อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

                 ปาฏิโมกฺขฏฺฐปนกฺขนฺธกวณฺณนา
                        -------
     {๓๘๓} ปาฏิโมกฺขฏฺฐปนกฺขนฺธเก ฯ นนฺทิมุขิยา รตฺติยาติ อรุณุฏฺฐิตกาเล
ปีติมุขา วิย รตฺติ ขายติ ฯ เตนาห นนฺทิมุขิยา รตฺติยาติ ฯ
อนฺโตปูตินฺติ อนฺโตจิตฺตสนฺตาเน กิเลสปูติสภาเวน อนฺโตปูติ ฯ
อวสฺสุตนฺติ กิเลสวสฺสนวเสน อวสฺสุตํ ฯ กสมฺพุชาตนฺติ อากิณฺณโทสตาย
สงฺกิลิฏฺฐชาตํ ฯ ยาว พาหาคหณาปิ นามาติ อปริสุทฺธา
อานนฺท ปริสาติ วจนํ สุตฺวาเยว หิ เตน ปกฺกมิตพฺพํ สิยา
เอวํ อปกฺกมิตฺวา ยาว พาหาคหณาปิ นาม โส โมฆปุริโส
อาคมิสฺสติ อจฺฉริยมิทนฺติ ทสฺเสติ ฯ {๓๘๔} น อายตเกเนว ปปาโต
โหตีติ น ปฐมเมว คมฺภีโร อนุปุพฺเพน คมฺภีโรติ อตฺโถ ฯ
ฐิตธมฺโม เวลํ นาติวตฺตตีติ วีจีนํ โอสกฺกนวฑฺฒนมริยาทเวลํ
นาติกฺกมติ ฯ ตีรํ วาเหตีติ ตีรํ อปฺเปติ อุสฺสาเทตีติ อตฺโถ ฯ
อญฺญาปฏิเวโธติ อรหตฺตปฏิเวโธ ฯ {๓๘๕} ฉนฺนมติวสฺสตีติ อาปตฺตึ
อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทนฺโต อญฺญํ นวํ อาปตฺตึ อาปชฺชตีติ
อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ วิวฏํ นาติวสฺสตีติ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา
วิวรนฺโต อญฺญํ อาปตฺตึ อาปชฺชตีติ อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ
     {๓๘๖} ฐปิตํ โหติ ปาฏิโมกฺขนฺติ เอตฺถ ปุเร วา ปจฺฉา วา ฐปิตํปิ
อฐปิตํปิ โหติ เขตฺเต ฐปิตเมว ปน ฐปิตํ โหติ ตสฺมา
สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อชฺช อุโปสโถ ปณฺณรโส ยทิ
สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อุโปสถํ กเรยฺยาติ เอตฺถ ยาว เรการํ
ภณติ ตาว ฐเปตพฺพํ อิทํ หิ เขตฺตํ ฯ ยกาเร ปน วุตฺเต
ฐเปนฺเตน ปจฺฉา ฐปิตํ นาม โหติ ฯ สุณาตุ เมติ อนารทฺเธว
ฐเปนฺเตน ปุเร ฐปิตํ โหติ ฯ {๓๘๗} อมูลิกาย ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ปาฏิโมกฺขํ
ฐเปติ อกตายาติ เตน ปุคฺคเลน สา วิปตฺติ กตา วา โหตุ
อกตา วา ปาฏิโมกฺขฏฺฐปนกสฺส สญฺญา อมูลกวเสน อมูลกา
โหติ ฯ กตากตายาติ กตญฺจ อกตญฺจ อุภยํ คเหตฺวา วุตฺตํ ฯ
     ธมฺมิกํ สามคฺคึ น อุเปตีติ กมฺมํ โกเปตุกามตาย สงฺฆกมฺเม
กยิรมาเน เนว อาคจฺฉติ น ฉนฺทํ เทติ สมฺมุขีภูโต จ ปฏิกฺโกสติ
เตน ทุกฺกฏํ อาปชฺชติ ฯ อิจฺจสฺส สาปตฺติกสฺเสว ปาฏิโมกฺขํ
ฐปิตํ โหติ ฯ ปจฺจาทิยตีติ ปุน กาตพฺพํ กมฺมนฺติ ปจฺจาทิยติ ฯ
เตน อุกฺโกฏนเกน ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติ ฯ อิจฺจสฺสาปิ สาปตฺติกสฺเสว
