ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลีอักษรไทย เปต.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๘๘. ๓. ปูติมุขเปตวตฺถุวณฺณนา
     ทิพฺพํ สุภํ ธาเรสิ วณฺณธาตุนฺติ อิทํ สตฺถริ เวฬุวเน วิหรนฺเต
กลนฺทกนิวาเป อญฺญตรํ ปูติมุขเปตํ อารพฺภ วุตฺตํ.
     อตีเต กิร กสฺสปสฺส ภควโต กาเล เทฺว กุลปุตฺตา ตสฺส สาสเน ปพฺพชิตฺวา
สีลาจารสมฺปนฺนา สลฺเลขวุตฺติโน อญฺญตรสฺมึ คามกาวาเส สมคฺควาสํ วสึสุ, อถ
อญฺญตโร ปาปชฺฌาสโย เปสุญฺญาภิรโต ภิกฺขุ เตสํ วสนฏฺฐานํ อุปคญฺฉิ. เถรา
เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา วสนฏฺฐานํ ทตฺวา ทุติยทิวเส ตํ คเหตฺวา คามํ
ปิณฺฑาย ปวิสึสุ, มนุสฺสา เต ทิสฺวา เตสุ เถเรสุ อติวิย ปรมนิปจฺจการํ กตฺวา
ยาคุภตฺตาทีหิ ปฏิมาเนสุํ. โส วิหารํ ปวิสิตฺวา จินฺเตสิ "สุนฺทโร วตายํ โคจรคาโม,
มนุสฺสา จ สทฺธา ปสนฺนา ปณีตปณีตํ ปิณฺฑปาตํ เทนฺติ, อยญฺจ วิหาโร
ฉายูทกสมฺปนฺโน, สกฺกา เม อิธ  ๑- สุเขน วสิตุํ, อิเมสุ ปน ภิกฺขูสุ อิธ วสนฺเตสุ
มยฺหํ ผาสุวิหาโร น ภวิสฺสติ, อนฺเตวาสิกวาโส วิย ภวิสฺสติ, หนฺทาหํ อิเม
อญฺญมญฺญํ ภินฺทิตฺวา ยถา น ปุน อิธ วสิสฺสนฺติ, ตถา กริสฺสามี"ติ.
     อเถกทิวสํ มหาเถเร ทฺวินฺนมฺปิ โอวาทํ ทตฺวา อตฺตโน วสนฏฺฐานํ ปวิฏฺเฐ
เปสุณิโก ภิกฺขุ โถกํ กาลํ วีตินาเมตฺวา มหาเถรํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เถเรน
"กึ อาวุโส วิกาเล อาคโตสี"ติ จ วุตฺเต "อาม ภนฺเต, กิญฺจิ วตฺตพฺพํ อตฺถี"ติ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. สกฺกา อิเธว
วตฺวา "กเถสิ อาวุโส"ติ เถเรน อนุญฺญาโต อาห "เอโส ภนฺเต ตุมฺหากํ สหายกตฺเถโร
สมฺมุขา มิตฺโต วิย อตฺตานํ ทสฺเสตฺวา ปรมฺมุขา สปตฺโต วิย อุปวทตี"ติ.
"กึ กเถตี"ติ ปุจฺฉิโต "สุณาถ ภนฺเต, `เอโส มหาเถโร สโฐ มายาวี กุหโก
มิจฺฉาชีเวน ชีวิตํ กปฺเปตี'ติ ตุมฺหากํ อคุณํ กเถตี"ติ อาห. มา อาวุโส เอวํ
ภณิ, น โส ภิกฺขุ เอวํ มํ อุปวทิสฺสติ, คิหิกาลโต ปฏฺฐาย มม สภาวํ ชานาติ
"เปสโล กลฺยาณสีโล"ติ. "สเจ ภนฺเต ตุเมฺห อตฺตโน วิสุทฺธจิตฺตตาย เอวํ จินฺเตถ,
ตํ ตุมฺหากํเยว อนุจฺฉวิกํ, มยฺหํ ปน เตน สทฺธึ เวรํ นตฺถิ, กสฺมา อหํ เตน
อวุตฺตํ `วุตฺตนฺ'ติ วทามิ, โหตุ, กาลนฺตเรน สยเมว ชานิสฺสถา"ติ อาห. เถโรปิ
ปุถุชฺชนสภาวโทเสน  ๑- เทฺวฬฺหกจิตฺโต "เอวมฺปิ สิยา"ติ สาสงฺกหทโย หุตฺวา โถกํ
สิถิลวิสฺสาโส อโหสิ. โส พาโล ปฐมํ มหาเถรํ ปริภินฺทิตฺวา อิตรมฺปิ เถรํ
วุตฺตนเยเนว ปริภินฺทิ. อถ เต อุโภปิ เถรา ทุติยทิวเส อญฺญมญฺญํ อนาลปิตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย  คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา ปิณฺฑปาตมาทาย อตฺตโน วสนฏฺฐาเนเยว
ปริภุญฺชิตฺวา สามีจิมตฺตมฺปิ อกตฺวา ตํ ทิวสํ ตตฺเถว วสิตฺวา วิภาตาย จ รตฺติยา
อญฺญมญฺญํ อนาโรเจตฺวาว ยถาผาสุกฏฺฐานํ อคมํสุ.
