ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๘๑. ๗. กณฺฐกวิมานวณฺณนา ๑-
     ปุณฺณมาเส ยถา จนฺโทติ กณฺฐกวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา
สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน. เตน สมเยน อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เหฏฺฐา
วุตฺตนเยเนว เทวจาริกํ จรมาโน ตาวตึสภวนํ คโต, ตสฺมึ ขเณ กณฺฐโก ๒- เทวปุตฺโต
สกภวนโต นิกฺขมิตฺวา ทิพฺพยานํ อภิรุหิตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน มหติยา
เทวิทฺธิยา อุยฺยานํ คจฺฉนฺโต อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ ทิสฺวา สญฺชาตคารว-
พหุมาโน สหสา ยานโต โอรุยฺห เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา
สิรสฺมึ อญฺชลึ ปคฺคยฺห อฏฺฐาสิ. อถ นํ เถโร:-
     [๑๑๗๑]   "ปุณฺณมาเส ยถา จนฺโท      นกฺขตฺตปริวาริโต
               สมนฺตา อนุปริยาติ         ตารกาธิปตี สสี.
     [๑๑๗๒]    ตถูปมํ อิทํ พฺยมฺหํ          ทิพฺพํ เทวปุรมฺหิ จ
               อติโรจติ วณฺเณน          อุทยนฺโตว รํสิมา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. กณฺฑกวิมาน... เอวมุปริปิ   สี.,อิ. กนฺถโก
     [๑๑๗๓]    เวฬูริยสุวณฺณสฺส           ผลิกา รูปิยสฺส จ
               มสารคลฺลมุตฺตาหิ          โลหิตงฺคมณีหิ จ.
     [๑๑๗๔]    จิตฺรา มโนรมา ภูมิ        เวฬูริยสฺส สนฺถตา
               กูฏาคารา สุภา รมฺมา      ปาสาโท เต สุมาปิโต.
     [๑๑๗๕]    รมฺมา จ เต โปกฺขรณี      ปุถุโลมนิเสวิตา
               อจฺโฉทกา วิปฺปสนฺนา       โสณฺณวาลุกสนฺถตา.
     [๑๑๗๖]    นานาปทุมสญฺฉนฺนา         ปุณฺฑรีกสโมตตา
               สุรภึ สมฺปวายนฺติ          มนุญฺญา มาลุเตริตา.
     [๑๑๗๗]    ตสฺสา เต อุภโต ปสฺเส     วนคุมฺพา สุมาปิตา
               อุเปตา ปุปฺผรุกฺเขหิ        ผลรุกฺเขหิ จูภยํ.
     [๑๑๗๘]    โสวณฺณปาเท ปลฺลงฺเก      มุทุเก โคนกตฺถเต ๑-
               นิสินฺนํ เทวราชํว          อุปติฏฺฐนฺติ อจฺฉรา.
     [๑๑๗๙]    สพฺพาภรณสญฺฉนฺนา         นานามาลาวิภูสิตา
               รเมนฺติ ตํ มหิทฺธิกํ         วสวตฺตีว โมทสิ.
     [๑๑๘๐]    เภริสงฺขมุทิงฺคาหิ          วีณาหิ ปณเวหิ จ
               รมสิ รติสมฺปนฺโน          นจฺจคีเต สุวาทิเต.
     [๑๑๘๑]    ทิพฺพา เต วิวิธา รูปา      ทิพฺพา สทฺทา อโถ รสา
               คนฺธา จ เต อธิปฺเปตา     โผฏฺฐพฺพา จ มโนรมา.
@เชิงอรรถ:  สี. โจลสนฺถเต
     [๑๑๘๒]    ตสฺมึ วิมาเน ปวเร        เทวปุตฺต มหปฺปโภ
               อติโรจสิ วณฺเณน          อุทยนฺโตว ภาณุมา.
     [๑๑๘๓]    ทานสฺส เต อิทํ ผลํ        อโถ สีลสฺส วา ปน
               อโถ อญฺชลิกมฺมสฺส         ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต"ติ
อธิคตสมฺปตฺติกิตฺตนมุเขน กตกมฺมํ ปุจฺฉิ.
     [๑๑๘๔]    โส เทวปุตฺโต อตฺตมโน     โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิโต
               ปญฺหํ ปุฏฺโฐ วิยากาสิ       ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.