ปาฏิโมกฺขํ ฐปิตํ โหติ ฯ {๓๘๘} เยหิ อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ
นิมิตฺเตหีติ เอตฺถ มคฺเคน มคฺคปฏิปาทนาทีสุ อาการาทิสญฺญา
เวทิตพฺพา ฯ เตน ทิฏฺเฐน เตน สุเตน ตาย ปริสงฺกายาติ เอตฺถ
ทิฏฺฐญฺจ สุตญฺจ ปาลิยํ อาคตเมว ฯ สเจ ปน เตหิ ทิฏฺฐสุเตหิ
ปริสงฺกํ อุปฺปาเทยฺย ตํ สนฺธาย วุตฺต ตาย ปริสงฺกายาติ ฯ
     {๓๙๘} อตฺตาทานํ อาทาตุกาเมนาติ เอตฺถ สาสนํ โสเธตุกาโม ภิกฺขุ ยํ
อธิกรณํ อตฺตนา อาทิยติ ตํ อตฺตาทานนฺติ วุจฺจติ ฯ อกาโล
อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุนฺติ เอตฺถ ราชภยํ โจรภยํ ทุพฺภิกฺขภยํ
วสฺสารตฺโตติ อยํ อกาโล วิปรีโต กาโล ฯ อภูตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ
อสนฺตมิทํ มยา อธมฺโม วา ธมฺโมติ ธมฺโม วา อธมฺโมติ
อวินโย วา วินโยติ วินโย วา อวินโยติ ทุสฺสีโล วา ปุคฺคโล
สีลวาติ สีลวา ปุคฺคโล ทุสฺสีโลติ คหิโตติ อตฺโถ ฯ วิปริยาเยน
ภูตํ เวทิตพฺพํ ฯ อนตฺถสญฺหิตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ เอตฺถ ยํ
ชีวิตนฺตรายาย วา พฺรหฺมจริยนฺตรายาย วา สํวตฺตติ อิทํ
อนตฺถสญฺหิตํ อตฺตาทานํ วิปรีตํ อตฺถสญฺหิตํ นาม ฯ น
ลภิสฺสามิ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขูติ อปฺเปกทา หิ ราชภยาทีสุ
เอวรูปา อตฺตโน ปกฺขสฺส อุปตฺถมฺภกา ภิกฺขู ลทฺธุํ น สกฺกา
โหนฺติ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ น ลภิสฺสามีติ ฯ อปฺเปกทา ปน
เขมสุภิกฺขาทีสุ ลทฺธุํ สกฺกา โหนฺติ ตํ สนฺธาย ลภิสฺสามีติ
วุตฺตํ ฯ ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนนฺติ โกสมฺพิกานํ
วิย ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท จ ภวิสฺสติ ฯ
ปจฺฉาปิ อวิปฺปฏิสารกรํ ภวิสฺสตีติ สุภทฺทวุฑฺฒปพฺพชิตํ นิคฺคเหตฺวา
ปญฺจสติกสงฺคีตึ กโรนฺตสฺส มหากสฺสปตฺเถรสฺเสว ทสวตฺถุเก อธิกรเณ
ทส ภิกฺขุสหสฺสานิ นิคฺคเหตฺวา สตฺตสติกสงฺคีตึ กโรนฺตสฺส อายสฺมโต
ยสสฺเสว สฏฺฐิภิกฺขุสหสฺสานิ นิคฺคเหตฺวา สหสฺสกสงฺคีตึ กโรนฺตสฺส
โมคฺคลีปุตฺตติสฺสตฺเถรสฺเสว จ ปจฺฉา สมนุสฺสรณํ อวิปฺปฏิสารกรํ
โหติ สาสนสฺส จ วิคตุปกฺกิเลสจนฺทิมสุริยสสฺสิรีกตาย สํวตฺตติ ฯ
     {๓๙๙} อจฺฉิทฺเทน อปฺปฏิมํเสนาติอาทีสุ เยน คหฏฺฐปพฺพชิเตสุ โยโกจิ
ปหโต วา โหติ คิหีนํ คณฺฑผาลนาทีนิ เวชฺชกมฺมานิ วา กตานิ
ตสฺส กายสมาจาโร อุปจิกาหิ ขาทิตตาลปณฺณมิว ฉิทฺโท จ
ปฏิมาสิตุํ ยตฺถกตฺถจิ คเหตฺวา อากฑฺฒิตุํ สกฺกุเณยฺยตาย สปฺปฏิมํโส จ
โหติ วิปรีโต อจฺฉิทฺโท อปฺปฏิมํโสติ เวทิตพฺโพ ฯ วจีสมาจาโร
