ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                    ๒๘๑. ๔. วลฺลิยตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ยํ กิจฺจํ ทฬฺหวีริเยนาติอาทิกา อายสฺมโต วลฺลิยตฺเถรสฺส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
สุเมธสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต วิชฺชาสิปฺเปสุ
นิปฺผตฺตึ คโต อสีติโกฏิวิภวํ ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ปพฺพตปาเท
อรญฺญายตเน เอกิสฺสา นทิยา ตีเร อสฺสมํ กาเรตฺวา วิหรนฺโต อตฺตโน อนุคฺ-
คณฺหนตฺถํ อุปคตํ สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อชินจมฺมํ ปตฺถริตฺวา อทาสิ.
ตตฺถ นิสินฺนํ ภควนฺตํ ปุปฺผาหิ จ จนฺทเนน จ ปูเชตฺวา อมฺพผลานิ ทตฺวา
ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิ. ตสฺส ภควา นิสินฺนาสนสมฺปตฺตึ ปกาเสนฺโต อนุโมทนํ
วตฺวา ปกฺกามิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท
เวสาลิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา "กณฺหมิตฺโต"ติ ๑- ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต สตฺถุ
เวสาลิคมเน พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ มหากจฺจานตฺเถรสฺส ๒- สนฺติเก
ปพฺพชิ. โส มนฺทปญฺโญ ทนฺธปรกฺกโม จ หุตฺวา จิรํ กาลํ วิญฺญุํ สพฺรหฺมจารึ
นิสฺสาเยว วสติ. ภิกฺขู "ยถา นาม วลฺลิ รุกฺขาทีสุ กิญฺจิ อนิสฺสาย วฑฺฒิตุํ
น สกฺโกติ, เอวมยมฺปิ กญฺจิ ปณฺฑิตํ อนิสฺสาย วฑฺฒิตุํ น สกฺโกตี"ติ วลฺลิโยเตฺวว
สมุทาจรึสุ. อปรภาเค ปน เวณุทตฺตตฺเถรํ อุปสงฺกมิตฺวา ตสฺส โอวาเท ฐตฺวา
สโต สมฺปชาโน หุตฺวา วิหรนฺโต ญาณสฺส ปริปากํ คตตฺตา ปฏิปตฺติกฺกมํ ๓- เถรํ
ปุจฺฉนฺโต:-
    [๑๖๗] "ยํ กิจฺจํ ทฬฺหวีริเยน        ยํ กิจฺจํ โพทฺธุมิจฺฉตา ๔-
           กริสฺสํ นาวรชฺฌิสฺสํ ๕-      ปสฺส วีริยํ ปรกฺกมํ.
@เชิงอรรถ:  สี. คณฺฑิมิตฺโตติ   สี. มหากจฺจายนตฺเถรสฺส   อิ. ปฏิปตฺติปรกฺกมํ
@ ปาลิ. โพธุ...   สี.,อิ. นาวรุชฺฌิสฺสํ
    [๑๖๘]  ตวญฺจ เม มคฺคมกฺขาหิ      อญฺชสํ อมโตคธํ
           อหํ โมเนน โมนิสฺสํ        คงฺคาโสโตว สาครนฺ"ติ
คาถาทฺวยํ อภาสิ.
      ตตฺถ ยํ กิจฺจํ ทฬฺหวีริเยนาติ ทฬฺเหน วิริเยน ถิเรน ปรกฺกเมน, ทฬฺหวิริเยน
วา ปุริสโธรเยฺหน ยํ กิจฺจํ กาตพฺพํ ปฏิปชฺชิตพฺพํ. ยํ กิจฺจํ โพทฺธุมิจฺฉตาติ
จตฺตาริ อริยสจฺจานิ นิพฺพานเมว วา โพทฺธุํ พุชฺฌิตุํ อิจฺฉนฺเตน ปฏิวิชฺฌิตุกาเมน
ยํ กิจฺจํ กรณียํ. กริสฺสํ นาวรชฺฌิสฺสนฺติ ตมหํ ทานิ กริสฺสํ น วิราเธสฺสํ, ๑-
ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชิสฺสามิ. ปสฺส วีริยํ ปรกฺกมนฺติ ยถา ปฏิปชฺชมาเน ธมฺเม
วิธินา ๒- อีรณโต ๓- "วีริยํ", ปรํ ปรํ ฐานํ ๔- อกฺกมนโต "ปรกฺกโม"ติ จ
ลทฺธนามํ สมฺมาวายามํ ปสฺส น สทฺธเมวาติ ๕- อตฺตโน กตฺตุกามตํ ทสฺเสติ.