     [๑๑๘๕]   "อหํ กปิลวตฺถุสฺมึ           สากิยานํ ปุรุตฺตเม
               สุทฺโธทนสฺส ปุตฺตสฺส        กณฺฐโก สหโช อหํ.
     [๑๑๘๖]    ยทา โส อฑฺฒรตฺตายํ       โพธายมภินิกฺขมิ
               โส มํ มุทูหิ ปาณีหิ         ชาลิตมฺพนเขหิ ๑- จ.
     [๑๑๘๗]    สตฺถึ อาโกฏยิตฺวาน       `วห สมฺมา'ติ จ พฺรวิ
              `อหํ โลกํ ตารยิสฺสํ         ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.'
     [๑๑๘๘]    ตํ เม คิรํ สุณนฺตสฺส        หาโส เม วิปุโล อหุ
               อุทคฺคจิตฺโต สุมโน         อภิสีสึ ๒- ตทา อหํ.
     [๑๑๘๙]    อภิรูฬฺหญฺจ มํ ญตฺวา        สกฺยปุตฺตํ มหายสํ
               อุทคฺคจิตฺโต มุทิโต         วหิสฺสํ ปุริสุตฺตมํ.
     [๑๑๙๐]    ปเรสํ วิชิตํ คนฺตฺวา        อุคฺคตสฺมึ ทิวากเร
               มมํ ฉนฺนญฺจ โอหาย        อนเปกฺโข โส อปกฺกมิ.
@เชิงอรรถ:  สี. ชาลตมฺพนเขหิ   สี. อภิสีสึ, อิ. อภิสีสิ
     [๑๑๙๑]    ตสฺส ตมฺพนเข ปาเท       ชิวฺหาย ปริเลหิสํ
               คจฺฉนฺตญฺจ มหาวีรํ         รุทมาโน อุทิกฺขิสํ.
     [๑๑๙๒]    อทสฺสเนนหํ ตสฺส          สกฺยปุตฺตสฺส สิรีมโต
               อลตฺถํ ครุกาพาธํ          ขิปฺปํ เม มรณํ อหุ.
     [๑๑๙๓]    ตสฺเสว อานุภาเวน        วิมานํ อาวสามิหํ
               สพฺพกามคุณูเปตํ           เทโว เทวปุรมฺหิว. ๑-
     [๑๑๙๔]    ยญฺจ เม อหุวา หาโส      สทฺทํ สุตฺวาน โพธิยา
               เตเนว กุสลมูเลน         ผุสิสฺสํ อาสวกฺขยํ.
     [๑๑๙๕]    สเจ หิ ภนฺเต คจฺเฉยฺยาสิ   สตฺถุ พุทฺธสฺส สนฺติเก
               มมาปิ นํ วจเนน          สิรสา วชฺชาสิ วนฺทนํ.
     [๑๑๙๖]    อหมฺปิ ทฏฺฐุํ คจฺฉิสฺสํ        ชินํ อปฺปฏิปุคฺคลํ
               ทุลฺลภํ ทสฺสนํ โหติ         โลกนาถาน ตาทินนฺ"ติ
โสปิ อตฺตนา กตกมฺมํ กเถสิ. อยํ หิ อนนฺตเร อตฺตภาเว อมฺหากํ โพธิสตฺเตน
สหชาโต กณฺฐโก อสฺสราชา อโหสิ. โส อภินิกฺขมนสมเย อภิรุโฬฺห เตเนว
รตฺตาวเสเสน ตีณิ รชฺชานิ มหาปุริสํ อติกฺกมาเปตฺวา อโนมานทีตีรํ สมฺปาเปสิ.
อถ โส มหาสตฺเตน สูริเย อุคฺคเต ฆฏิการมหาพฺรหฺมุนา ๒- อุปนีตานิ ปตฺตจีวรานิ
คเหตฺวา ปพฺพชิตฺวา ฉนฺเนน สทฺธึ กปิลวตฺถุํ อุทฺทิสฺส วิสฺสชฺชิโต สิเนหภาริเกน
หทเยน มหาปุริสสฺส ปาเท อตฺตโน ชิวฺหาย เลหิตฺวา ปสาทโสมฺมานิ อกฺขีนิ
อุมฺมีเลตฺวา ยาว ทสฺสนปถา โอโลเกนฺโต ทสฺสนูปจารํ ปน อติกฺกนฺเต โลกนาเถ
"เอวํ วิธํ นาม โลกคฺคนายกํ มหาปุริสํ อหํ วหึ, สผลํ วต เม สรีรํ อโหสี"ติ
@เชิงอรรถ:  ม. ทิพฺพํ เทวปุรมฺหิ จ   สี. ฆฏีการมหาพฺรหฺมุนา
ปสนฺนมานโส หุตฺวา ปุน จิรกาลํ สงฺคตสฺส เปมสฺส วเสน วิโยคทุกฺขํ อสหนฺโต
ภาวินิยา ทิพฺพสมฺปตฺติยา วเสน ธมฺมตาย โจทิยมาโน กาลํ กตฺวา ตาวตึส-
ภวเน นิพฺพตฺติ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "ปุณฺณมาเส ยถา จนฺโท ฯเปฯ อหํ
กปิลวตฺถุสฺมินฺ"ติอาทิ.
