อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๖. ปฐมนาวาวิมานวณฺณนา
     สุวณฺณจฺฉทนํ นาวนฺติ นาวาวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควติ สาวตฺถิยํ
วิหรนฺเต โสฬสมตฺตา ภิกฺขู อญฺญตรสฺมึ คามกาวาเส วสิตฺวา วุตฺถวสฺสา "ภควนฺตํ
ปสฺสิสฺสาม, ธมฺมญฺจ สุณิสฺสามา"ติ สาวตฺถึ อุทฺทิสฺส คิมฺหสมเย อทฺธานมคฺคํ
ปฏิปนฺนา, อนฺตรามคฺเค จ นิรุทโก กนฺตาโร, เต จ ตตฺถ ฆมฺมาภิตตฺตา
กิลนฺตา ตสิตา ปานียํ อลภมานา อญฺญตรสฺส คามสฺส อวิทูเรน คจฺฉนฺติ.
ตตฺถ อญฺญตรา อิตฺถี อุทกภาชนํ คเหตฺวา อุทกตฺถาย อุทปานาภิมุขี คจฺฉติ.
อถ เต ภิกฺขู ตํ ทิสฺวา "ยตฺถายํ อิตฺถี คจฺฉติ, ตตฺถ คเต ปานียํ ลทฺธุํ
สกฺกา"ติ ปิปาสาปเรตา ตํทิสาภิมุขา คนฺตฺวา อุทปานํ ทิสฺวา ตสฺสา
อวิทูเร อฏฺฐํสุ. สา อิตฺถี ตโต อุทกํ คเหตฺวา นิวตฺติตุกามา เต ภิกฺขู
ทิสฺวา "อิเม อยฺยา อุทเกน อตฺถิกา ปิปาสิตา"ติ ญตฺวา ครุจิตฺตีการํ
อุปฏฺฐเปตฺวา อุทเกน นิมนฺเตสิ. เต ปตฺตถวิกโต ปริสฺสาวนํ นีหริตฺวา
ปริสฺสาเวตฺวา ยาวทตฺถํ ปานียํ ปิวิตฺวา หตฺถปาเท สีตเล กตฺวา ตสฺสา
อิตฺถิยา ปานียทาเน อนุโมทนํ วตฺวา อคมํสุ.
     สา ตํ ปุญฺญํ หทเย ฐเปตฺวา อนฺตรนฺตรา อนุสฺสรนฺตี อปรภาเค
กาลํ กตฺวา ตาวตึสภเวน นิพฺพตฺติ, ตสฺสา ปุญฺญานุภาเวน กปฺปรุกฺโขปโสภิตํ
มหนฺตํ วิมานํ อุปฺปชฺชิ, ตํ วิมานํ ปริกฺขิปิตฺวา มุตฺตชาลรชตวิภูสิตา วิย
สิกตาวกิณฺณปณฺฑรปุลินตฏา มณิกฺขนฺธนิมฺมลสลิลวาหินี สริตา. ตสฺสา อุโภสุ
ตีเรสุ อุยฺยานวิมานทฺวาเร จ มหตี โปกฺขรณี ปญฺจวณฺณปทุมสณฺฑมณฺฑิตา สห
สุวณฺณนาวาย นิพฺพตฺติ. สา ตตฺถ ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวนฺตี นาวาย กีฬนฺตี
ลฬนฺตี วิจรติ. อเถกทิวสํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เทวจาริกํ จรนฺโต ตํ
เทวธีตรํ นาวาย กีฬนฺตึ ทิสฺวา ตาย กตปุญฺญกมฺมํ ปุจฺฉนฺโต:-
     [๔๓]  "สุวณฺณจฺฉทนํ นาวํ        นาริ อารุยฺห ติฏฺฐสิ
           โอคาหสิ โปกฺขรณึ        ปทฺมํ ฉินฺทสิ ปาณินา.
