ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๓๖. ๘.  มลฺลิกาวิมานวณฺณนา
      ปีตวตฺเถ ปีตธเชติ มลฺลิกาวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนมาทึ
กตฺวา ยาว สุภทฺทปริพฺพาชกวินยนา กตพุทฺธกิจฺเจ กุสินารายํ
อุปวตฺตเน มลฺลราชูนํ สาลวเน ยมกสาลานมนฺตเร วิสาขปุณฺณมายํ ปจฺจูสเวลายํ
อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุเต ภควติ โลกนาเถ เทวมนุสฺเสหิ ตสฺส
สรีรปูชาย กยิรมานาย ตทา กุสินารายํ วสมานา พนฺธุลมลฺลสฺส ภริยา
@เชิงอรรถ:  ก. อยํ   สี.,อิ. ตสฺมา   สี.,อิ. กถิตกถามตฺตํ
มลฺลราชปุตฺตี มลฺลิกา นาม อุปาสิกา สทฺธา ปสนฺนา วิสาขาย มหาอุปาสิกาย
ปสาธนสทิสํ อตฺตโน มหาลตาปสาธนํ คนฺโธทเกน โธวิตฺวา ทุกูลจุมฺพฏเกน
มชฺชิตฺวา ๑- อญฺญญฺจ พหุํ คนฺธมาลาทึ คเหตฺวา ภควโต สรีรํ ๒- ปูเชสิ. อยเมตฺถ
สงฺเขโป, วิตฺถารโต ปน มลฺลิกาวตฺถุ ธมฺมปทวณฺณนายํ ๓- อาคตเมว.
      สา อปรภาเค กาลํ กตฺวา ตาวตึเสสุ นิพฺพตฺติ, เตน ปูชานุภาเวน อสฺสา
อญฺเญหิ อสาธารณา อุฬารา ทิพฺพสมฺปตฺติ อโหสิ. วตฺถาลงฺการวิมานานิ
สตฺตรตนสมุชฺชลานิ วิเสสโต สิงฺคีสุวณฺโณภาสานิ อติวิย ปภสฺสรานิ สพฺพา ทิสา
อาสิญฺจมานาว สุวณฺณรสธาราปิญฺชรา กโรนฺติ. อถายสฺมา นารโท เทวจาริกํ
จรนฺโต ตํ ทิสฺวา อุปคญฺฉิ. สา ตํ ทิสฺวา วนฺทิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห อฏฺฐาสิ.
โส ตํ ปุจฺฉิ:-
         [๖๕๘]    "ปีตวตฺเถ ปีตธเช      ปีตาลงฺการภูสิเต
                   ปีตนฺตราหิ วคฺคูหิ      อปิฬนฺธาว โสภสิ.
         [๖๕๙]     กา กมฺพุกายูรธเร     กญฺจนาเวฬภูสิเต
                   เหมชาลกสญฺฉนฺเน ๔-  นานารตนมาลินี.
         [๖๖๐]          โสวณฺณมยา โลหิตงฺคมยา จ
                        มุตฺตามยา เวฬุริยมยา จ
                        มสารคลฺลา สหโลหิตงฺคา
                        ปาเรวตกฺขีหิ มณีหิ จิตฺตตา.
@เชิงอรรถ:  สี. มทฺทิตฺวา   อิ. สรีรธาตุํ
@ ธมฺม.อ. ๓/๑๕ (สฺยา.)   สี. เหมชาลกปจฺฉนฺเน
         [๖๖๑]          โกจิ โกจิ เอตฺถ มยูรสุสฺสโร
                        หํสสฺสรญฺโญ กรวีกสุสฺสโร
                        เตสํ สโร สุยฺยติ วคฺคุรูโป
                        ปญฺจงฺคิกํ ตูริยมิวปฺปวาทิตํ.