     เปสุณิกํ ปน ภิกฺขุํ ปริปุณฺณมโนรถํ คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐํ มนุสฺสา ทิสฺวา
อาหํสุ "ภนฺเต เถรา กุหึ คตา"ติ. โส อาห "สพฺพรตฺตึ อญฺญมญฺญํ กลหํ
กตฺวา มยา `มา กลหํ กโรถ, สมคฺคา โหถ, กลโห นาม อนตฺถาวโห
อายติทุกฺขุปฺปาทโก อกุสลสํวตฺตนิโก, ปุริมกาปิ กลเหน มหตา หิตา
ปริภฏฺฐา'ติอาทีนิ วุจฺจมานาปิ มม วจนํ อนาทิยิตฺวา ปกฺกนฺตา"ติ. ตโต มนุสฺสา
"เถรา ตาว คจฺฉนฺตุ, ตุเมฺห ปน อมฺหากํ อนุกมฺปาย อิเธว อนุกฺกณฺฐิตฺวา วสถา"ติ
ยาจึสุ. โส "สาธู"ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ตตฺเถว วสนฺโต กติปาเหน จินฺเตสิ "มยา
สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา ภิกฺขู อาวาสโลเภน ปริภินฺนา, พหุํ วต มยา
ปาปกมฺมํ ปสุตนฺ"ติ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ปุถุชฺชนภาววเสน
พลววิปฺปฏิสาราภิภูโต โสกเวเคน คิลาโน หุตฺวา นจิเรเนว กาลํ กตฺวา อวีจิมฺหิ
นิพฺพตฺติ.
     อิตเร เทฺว สหายกตฺเถรา ชนปทจาริกํ จรนฺตา อญฺญตรสฺมึ อาวาเส
สมาคนฺตฺวา อญฺญมญฺญํ สมฺโมทิตฺวา เตน ภิกฺขุนา วุตฺตํ เภทวจนํ อญฺญมญฺญสฺส
อาโรเจตฺวา ตสฺส อภูตภาวํ ญตฺวา สมคฺคา หุตฺวา อนุกฺกเมน ตเมว อาวาสํ
ปจฺจาคมึสุ. มนุสฺสา เทฺว เถเร ทิสฺวา หฏฺฐตุฏฺฐา สญฺชาตโสมนสฺสา หุตฺวา
จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหึสุ. เถรา จ ตตฺเถว วสนฺตา สปฺปายอาหารลาเภน
สมาหิตจิตฺตา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา นจิเรเนว อรหตฺตํ ปาปุณึสุ.
    เปสุณิโก ภิกฺขุ เอกํ พุทฺธนฺตรํ นิรเย ปจิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคหสฺส
อวิทูเร ปูติมุขเปโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ. ตสฺส กาโย สุวณฺณวณฺโณ อโหสิ, มุขโต
ปน ปุฬวกา  ๑- นิกฺขมิตฺวา อิโต จิโต จ มุขํ ขาทนฺติ, ตสฺส ทูรมฺปิ โอกาสํ
ผริตฺวา ทุคฺคนฺธํ วายติ.
     อถายสฺมา นารโท คิชฺฌกูฏปพฺพตา โอโรหนฺโต ตํ ทิสฺวา:-
         [๗] "ทิพฺพํ สุภํ ธาเรสิ วณฺณธาตุํ
             เวหายสํ ติฏฺฐสิ อนฺตลิกฺเข
             มุขญฺจ เต กิมโย ปูติคนฺธํ
             ขาทนฺติ กึ กมฺมมกาสิ ปุพฺเพ"ติ
อิมาย คาถาย กตกมฺมํ ปุจฺฉิ.
     ตตฺถ ทิพฺพนฺติ ทิวิภวํ เทวตฺตภาวปริยาปนฺนํ. อิธ ปน ทิพฺพํ วิยาติ ทิพฺพํ.
