฺญา กตา โหติ ฯ
ปุริมิกา จ น ปญฺญายตีติ ยตฺถ ปฏิญฺญาตํ ตตฺถ วสฺสุปคมนํ
น ทิสฺสตีติ ฯ {๒๐๗-๒๐๘} ปฏิสฺสเว จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอตฺถ น เกวลํ
อิมํ เตมาสํ อิธ วสฺสํ วสถาติ เอตสฺเสว ปฏิสฺสเว อาปตฺติ
อิมํ เตมาสํ ภิกฺขํ คณฺหถ อุโภปิ มยํ อิธ วสิสฺสาม เอกโต
อุทฺทิสาเปสฺสามาติ เอวมาทินาปิ ตสฺส ตสฺส ปฏิสฺสเว ทุกฺกฏํ ฯ
ตญฺจ โข ปฐมํ สุทฺธจิตฺตสฺส ปจฺฉา วิสํวาทนปจฺจยา ฯ ปฐมมฺปิ
อสุทฺธจิตฺตสฺส ปน ปฏิสฺสเว ปาจิตฺติยํ วิสํวาทเน ทุกฺกฏนฺติ
ปาจิตฺติเยน สทฺธึ ทุกฺกฏํ ยุชฺชติ ฯ โส ตทเหว อกรณีโยติ-
อาทีสุ สเจ วสฺสํ อนุปคนฺตฺวา วา ปกฺกมติ อุปคนฺตฺวา วา
สตฺตาหํ พหิทฺธา วีตินาเมติ ปุริมิกา จ น ปญฺญายติ ปฏิสฺสเว จ
อาปตฺติ ฯ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา ปน อรุณํ อนุฏฺฐาเปตฺวา ตทเหว
สตฺตาหกรณีเยน ปกฺกมนฺตสฺสาปิ อนฺโตสตฺตาเห นิวตฺตนฺตสฺส
อนาปตฺติ โก ปน วาโท ทฺวีหตีหํ วสิตฺวา อนฺโตสตฺตาเห
นิวตฺตนฺตสฺส ฯ ทฺวีหตีหํ วสิตฺวาติ เอตฺถาปิ นิรเปกฺขคมเนเนว
อุปจาราติกฺกเม วสฺสจฺเฉโท เวทิตพฺโพ ฯ สเจ อิธ วสิสฺสามีติ
อาลโย อตฺถิ อสติยา ปน วสฺสํ น อุเปติ คหิตเสนาสนํ
สุคหิตํ ฉินฺนวสฺโส น โหติ ปวาเรตุํ ลภติเยว ฯ สตฺตาหํ
อนาคตาย ปวารณายาติ เอตฺถ นวมิโต ปฏฺฐาย คนฺตุํ วฏฺฏติ
อาคจฺฉตุ วา มา วา อนาปตฺติ ฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติ ฯ
              วสฺสูปนายิกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
                     ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๑๖๑-๑๖๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=3348&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=3348&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=4&i=214
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=4&A=5971
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=4&A=6021
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=4&A=6021
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_4