ปน มุสาวาทโอมสวาทเปสุญฺญอมูลกานุทฺธํสนาทีหิ ฉิทฺโท จ
สปฺปฏิมํโส จ โหติ วิปรีโต อจฺฉิทฺโท จ อปฺปฏิมํโส จ ฯ
     เมตฺตํ นุโขเมจิตฺตนฺติปลิโพเธ ฉินฺทิตฺวา กมฺมฏฺฐานภาวนานุโยเคน
อธิคตํ เมตฺตํ จิตฺตํ ฯ อนาฆาตนฺติ อาฆาตวิรหิตํ วิกฺขมฺภนวเสน
วิคตาฆาตนฺติ อตฺโถ ฯ อิทํ ปน อาวุโส กตฺถ วุตฺตํ ภควตาติ
อิทํ สิกฺขาปทํ กตรสฺมึ นคเร วุตฺตนฺติ อตฺโถ ฯ {๔๐๐} กาเลน วกฺขามีติอาทีสุ
เอโก ภิกฺขุ เอกํ โอกาสํ กาเรตฺวา โจเทนฺโต กาเลน
วทติ นาม สงฺฆมชฺฌคณมชฺฌสลากคฺคยาคุอคฺควิตกฺกมาฬ-
ภิกฺขาจารมคฺคอาสนสาลาทีสุ อุปฏฺฐาเกหิ ปริวาริตกฺขเณ วา
โจเทนฺโต อกาเลน วทติ นาม ฯ ตจฺเฉน วทนฺโต ภูเตน วทติ
นาม ฯ อมฺโภ มหลฺลก ปริสาวจร ปํสุกูลิก ธมฺมกถิก ปฏิรูปํ
ตว อิทนฺติ วทนฺโต ผรุเสน วทติ นาม ฯ การณนิสฺสิตํ ปน
กตฺวา ภนฺเต มหลฺลกตฺถ ปริสาวจรา ปํสุกูลิกา ธมฺมกถิกตฺถ ปฏิรูปํ
ตุมฺหากํ อิทนฺติ วทนฺโต สณฺเหน วทติ นาม ฯ การณนิสฺสิตํ
กตฺวา วทนฺโต อตฺถสญฺหิเตน วทติ นาม ฯ เมตฺตจิตฺโต วกฺขามิ
โน โทสนฺตโรติ เมตฺตจิตฺตํ อุปฏฺฐเปตฺวา วกฺขามิ น ทุฏฺฐจิตฺโต
หุตฺวา ฯ {๔๐๑} อชฺฌตฺตํ มนสิกริตฺวาติ อตตโน จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา ฯ
การุญฺญตาติ กรุณาภาโว ฯ อิมินา กรุณญฺจ กรุณาปุพฺพภาคญฺจ
ทสฺเสติ ฯ หิเตสิตาติ หิตคเวสนตา ฯ อนุกมฺปิตาติ เตน หิเตน
สํโยชนา ฯ ทฺวีหิปิ เมตฺตญฺจ เมตฺตาปุพฺพภาคญฺจ ทสฺเสติ ฯ
อาปตฺติวุฏฺฐานตาติ อาปตฺติโต วุฏฺฐาเปตฺวา สุทฺธนฺเต ปติฏฺฐาปนํ ฯ
วตฺถุํ โจเทตฺวา สาเรตฺวา ปฏิญฺญํ อาโรเปตฺวา ยถาปฏิญฺญาย
กมฺมกรณํ วินยปุเรกฺขารตา นาม ฯ อิเม ปญฺจ ธมฺเมติ เย
เอเต การุญฺญตาติอาทินา นเยน วุตฺตา อิเม ปญฺจ ธมฺเม
อชฺฌตฺตํ มนสิกริตฺวา ปโร โจเทตพฺโพติ ฯ สจฺเจ จ อกุปฺเป
จาติ วจีสจฺเจ จ อกุปฺปนตาย จ จุทิตเกน หิ สจฺจญฺจ วตฺตพฺพํ
โกโป จ น กาตพฺโพ เนว อตฺตนา กุชฺฌิตพฺพํ น ปโร ฆเฏตพฺโพติ
อตฺโถ ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ
             ปาฏิโมกฺขฏฺฐปนกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๔๔๓-๔๔๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=9085&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=9085&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=7&i=447
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=7&A=5360
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=7&A=5689
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=7&A=5689
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_7