         [๖๖๒]  รโถ จ เต สุโภ วคฺคุ    นานารตนจิตฺติโต
                นานาวณฺณาหิ ธาตูหิ      สุวิภตฺโตว โสภติ
         [๖๖๓]          ตสฺมึ รเถ กญฺจนพิมฺพวณฺเณ
                        ยา ตฺวํ ๑- ฐิตา ภาสสิ'มํ ปเทสํ
                เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข       กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลนฺ"ติ.
        #[๖๕๘]  ตตฺถ ปีตวตฺเถติ ปริสุทฺธจามีกรปภสฺสรตาย ปีโตภาสนิวาสเน.
ปีตธเชติ วิมานทฺวาเร รเถ จ สมุสฺสิตเหมมยวิปุลเกตุภาวโต ปีโตภาสธเช.
ปีตาลงฺการภูสิเตติ ปีโตภาเสหิ อาภรเณหิ อลงฺกเต. สติปิ อลงฺการานํ
นานาวิธรํสิชาลสมุชฺชลวิวิธรตนวิจิตฺตภาเว ตาทิสสุจริตวิเสสนิพฺพตฺตตาย ปน
สุปริสุทฺธจามีกรมรีจิชาลวิชฺโชติตตฺตา วิเสสโต ปีตนิภาสานิ ตสฺสา อาภรณานิ
อเหสุํ. ปีตนฺตราหีติ ปีตวณฺเณหิ อุตฺตริเยหิ. "สนฺตรุตฺตรปรมํ เตน ภิกฺขุนา
ตโต จีวรํ สาทิตพฺพนฺ"ติอาทีสุ ๒- นิวาสเน อนฺตรสทฺโท อาคโต, อิธ ปน
"อนฺตรสาฏกา"ติอาทีสุ วิย อุตฺตริเย ทฏฺฐพฺโพ. อนฺตรา อุตฺตริยํ อุตฺตราสงฺโค
อุปสมฺพฺยานนฺติ ปริยายสทฺทา เอเต. วคฺคูหีติ โสภเนหิ สณฺหมฏฺเฐหิ. อปิลนฺธาว
โสภสีติ ตฺวํ อิเมหิ อลงฺกาเรหิ อนลงฺกตาปิ อตฺตโน รูปสมฺปตฺติยาว โสภสิ,
เต ปน อลงฺการา ตว สรีรํ ปตฺวา โสภนฺติ, ตสฺมา อนลงฺกตาปิ ตฺวํ
อลงฺกตสทิสีติ อธิปฺปาโย.
@เชิงอรรถ:  สี. ยตฺถ   วิ.มหาวิ. ๒/๕๒๓/๒๗
        #[๖๕๙]  กา กมฺพุกายูรธเรติ กา ตฺวํ กตรเทวนิกายปริยาปนฺนา สุวณฺณมย-
ปริหารกธเร, สุวณฺณมยเกยูรธเร ๑- วา. กมฺพุปริหารกนฺติ จ หตฺถาลงฺการวิเสโส
วุจฺจติ. กายูรนฺติ ๒- ภุชาลงฺการวิเสโส. ๓- อถ วา กมฺพูติ สุวณฺณํ, ตสฺมา
กมฺพุกายูรธเร สุวณฺณมยพาหาภรณธเรติ อตฺโถ. ๓- กญฺจนาเวฬภูสิเตติ
กญฺจนมยาเวฬปิลนฺธนภูสิเต. เหมชาลกสญฺฉนฺเนติ รตนปริสิพฺพิเตน เหมมเยน ชาลเกน
ฉาทิตสรีเร. นานารตนมาลินีติ นกฺขตฺตมาลาย วิย กาฬปกฺขรตฺติยํ สีเส ปฏิมุกฺกาหิ
วิวิธาหิ รตนาวลีหิ นานารตนมาลินี กา ตฺวนฺติ ปุจฺฉติ.
        #[๖๖๐]  โสวณฺณมยาติอาทิ ยาหิ รตนมาลาหิ สา เทวตา
นานารตนมาลินีติ วุตฺตา, ตาสํ ทสฺสนํ. ตตฺถ โสวณฺณมยาติ สิงฺคีสุวณฺณมยา มาลา.