    #[๑๑๗๑]  ตตฺถ ปุณฺณมาเสติ ปุณฺณมาสิยํ สุกฺกปกฺเข ปนฺนรสิยํ.
ตารกาธิปตีติ ตารกานํ อธิปติ. สสีติ สสลญฺฉนวา. "ตารกาธิป ทิสฺสตี"ติ เกจิ
ปฐนฺติ, เตสํ ตารกาธิปาติ อวิภตฺติโก นิทฺเทโส, ตารกานํ อธิโป หุตฺวา ทิสฺสติ
อนุปริยาติ จาติ โยชนา กาตพฺพา.
    #[๑๑๗๒]  ทิพฺพํ เทวปุรมฺหิ จาติ เทวปุรสฺมิมฺปิ ทิพฺพํ. ยถา มนุสฺสานํ
ฐานโต เทวปุรํ อุตฺตมํ, เอวํ เทวปุรโต จาปิ อิทํ ตว วิมานํ อุตฺตมนฺติ ทสฺเสติ.
เตนาห "อติโรจติ วณฺเณน, อุทยนฺโตว รํสิมา"ติ, อุคฺคจฺฉนฺโต สูริโย วิยาติ
อตฺโถ.
    #[๑๑๗๓]  เวฬูริยสุวณฺณสฺสาติ เวฬุริเยน สุวณฺเณน จ อิทํ พฺยมฺหํ นิมฺมิตนฺติ
วจนเสเสน โยชนา. ผลิกาติ ผลิกมณินา.
    #[๑๑๗๕]  โปกฺขรณีติ โปกฺขรณิโย.
    #[๑๑๗๗-๘]  ตสฺสาติ ตสฺสา โปกฺขรณิยา. วนคุมฺพาติ อุยฺยาเน สุปุปฺผคจฺเฉ
สนฺธาย วทติ. เทวราชํวาติ สกฺกํ วิย. อุปติฏฺฐนฺตีติ อุปฏฺฐานํ กโรนฺติ.
    #[๑๑๗๙] สพฺพาภรณสญฺฉนฺนาติ สพฺเพหิ อิตฺถาลงฺกาเรหิ ปฏิจฺฉาทิตา,
สพฺพโส วิภูสิตสรีราติ อตฺโถ. วสวตฺตีวาติ วสวตฺติเทวราชา วิย.
    #[๑๑๘๐]  เภริสงฺขมุทิงฺคาหีติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํ, เภรีหิ จ สงฺเขหิ จ
มุทิงฺเคหิ จาติ โยชนา. รติสมฺปนฺโนติ ทิพฺพาย รติยา สมงฺคีภูโต. นจฺจคีเต
สุวาทิเตติ นจฺเจ จ คีเต จ สุนฺทเร วาทิเต จ, นจฺจเน จ คายเน จ สุนฺทเร
วาทิเต จ เหตุภูเต. นิมิตฺตตฺเถ หิ เอตํ ภุมฺมํ, ปวตฺติเตติ วา วจนเสโส.
    #[๑๑๘๑]  ทิพฺพา เต วิวิธา รูปาติ เทวโลกปริยาปนฺนา นานปฺปการา
จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา ตุยฺหํ อธิปฺเปตา ยถาธิปฺเปตา มโนรมา วิชฺชนฺตีติ กิริยาปทํ
อาเนตฺวา โยเชตพฺพํ. ทิพฺพา สทฺทาติอาทีสุปิ เอเสว นโย.
