บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๑

๑๑๙. ๙. กูฏวินิจฺฉยิกเปตวตฺถุวณฺณนา มาลี กิริฏี กายูรีติ อิทํ สตฺถริ เวฬุวเน วิหรนฺเต กูฏวินิจฺฉยิกเปตํ อารพฺภ วุตฺตํ. ตทา พิมฺพิสาโร ราชา ^๒- มาสสฺส ฉสุ ทิวเสสุ อุโปสถํ อุปวสติ, ตํ อนุวตฺตนฺตา พหู มนุสฺสา อุโปสถํ อุปวสนฺติ. ราชา อตฺตโน สนฺติกํ อาคตาคเต มนุสฺเส ปุจฺฉติ "กึ ตุเมฺหหิ อุโปสโถ อุปวุตฺโถ, อุทาหุ น อุปวุตฺโถ"ติ. ตเตฺรโก อธิกรเณ นิยุตฺตกปุริโส ปิสุณวาโจ เนกติโก ลญฺชคาหโก ^๓- "น อุปวุตฺโถมฺหี"ติ วตฺตุํ อสหนฺโต "อุปวุตฺโถมฺหิ เทวา"ติ อาห. อถ นํ ราชสมีปโต ^๔- นิกฺขนฺตํ สหาโย อาห "กึ สมฺม อชฺช ตยา อุปวุตฺโถ"ติ. ภเยนาหํ สมฺม รญฺโญ สมฺมุขา เอวํ อโวจํ, นาหํ อุโปสถิโกติ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ธุวยุตฺตา ^๒ สี. มหาราชา ^๓ สี.,อิ. ลญฺชคาหโก สาหสิโก ^๔ ม. ราชปริสโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๓.

อถ นํ สหาโย อาห "ยทิ เอวํ อุปฑฺฒุโปสโถปิ ตาว เต อชฺช โหตุ, อุโปสถงฺคานิ สมาทิยาหี"ติ ^๑-. โส ตสฺส วจนํ "สาธู"ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เคหํ คนฺตฺวา อภุตฺวาว มุขํ วิกฺขาเลตฺวา อุโปสถํ อธิฏฺฐาย รตฺติยํ วาสูปคโต ริตฺตาสยสมฺภูเตน พลววาตเหตุเกน สูเลน อุปจฺฉินฺนายุสงฺขาโร จุติอนนฺตรํ ปพฺพตกุจฺฉิยํ เวมานิกเปโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ. โส หิ เอกรตฺตึ อุโปสถรกฺขณมตฺเตน ^๒- วิมานํ ปฏิลภิ ทสกญฺญาสหสฺสปริวารํ มหติญฺจ ทิพฺพสมฺปตฺตึ. กูฏวินิจฺฉยิกตาย ปน เปสุณิกตาย จ อตฺตโน ปิฏฺฐิมํสานิ สยเมว โอกฺกนฺติตฺวา ขาทติ. ตํ อายสฺมา นารโท คิชฺฌกูฏโต โอตรนฺโต ทิสฺวา:- [๔๙๙] "มาลี กิริฏี กายูรี ^๓- คตฺตา เต จนฺทนุสฺสทา ปสนฺนมุขวณฺโณสิ สูริยวณฺโณว โสภสิ. [๕๐๐] อมานุสา ปาริสชฺชา เย เตเม ปริจารกา ทส กญฺญาสหสฺสานิ ยา เตมา ปริจาริกา ตา กมฺพุกายูรธรา ^๔- กญฺจนเจลภูสิตา. ^๕- [๕๐๑] มหานุภาโวสิ ตุวํ โลมหํสนรูปวา ปิฏฺฐิมํสานิ อตฺตโน สามํ อุกฺกจฺจ ^๖- ขาทสิ. [๕๐๒] กึ นุ กาเยน วาจาย มนสา ทุกฺกฏํ กตํ กิสฺสกมฺมวิปาเกน ปิฏฺฐิมํสานิ อตฺตโน สามํ อุกฺกจฺจ ขาทสีติ. [๕๐๓] อตฺตโนหํ อนตฺถาย ชีวโลเก อจาริสํ ^๗- เปสุญฺญมุสาวาเทน นิกติวญฺจนาย จ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. สมาทาหีติ ^๒ สี.,อิ. อุปฑฺฒูโปสถรกฺขณมตฺเตน ^๓ สี. เกยูรี @^๔ สี. กากมฺพุเกยูรธรา ^๕ ฉ.ม. กญฺจนาเวฬภูสิตา ^๖ สี. อุกฺกฑฺฒ ^๗ ก. อจริสฺสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๔.