โลหิตงฺคมยาติ ปทุมราคาทิรตฺตมณิมยา. มสารคลฺลาติ มสารคลฺลมณิมยา.
สหโลหิตงฺคาติ โลหิตงฺคมณิมยาหิ สทฺธึ กพรมณิมยา เจว โลหิตงฺคสงฺขาตรตฺตมณิมยา
จาติ อตฺโถ. ปาเรวตกฺขีหิ มณีหิ จิตฺตตาติ ปาเรวตกฺขิสทิเสหิ มณีหิ
ยถาวุตฺตมณีหิ จ สงฺขตจิตฺตภาวา ๔- อิมา ตว เกสหตฺเถ รตนมาลาติ อธิปฺปาโย.
        #[๖๖๑]  โกจิ โกจีติ เอกจฺโจ เอกจฺโจ. เอตฺถาติ เอเตสุ มาลาทาเมสุ.
มยูรสุสฺสโรติ มยูโร วิย สุนฺทรนาโท. หํสสฺสรญฺโญติ หํสสฺสโร อญฺโญ,
หํสสทิสสฺสโร อปโร. กรวีกสุสฺสโรติ กรวีโก วิย โสภนสฺสโร. เตสํ
มาลาทามานํ ยถา มยูรสฺสโร หํสสฺสโร กรวีกสฺสโร, เอวํ วคฺคุรูโป มธุรากาโร
สโร สุยฺยติ. กิมิว? ปญฺจงฺคิกํ ตูริยมิวปฺปวาทิตํ. ยถา กุสเลน ๕- วาทิเต
ปญฺจงฺคิเก ตูริเย, เอวํ เตสํ สโร สุยฺยติ, วคฺคุรูโปติ อตฺโถ. ภุมฺมตฺเถ หิ อิทํ
อุปโยควจนํ.
@เชิงอรรถ:  ก. สุวณฺณมยกายูรธเร   สี. เกยูรนฺติ   สี. อธิปฺปาโย
@ ม. สญฺชาตจิตฺตภาวา   สี.,อิ....ปวีเณน
        #[๖๖๒]  นานาวณฺณาหิ ธาตูหีติ อเนกรูปาหิ อกฺขจกฺกอีสาทิอวยวธาตูหิ.
สุวิภตฺโตว โสภตีติ อวยวานํ อญฺญมญฺญํ ยุตฺตปฺปมาณตาย วิภตฺติวิภาคสมฺปตฺติยา ๑-
จ สุวิภตฺโตว หุตฺวา วิราชติ. ๒- อถ วา สุวิภตฺโตวาติ เกวลํ กมฺมนิพฺพตฺโตปิ
สุสิกฺขิเตน สิปฺปาจริเยน วิภตฺโตว วิรจิโต วิย โสภตีติ อตฺโถ.
        #[๖๖๓]  กญฺจนพิมฺพวณฺเณติ สาติสยํ ปีโตภาสตาย กญฺจนพิมฺพกสทิเส ตสฺมึ
รเถ. กญฺจนพิมฺพวณฺเณติ วา ตสฺสา เทวตาย อาลปนํ, คนฺโธทเกน โธวิตฺวา
ชาติหิงฺคุลกรเสน มชฺชิตฺวา ทุกูลจุมฺพฏเกน มชฺชิตกญฺจนปฏิมาสทิเสติ อตฺโถ.
ภาสสิ'มํ ปเทสนฺติ อิมํ สกลมฺปิ ภูมิปเทสํ ภาสยสิ วิชฺโชตยสิ.
         เอวํ เถเรน ปุจฺฉิตา สาปิ เทวตา อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิ:-
         [๖๖๔]         "โสวณฺณชาลํ มณิโสณฺณจิตฺติตํ ๓-
                        มุตฺตาจิตํ เหมชาเลน ฉนฺนํ
                        ปรินิพฺพุเต โคตเม อปฺปเมยฺเย
                        ปสนฺนจิตฺตา อหมาภิโรปยึ.