สุภนฺติ โสภนํ, สุนฺทรภาวํ วา. วณฺณธาตุนฺติ ฉวิวณฺณํ. ธาเรสีติ วหสิ. เวหายสํ
ติฏฺฐสิ อนฺตลิกฺเขติ เวหายสสญฺญิเต อนฺตลิกฺเข ติฏฺฐสิ. เกจิ ปน "วิหายสํ
ติฏฺฐสิ
@เชิงอรรถ:  ม. ปุฬุวกา
อนฺตลิกฺเข"ติ ปาฐํ วตฺวา วิหายสํ โอภาเสนฺโต อนฺตลิกฺเข ติฏฺฐสีติ วจนเสเสน  ๑-
อตฺถํ วทนฺติ. ปูติคนฺธนฺติ กุณปคนฺธํ, ทุคฺคนฺธนฺติ อตฺโถ. กึ กมฺมมกาสิ
ปุพฺเพติ ปรมทุคฺคนฺธํ เต มุขํ กิมโย ขาทนฺติ, กาโย จ สุวณฺณวณฺโณ, กีทิสํ นาม
กมฺมํ เอวรูปสฺส อตฺตภาวสฺส การณภูตํ ปุพฺเพ ตฺวํ อกาสีติ ปุจฺฉิ.
     เอวํ เถเรน โส เปโต อตฺตนา กตกมฺมํ ปุฏฺโฐ ตมตฺถํ วิสฺสชฺเชนฺโต:-
         [๘] "สมโณ อหํ ปาโป'ติทุฏฺฐวาโจ ๒-
             ตปสฺสิรูโป มุขสา อสญฺญโต
             ลทฺธา จ เม ตปสา วณฺณธาตุ
             มุขญฺจ เม เปสุณิเยน ปูตี"ติ
คาถมาห.
     ตตฺถ สมโณ อหํ ปาโปติ อหํ ลามโก สมโณ ปาปภิกฺขุ อโหสึ.
อติทุฏฺฐวาโจติ อติทุฏฺฐวจโน,  ๓-  ปเร อติกฺกมิตฺวา ลงฺฆิตฺวา วตฺตา, ปเรสํ
คุณปริธํสกวจโนติ อตฺโถ. "อติทุกฺขวาโจ"ติ วา ปาโฐ, อติวิย ผรุสวจโน มุสาวาท-
เปสุญฺญาทิวจีทุจฺจริตนิรโต. ตปสฺสิรูโปติ สมณปติรูปโก. มุขสาติ มุเขน. ลทฺธาติ
ปฏิลทฺธา. จกาโร สมฺปิณฺฑนตฺโถ. เมติ มยา. ตปสาติ พฺรหฺมจริเยน. เปสุณิเยนาติ
ปิสุณวาจาย. ปูตีติ ปูติคนฺธํ.
     เอวํ โส เปโต อตฺตนา กตกมฺมํ อาจิกฺขิตฺวา อิทานิ เถรสฺส โอวาทํ
เทนฺโต:-
         [๙] "ตยิทํ ตยา นารท สามํ ทิฏฺฐํ
             อนุกมฺปกา เย กุสลา วเทยฺยุํ
@เชิงอรรถ:  สี. วจนวเสน    อิ. ปาโป ทุกฺขวาโจ    อิ. ทุกฺขวาโจติ ทุกฺขวจโน
             มา เปสุณํ มา จ มุสา อภาณิ
             ยกฺโข ตุวํ โหหิสิ กามกามี"ติ
โอสานคาถมาห.
     ตตฺถ ตยิทนฺติ ตํ อิทํ มม รูปํ. อนุกมฺปกา เย กุสลา วเทยฺยุนฺติ เย
อนุกมฺปนสีลา การุณิกา ปรหิตปฏิปตฺติยํ กุสลา นิปุณา พุทฺธาทโย ยํ วเทยฺยุํ,
ตเทว วทามีติ อธิปฺปาโย. อิทานิ ตํ โอวาทํ ทสฺเสนฺโต "มา เปสุณํ มา จ
มุสา อภาณิ, ยกฺโข ตุวํ โหหิสิ กามกามี"ติ อาห.
     ตสฺสตฺโถ:- เปสุณํ ปิสุณวจนํ มุสา จ มา อภาณิ มา กเถหิ, ยทิ
หิ ตฺวํ มุสาวาทํ ปิสุณวาจํ จ ปหาย วาจาย สญฺญโต ภเวยฺยาสิ, ยกฺโข
วา เทโว วา เทวญฺญตโร วา ตฺวํ ภวิสฺสสิ, กามํ กามิตพฺพํ อุฬารํ ทิพฺพสมฺปตฺตึ
ปฏิลภิตฺวา ตตฺถ กามนสีโล  ๑- ยถาสุขํ อินฺทฺริยานํ ปริจรเณน อภิรมนสีโลติ.
     ตํ สุตฺวา เถโร ตโต ราชคหํ คนฺตฺวา ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต สตฺถุ ตมตฺถํ อาโรเจสิ. สตฺถา ตํ อฏฺฐุปฺปตฺตึ กตฺวา ธมฺมํ
เทเสสิ, สา เทสนา สมฺปตฺตปริสาย สาตฺถิกา อโหสีติ.
                     ปูติมุขเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๑๓-๑๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=264&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=264&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=88              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=2995              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=3181              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=3181              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]