[๕๐๔] ตตฺถาหํ ปริสํ คนฺตฺวา สจฺจกาเล อุปฏฺฐิเต อตฺถํ ธมฺมํ นิรากตฺวา ^๑- ธมฺมมนุวตฺติสํ. [๕๐๕] เอวํ โส ขาทตตฺตานํ โย โหติ ปิฏฺฐิมํสิโก ยถาหํ ^๒- อชฺช ขาทามิ ปิฏฺฐิมํสานิ อตฺตโน. [๕๐๖] ตยิทํ ตยา นารท สามํ ทิฏฺฐํ อนุกมฺปกา เย กุสลา วเทยฺยุํ มา เปสุณํ มา จ มุสา อภาณิ มา โขสิ ปิฏฺฐิมํสิโก ตุวนฺ"ติ เถโร จตูหิ คาถาหิ ปุจฺฉิ, โสปิ ตสฺส จตูหิ คาถาหิ เอตมตฺถํ วิสฺสชฺเชสิ. #[๔๙๙] ตตฺถ มาลีติ มาลธารี, ทิพฺพปุปฺเผหิ ปฏิมณฺฑิโตติ อธิปฺปาโย. กิริฏีติ เวฐิตสีโส. กายูรีติ เกยูรวา, พาหาลงฺการปฏิมณฺฑิโตติ อตฺโถ. คตฺตาติ สรีราวยวา. จนฺทนุสฺสทาติ จนฺทนสารานุลิตฺตา. สูริยวณฺโณว โสภสีติ พาลสูริยสทิสวณฺโณ เอว หุตฺวา วิโรจสิ. "อรณวณฺณี ปภาสสี"ติปิ ^๓- ปาฬิ, อรณนฺติ อรณิเยหิ เทเวหิ สทิสวณฺโณ อริยาวกาโสติ ^๔- อตฺโถ. #[๕๐๐] ปาริสชฺชาติ ปริสปริยาปนฺนา, อุปฏฺฐากาติ อตฺโถ. ตุวนฺติ ตฺวํ. โลมหํสนรูปวาติ ปสฺสนฺตานํ โลมหํสชนนรูปยุตฺโต. มหานุภาวตาสมงฺคิตาย ^๕- เหตํ วุตฺตํ. อุกฺกจฺจาติ ^๖- อุกฺกนฺติตฺวา, ฉินฺทิตฺวาติ อตฺโถ. #[๕๐๓] อจาริสนฺติ อจรึ ปฏิปชฺชึ. เปสุญฺญมุสาวาเทนาติ เปสุญฺเญน เจว มุสาวาเทน จ. นิกติวญฺจนาย จาติ นิกติยา วญฺจนาย จ ปฏิรูปทสฺสเนน ปเรสํ วิกาเรน วญฺจนาย จ. @เชิงอรรถ: ^๑ ม. นิรํกตฺวา, ก. นิรกตฺวา ^๒ ม. ยทาหํ ^๓ สี.อรณสทิสวณฺณวาติ วา, อิ. @ตรุณสทิสวณฺณวาติ วา ^๔ สี. อริยาว กาสตีติ ^๕ ม. มหานุภาวตาสมฺปตฺติตาย @^๖ สี. อุกฺกฑฺฒาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๕.

#[๕๐๔] สจฺจกาเลติ สจฺจํ วตฺตุํ ยุตฺตกาเล. อตฺถนฺติ ทิฏฺฐธมฺมิกาทิเภทํ หิตํ. ธมฺมนฺติ การณํ ญายํ. นิรากตฺวาติ ฉฑฺเฑตฺวา ปหาย. โสติ โย เปสุญฺญาทึ อาจรติ, โส สตฺโต. เสสํ สพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมว. กูฏวินิจฺฉยิกเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ----------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๒๒๒-๒๒๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=4930&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=4930&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=119 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4269 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=4478 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=4478 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26