        ๑- กูฏาคารา นิเวสา เต     วิภตฺตา ภาคโส มิตา
           ททฺทลฺลมานา อาภนฺติ      สมนฺตา จตุโร ทิสา. ๑-
     [๔๔]  เกน เต'ตาทิโส วณฺโณ    เกน เต อิธ มิชฺฌติ
           อุปฺปชฺชนฺติ  จ เต โภคา   เย เกจิ มนโส ปิยา.
     [๔๕]           ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว
                    มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ
                    เกนาสิ เอวญฺชลิตานุภาวา
                    วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ
อาห.
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อยํ คาถา น ทิสฺสติ
ตโต เถเรน ปุฏฺฐาย เทวตาย วิสฺสชฺชิตาการํ ทสฺเสตุํ สงฺคีติกาเรหิ:-
      [๔๖] "สา เทวตา อตฺตมนา    โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา
           ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ     ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลนฺ"ติ
อยํ คาถา วุตฺตา.
      [๔๗]          "อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา
                     ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก
                     ทิสฺวาน ภิกฺขู ตสิเต กิลนฺเต
                     อุฏฺฐาย ปาตุํ อุทกํ อทาสึ.
      [๔๘]           โย เว กิลนฺตาน ปิปาสิตานํ
                     อุฏฺฐาย ปาตุํ อุทกํ ททาติ
                     สีโตทกา ตสฺส ภวนฺติ นชฺโช
                     ปหูตมลฺยา พหุปุณฺฑรีกา.
      [๔๙]           ตํ อาปคา ๑- อนุปริยนฺติ สพฺพทา
                     สีโตทกา วาลุกสนฺถตา นที
                     อมฺพา จ สาลา ติลกา จ ชมฺพุโย
                     อุทฺทาลกา ปาฏลิโย จ ผุลฺลา.
      [๕๐]           ตํ ภูมิภาเคหิ อุเปตรูปํ
                     วิมานเสฏฺฐํ ภุส โสภมานํ
                     ตสฺเสว ๒- กมฺมสฺส อยํ วิปาโก
                     เอตาทิสํ ปุญฺญกตา ๓- ลภนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ตมาปคา  ๑ ฉ.ม. ตสฺสีธ, เอวมุปริปิ  ๒ สี. กตปุญฺญา
             ๑- กูฏาคารา นิเวสา เม        วิภตฺตา ภาคโส มิตา
                ททฺทลฺลมานา อาภนฺติ         สมนฺตา จตุโร ทิสา. ๑-
          [๕๑]  เตน เม'ตาทิโส วณฺโณ       เตน เม อิธ มิชฺฌติ
                อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา       เย เกจิ มนโส ปิยา.
          [๕๒]       อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว
                     มนุสฺสภูตา ยมมกาสิ ปุญฺญํ
                     เตนมฺหิ เอวญฺชลิตานุภาวา
                     วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ
อยํ เทวตาย วิสฺสชฺชิตากาโร.
         #[๔๓] ตตฺถ สุวณฺณจฺฉทนนฺติ วิจิตฺตภิตฺติวิรจเนหิ ๒- รตฺตสุวณฺณมเยหิ
อุโภหิ ปสฺเสหิ ปฏิจฺฉาทิตพฺภนฺตรตาย เจว นานารตนสมุชฺชลิเตน กนกมยาลงฺกาเรน
อุปริฉาทิตตาย ๓- จ สุวณฺณจฺฉทนํ. นาวนฺติ โปตํ. โส หิ โอรโต ปารํ ปวติ
คจฺฉตีติ โปโต, สตฺเต เนตีติ นาวาติ จ วุจฺจติ. นารีติ ตสฺสา เทวธีตาย
อาลปนํ. นรติ เนตีติ นโร, ปุริโส. ยถา หิ ปฐมปกติภูโต สตฺโต อิตราย
ปกติยา เสฏฺฐตฺเถน ปุริ เสตีติ "ปุริโส"ติ วุจฺจติ, เอวํ นยนฏฺเฐน "นโร"ติ.