    #[๑๑๘๕]  กณฺฐโก สหโช อหนฺติ เอตฺถ อหนฺติ นิปาตมตฺตํ. "อหู"ติ ๑- เกจิ
ปฐนฺติ, กณฺฐโก นาม อสฺสราชา มหาสตฺเตน สห เอกสฺมึเยว ทิวเส ชาตตฺตา
สหโช อโหสินฺติ อตฺโถ.
    #[๑๑๘๖]  อฑฺฒรตฺตายนฺติ อฑฺฒรตฺติยํ, มชฺฌิมยามสมเยติ อตฺโถ.
โพธายมภินิกฺขมีติ มกาโร ปทสนฺธิกโร, อภิสมฺโพธิอตฺถํ มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมีติ
อตฺโถ. มุทูหิ ปาณีหีติ มุทุหตฺถตํ มหาปุริสลกฺขณํ วทติ. ชาลิตมฺพนเขหีติ
ชาลวนฺเตหิ ๒- อภิโลหิตนเขหิ. เตน ชาลหตฺถตํ มหาปุริสลกฺขณํ ตมฺพนขตํ
อนุพฺยญฺชนญฺจ ทสฺเสติ.    #[๑๑๘๗]  สตฺถิ นาม ชงฺฆา, อิธ ปน สตฺถิโน
อาสนฺนฏฺฐานภูโต อูรุปฺปเทโส "สตฺถี"ติ วุตฺโต. อาโกฏยิตฺวานาติ อปฺโปเฐตฺวา.
`วห สมฺมา'ติ จพฺรวีติ "สมฺม กณฺฐก อชฺเชกรตฺตึ มํ วห, มยฺหํ โอปวุยฺหํ โหหี"ติ จ
กเถสิ. วหเน ปน ปโยชนํ ตทา มหาสตฺเตน ทสฺสิตํ วทนฺโต "อหํ โลกํ ตารยิสฺสํ,
ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมนฺ"ติ อาห. เตน "อหํ อุตฺตมํ อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ ปตฺโต
อธิคโต หุตฺวา สเทวกํ โลกํ สํสารมโหฆโต ตารยิสฺสามิ, ตสฺมา นยิทํ คมนํ
ยํ กิญฺจีติ จินฺเตยฺยาสี"ติ คมเน ปโยชนสฺส อนุตฺตรภาวํ ทสฺเสติ.
@เชิงอรรถ:  ก. อหุนฺติ   สี. ชาลวณฺเณหิ
    #[๑๑๘๘-๙]  หาโสติ ตุฏฺฐิ. วิปุโลติ มหาอุฬาโร. อภิสีสินฺติ อาสิสึ อิจฺฉึ
สมฺปฏิจฺฉึ. อภิรูฬฺหญฺจ มํ ญตฺวา, สกฺยปุตฺตํ มหายสนฺติ ปตฺถฏวิปุลยสํ สกฺย-
ราชปุตฺตํ มหาสตฺตํ มํ อภิรุยฺห นิสินฺนํ ชานิตฺวา. วหิสฺสนฺติ วหึ เนสึ.
    #[๑๑๙๐-๙๑]  ปเรสนฺติ ปรราชูนํ. วิชิตนฺติ เทสํ ปรรชฺชํ. โอหายาติ
วิสฺสชฺชิตฺวา. อปกฺกมีติ อปกฺกมิตุํ อารภิ. "ปริพฺพชี"ติ จ ปฐนฺติ. ปริเลหิสนฺติ
ปริโต เลหึ. อุทิกฺขิสนฺติ โอโลเกสึ.
    #[๑๑๙๒-๓]  ครุกาพาธนฺติ ครุกํ พาฬฺหํ อาพาธํ, มรณนฺติกํ ทุกฺขนฺติ
อตฺโถ. เตนาห "ขิปฺปํ เม มรณํ อหู"ติ. โส หิ อเนกาสุ ชาตีสุ มหาสตฺเตน
ทฬฺหภตฺติโก หุตฺวา อาคโต, ตสฺมา วิโยคทุกฺขํ สหิตุํ นาสกฺขิ, "สมฺมาสมฺโพธึ
อธิคนฺตุํ นิกฺขนฺโต"ติ ปน สุตฺวา นิรามิสํ อุฬารํ ปีติโสมนสฺสญฺจ อุปฺปชฺชิ, เตน
มรณานนฺตรํ ตาวตึเสสุ นิพฺพตฺติ, อุฬารา จสฺส ทิพฺพสมฺปตฺติโย ปาตุรเหสุํ. เตน
วุตฺตํ "ตสฺเสว อานุภาเวนา"ติ, ฐานคตสฺส ปสาทมยปุญฺญสฺส พเลน. เทโว
เทวปุรมฺหิวาติ ตาวตึสภวเน สกฺโก เทวราชา วิย.