         [๖๖๕]   ตาหํ กมฺมํ กริตฺวาน     กุสลํ พุทฺธวณฺณิตํ
                 อเปตโสกา สุขิตา      สมฺปโมทาม'นามยา"ติ.
        #[๖๖๔]  ตตฺถ โสวณฺณชาลนฺติ สรีรปฺปมาเณน กตํ สุวณฺณมยํ ชาลํ.
มณิโสณฺณจิตฺติตนฺติ สีสาทิฏฺฐาเนสุ สีสูปคคีวูปคาทิอาภรณวเสน นานาวิเธหิ มณีหิ
จ สุวณฺเณน จ จิตฺติตํ. มุตฺตาจิตนฺติ อนฺตรนฺตรา อาพทฺธาหิ มุตฺตาวลีหิ
อาจิตํ. เหมชาเลน ฉนฺนนฺติ เหมมเยน ปภาชาเลน ฉนฺนํ. ตํ หิ นานาวิเธหิ
@เชิงอรรถ:  ก. ภิตฺติวิภาคสมฺปตฺติยา   ม. โสภติ   สี. มณิโสณฺณจิตฺตํ
มณีหิ เจว สุวณฺเณน จ จิตฺติตํ มุตฺตาวลีหิ อาจิตมฺปิ สุปริสุทฺธสฺส รตฺต-
สุวณฺณสฺเสว เยภุยฺยตาย ทิวากรกิรณสมผสฺสโต ๑- อติวิย ปภสฺสเรน เหมมเยน ปภาชาเลน
สญฺฉาทิตํ เอโกภาสํ หุตฺวา กญฺจนาทาสํ วิย ติฏฺฐติ. ปรินิพฺพุเตติ
อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุเต. โคตเมติ ภควนฺตํ โคตฺเตน
นิทฺทิสติ. อปฺปเมยฺเยติ คุณานุภาวโต ปมินิตุํ ๒- อสกฺกุเณยฺเย. ปสนฺนจิตฺตาติ
กมฺมผลวิสยาย พุทฺธารมฺมณาย จ สทฺธาย ปสนฺนมานสา. อภิโรปยินฺติ ปูชาวเสน
สรีเร โรเปสึ ปฏิมุญฺจึ.
        #[๖๖๕] ตาหนฺติ ตํ อหํ. กุสลนฺติ กุจฺฉิตสลนาทิอตฺเถน กุสลํ. พุทฺธ-
วณฺณิตนฺติ "ยาวตา ภิกฺขเว สตฺตา อปทา วา ทฺวิปทา วา"ติอาทินา ๓- สมฺมาสมฺพุทฺเธน
ปสตฺถํ. อเปตโสกาติ โสกเหตูนํ โภคพฺยสนาทีนํ อภาเวน อปคตโสกา. เตน
จิตฺตทุกฺขาภาวมาห. สุขิตาติ สญฺชาตสุขา สุขปฺปตฺตา. เอเตน ๓- สรีรทุกฺขาภาวํ
วทติ. จิตฺตทุกฺขาภาเวน จสฺสา ปโมทาปตฺติ, สรีรทุกฺขาภาเวน อโรคตา. เตนาห
"สมฺปโมทาม'นามยา"ติ. เสสํ วุตฺตนยเมว. อยญฺจ อตฺโถ ตทา อตฺตนา เทวตาย
จ กถิตนิยาเมเนว สงฺคีติกาเล อายสฺมตา นารเทน ธมฺมสงฺคาหกานํ อาโรจิโต,
เต จ ตํ ตเถว สงฺคหํ อาโรปยึสูติ.
                     มลฺลิกาวิมานวณฺณนา  นิฏฺฐิตา.
                        -----------------
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ทิวสกร...   ก. ปมาณิตุํ
@ สํ.มหา. ๑๙/๑๓๙/๓๙, องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๓๔/๓๙, ขุ.อิติ. ๒๕/๙๐/๓๐๘


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๑๘๕-๑๙๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=3931&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=3931&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=36              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=1306              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=1298              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=1298              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]