      ตวญฺจาติ กมฺมฏฺฐานทายกํ กลฺยาณมิตฺตํ อาลปติ. เมติ มยฺหํ. มคฺคมกฺขาหีติ
อริยมคฺคํ กเถหิ, โลกุตฺตรมคฺคสมฺปาปกํ จตุสจฺจกมฺมฏฺฐานํ กเถหีติ อตฺโถ.
อญฺชสนฺติ อุชุกํ มชฺฌิมปฏิปทาภาเวน อนฺตทฺวยสฺส อนุปคมนโต. อมเต นิพฺพาเน
สมฺปาปกภาเวน ปติฏฺฐิตตฺตา อมโตคธํ. โมเนนาติ ญาเณน มคฺคปญฺญาย. ๖-
โมนิสฺสนฺติ ชานิสฺสํ นิพฺพานํ ปฏิวิชฺฌิสฺสํ ปาปุณิสฺสํ. คงฺคาโสโตว สาครนฺติ
ยถา คงฺคาย โสโต สาครํ สมุทฺทํ อวิรชฺฌนฺโต ๗- เอกํสโต โอคาหติ, เอวํ "อหํ
กมฺมฏฺฐานํ อนุยุญฺชนฺโต มคฺคญาเณน นิพฺพานํ อธิคมิสฺสามิ, ตสฺมา ตํ กมฺมฏฺฐานํ
เม อาจิกฺขถา"ติ เถรํ กมฺมฏฺฐานํ ยาจิ.
      ตํ สุตฺวา เวณุทตฺตตฺเถโร ตสฺส กมฺมฏฺฐานํ อทาสิ. โสปิ กมฺมฏฺฐานํ
อนุยุญฺชนฺโต น จิรสฺเสว วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ
@เชิงอรรถ:  สี. น ธมฺเม วิราเธสฺสํ, ม.น วิโรเธสฺสํ      สี. ยถาปฏิปชฺชมานวิธินา
@ สี.,อิ. กรณโต          สี. ปทฏฺฐานํ     สี. ปสฺสน สทฺทเมวาติ,
@  ม. ปสฺส นํ ตทตฺถเมวาติ   สี. โมเนนาติ มคฺคปญฺญาย   สี.,อิ. อวิรชฺฌนฺโตว
อปทาเน ๑- :-
          "ปญฺจกามคุเณ หิตฺวา          ปิยรูเป มโนรเม
           อสีติ โกฏิโย หิตฺวา          ปพฺพชึ อนคาริยํ.
           ปพฺพชิตฺวาน กาเยน          ปาปกมฺมํ วิวชฺชยึ
           วจีทุจฺจริตํ หิตฺวา            นทีกูเล วสามหํ.
           เอเกกํ ๒- มํ วิหรนฺตํ        พุทฺธเสฏฺโฐ อุปาคมิ
           นาหํ ชานามิ พุทฺโธติ         อกาสึ ปฏิสนฺถารํ.
           กริตฺวา ปฏิสนฺถารํ           นามโคตฺตมปุจฺฉหํ
           เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ         อทู ๓- สกฺโก ปุรินฺทโท.
           โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต    มหาพฺรหฺมา อิธาคโต
           วิโรเจสิ ทิสา สพฺพา         อุทยํ สุริโย ยถา.
           สหสฺสารานิ จกฺกานิ          ปาเท ทิสฺสนฺติ มาริส
           โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต    กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ.
           นามโคตฺตํ ปเวเทหิ          สํสยํ อปเนหิ เม
           นมฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ       นมฺหิ สกฺโก ปุรินฺทโท.
           พฺรหฺมภาโว จ เม นตฺถิ       เอเตสํ อุตฺตโม อหํ
           อตีโต วิสยํ เตสํ            ทาลยึ กามพนฺธนํ.
           สพฺเพ กิเลเส ฌาเปตฺวา      ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ
           ตสฺส วาจํ สุณิตฺวาหํ          อิทํ วจนมพฺรวึ.
           ยทิ พุทฺโธสิ สพฺพญฺญู          นิสีท ตฺวํ มหามุนิ
           ตมหํ ปูชยิสฺสามิ             ทุกฺขสฺสนฺตกโร ตุวํ.