    #[๑๑๙๔]  ยญฺจ เม อหุวา หาโส, สทฺทํ สุตฺวาน โพธิยาติ "ปตฺโต
สมฺโพธิมุตฺตมนฺ"ติ ปฐมตรํ โพธิสทฺทํ สุตฺวา ตทา มยฺหํ หาโส อหุ, ยํ หาสสฺส
ภวนํ ตุสฺสนํ, เตเนว กุสลมูเลน เตเนว กุสลพีเชน ผุสิสฺสนฺติ ผุสิสฺสามิ
ปาปุณิสฺสามิ.
    #[๑๑๙๕]  เอวํ เทวปุตฺโต ยถาธิคตาย อนาคตาย ภวสมฺปตฺติยา การณภูตํ
อตฺตโน กุสลกมฺมํ กเถนฺโต อิทานิ อตฺตนา ภควโต สนฺติกํ คนฺตุกาโมปิ ปุเรตรํ
เถเรน สตฺถุ วนฺทนํ เปเสนฺโต "สเจ"ติ คาถมาห. ตตฺถ สเจ คจฺเฉยฺยาสีติ
ยทิ คมิสฺสสิ. "สเจ คจฺฉสี"ติ เกจิ ปฐนฺติ, โส เอวตฺโถ. มมาปิ นํ
วจเนนาติ น เกวลํ ตว สภาเวเนว, อถ โข มมาปิ วจเนน ภควนฺตํ. วชฺชาสีติ
วเทยฺยาสิ มมาปิ สิรสา วนฺทนนฺติ โยชนา.
    #[๑๑๙๖]  ยทิปิ ทานิ วนฺทนญฺจ เปเสมิ, เปเสตฺวา เอว ปน น ติฏฺฐามีติ
ทสฺเสนฺโต อาห "อหมฺปิ ทฏฺฐุํ คจฺฉิสฺสํ, ชินํ อปฺปฏิปุคฺคลนฺ"ติ. คมเน ปน
ทฬฺหตรํ การณํ ทสฺเสตุํ "ทุลฺลภํ ทสฺสนํ โหติ, โลกนาถาน ตาทินนฺ"ติ อาห.
     [๑๑๙๗]  "โส กตญฺญู กตเวที       สตฺถารํ อุปสงฺกมิ
              สุตฺวา คิรํ จกฺขุมโต      ธมฺมจกฺขุํ วิโสธยิ.
     [๑๑๙๘]   วิโสเธตฺวา ๑- ทิฏฺฐิคตํ   วิจิกิจฺฉํ วตานิ จ
              วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท   ตตฺเถวนฺตรธายถา"ติ
อิมา เทฺว คาถา สงฺคีติกาเรหิ ฐปิตา.
    #[๑๑๙๗]  ตตฺถ สุตฺวา คิรํ จกฺขุมโตติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมโต สมฺมา-
สมฺพุทฺธสฺส วจนํ สุตฺวา. ธมฺมจกฺขุนฺติ โสตาปตฺติมคฺคํ. วิโสธยีติ อธิคจฺฉิ.
อธิคโมเยว หิ ตสฺส วิโสธนํ.
    #[๑๑๙๘]  วิโสเธตฺวา ทิฏฺฐิคตนฺติ ทิฏฺฐิคตํ สมุคฺฆาเตตฺวา. วิจิกิจฺฉํ วตานิ
จาติ โสฬสวตฺถุกํ อฏฺฐวตฺถุกญฺจ วิจิกิจฺฉญฺจ "สีลพฺพเตหิ สุทฺธี"ติ ปวตฺตนก-
สีลพฺพตปรามาเส จ วิโสธยีติ โยชนา. ตตฺถ หิ ๒- สห ปริยาเยหิ ตถา ปวตฺตา
ปรามาสา "วตานี"ติ วุตฺตํ. เสสํ วุตฺตนยเมว.
                      กณฺฐกวิมานวณฺณนา  นิฏฺฐิตา.
                        -----------------
@เชิงอรรถ:  ก. วิโสธยิตฺวา   อิ. วตสฺส หิ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๓๖๗-๓๗๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=7732&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=7732&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=81              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=2622              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=2722              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=2722              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]