ปุตฺตภาตุภูโตปิ หิ ปุคฺคโล มาตุเชฏฺฐภคินีนํ ปิตุฏฺฐาเน ติฏฺฐติ, ปเคว
ภตฺตุภูโต. นรสฺส เอสาติ นารี, อยญฺจ สมญฺญา มนุสฺสิตฺถีสุ ปวตฺตา
รุฬฺหิวเสน อิตราสุปิ ตถา วุจฺจติ. โอคาหสิ โปกฺขรณินฺติ สติปิ รตฺตุปฺปล-
นีลุปฺปลาทิเก พหุวิเธ รตนมเย ชลชกุสุเม โปกฺขรสงฺขาตานํ ทิพฺพปทุมานํ
ตตฺถ เยภุยฺเยน อตฺถิตาย "โปกฺขรณี"ติ ลทฺธนามํ ทิพฺพสรํ ชลวิหารรติยา ๔-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ คาถา น ทิสฺสติ  ๒ ม. วิจิตฺตวิวิธฉทเนหิ
@๓ สี. ฉาทิเตกเทสตาย  ๔ สี.,อิ. ชลวิหาราภิรติยา
อนุปวิสสิ. ปทฺมํ ฉินฺทสิ ปาณินาติ รชตมยนาฬํ ๑- ปทุมราครตนมยปตฺตสงฺฆาตํ
กนกมยกณฺณิกากิญฺชกฺขเกสรํ ทิพฺพกมลํ ลีลารวินฺทํ ๒- กตฺตุกามตาย ตว
หตฺเถน ภญฺชสิ.
    #[๔๗]  ตสิเตติ ปิปาสิเต. กิลนฺเตติ ตาย ปิปาสาย อทฺธานปริสฺสเมน จ
กิลนฺตกาเย. อุฏฺฐายาติ อุฏฺฐานวีริยํ กตฺวา, อาลสิยํ อนาปชฺชิตฺวาติ อตฺโถ.
    #[๔๘]   โย เวติอาทินา ยถา อหํ, เอวํ อญฺเญปิ อายตนคเตน อุทก-
ทานปุญฺเญน เอตาทิสํ ผลํ ปฏิลภนฺตีติ ทิฏฺเฐน อทิฏฺฐสฺส อนุมานวิธึ
ทสฺเสนฺตี เถเรน ปุฏฺฐมตฺถํ สาธารณโต วิสฺสชฺเชติ. ตตฺถ ตสฺสาติ ตนฺติ
จ ยถาวุตฺตปุญฺญการินํ ปจฺจามสติ.
    #[๔๙]  อนุปริยนฺตีติ อนุรูปวเสน ปริกฺขิปนฺติ.  ตสฺส วสนฏฺฐานปริกฺขิปเนน
โสปิ ปริกฺขิตฺโต นาม โหติ. ติลกาติ พนฺธุชีวกปุปฺผสทิสปุปฺผา เอกา
รุกฺขชาติ. อุทฺทาลกาติ วาตฆาตกา, เย "ราชรุกฺขา"ติปิ วุจฺจนฺติ.
    #[๕๐]  ตํ ภูมิภาเคหีติ ตาทิเสหิ ภูมิภาเคหิ, ยถาวุตฺตโปกฺขรณีนที-
อุยฺยานวนฺเตหิ ภูมิปเทเสหีติ อตฺโถ. อุเปตรูปนฺติ ปาสํสิยภาเวน อุเปตํ,
เตสํ โปกฺขรณีอาทีนํ วเสน รมณียสนฺนิเวสนฺติ วุตฺตํ โหติ. ภุส โสภมานนฺติ
ภุสํ อติวิย วิโรจมานํ วิมานเสฏฺฐํ ลภนฺตีติ โยชนา. เสสํ วุตฺตนยเมวาติ.
                     ปฐมนาวาวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------
@เชิงอรรถ: ๑ สี. มรกตมยนาฬํ  ๒ ม. กีฬารวินฺทํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๔๐-๔๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=870&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=870&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=6
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=119
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=129
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=129
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26