           ปตฺถริตฺวา ชินจมฺมํ           อทาสิ สตฺถุโน อหํ
@เชิงอรรถ:  ขุ.อป. ๓๓/๗๕/๑๐๗ จนฺทนมาลิยตฺเถราปทาน (สฺยา)    ฉ.ม. เอกกํ    ฉ.ม. อทุ
           นิสีทิ ตตฺถ ภควา            สีโหว คิริคพฺภเร.
           ขิปฺปํ ปพฺพตมารุยฺห           อมฺพสฺส ผลมคฺคหึ
           สาลกลฺยาณิกํ ปุปฺผํ           จนฺทนญฺจ มหารหํ.
           ขิปฺปํ ปคฺคยฺห ตํ สพฺพํ ๑-      อุเปตฺวา โลกนายกํ
           ผลํ พุทฺธสฺส ทตฺวาน          สาลปุปฺผมปูชยึ.
           จนฺทนํ อนุลิมฺปิตฺวา           อวนฺทึ สตฺถุโน อหํ
           ปสนฺนจิตฺโต สุมโน           วิปุลาย จ ปีติยา.
           อชินมฺหิ นิสีทิตฺวา            สุเมโธ โลกนายโก
           มม กมฺมํ ปกิตฺเตสิ           หาสยนฺโต มมํ ตทา. ๒-
           อิมินา ผลทาเนน            คนฺธมาเลหิ จูภยํ
           ปญฺจวีเส กปฺปสเต           เทวโลเก รมิสฺสติ.
           อนูนมนสงฺกปฺโป             วสวตฺตี ภวิสฺสติ
           ฉพฺพีสติกปฺปสเต             มนุสฺสตฺตํ คมิสฺสติ.
           ภวิสฺสติ จกฺกวตฺตี            จาตุรนฺโต มหิทฺธิโก
           เวกรํ ๓- นาม นครํ         วิสฺสกมฺเมน มาปิตํ.
           เหสฺสติ สพฺพโสวณฺณํ          นานารตนภูสิตํ
           เอเตเนว อุปาเยน          สํสริสฺสติ โยนิโย. ๔-
           สพฺพตฺถ สุขิโต ๕- หุตฺวา      เทวตฺเต อถ มานุเส
           ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต        พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสติ.
           อคารา อภินิกฺขมฺม           อนคารี ภวิสฺสติ
           อภิญฺญาปารคู ๖- หุตฺวา       นิพฺพายิสฺสตินาสโว.
           อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ         สุเมโธ โลกนายโก
@เชิงอรรถ:  สี. ตํ ปุปฺผํ     สี. หาสยนฺโตว มํ สทา    ฉ.ม. เวภารํ    ฉ.ม. โส ภเว
@ ฉ.ม. ปูชิโต    ปาลิ. อวิญฺญตฺติปจฺจโย
           มม นิชฺฌายมานสฺส           ปกฺกามิ อนิลญฺชเส.
           ๑- เตน กมฺเมน สุกเตน      เจตนาปณิธีหิ จ
           ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ          ตาวตึสมคจฺฉหํ. ๑-
           ตุสิตโต จวิตฺวาน            นิพฺพตฺตึ มาตุกุจฺฉิยา
           โภเค เม อูนตา นตฺถิ        ยมฺหิ คพฺเภ วสามหํ.
           มาตุกุจฺฉิคเต มยิ            อนฺนปานญฺจ โภชนํ
           มาตุยา มม ฉนฺเทน          นิพฺพตฺตติ ยทิจฺฉกํ.
           ชาติยา ปญฺจวสฺเสน          ปพฺพชึ อนคาริยํ
           โอโรปิตมฺหิ เกสมฺหิ          อรหตฺตมปาปุณึ.
           ปุพฺพกมฺมํ คเวสนฺโต          โอเรน นาทฺทสํ อหํ
           ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ             มม กมฺมมนุสฺสรึ.
           นโม เต ปุริสาชญฺญ          นโม เต ปุริสุตฺตม
           ตว สาสนมาคมฺม            ปตฺโตมฺหิ อจลํ ปทํ.
           ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ             ยํ พุทฺธมภิปูชยึ ๒-
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ           พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ    กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อญฺญํ พฺยากโรนฺโต เถโร อิมาเยว คาถา อภาสีติ.
                    วลฺลิยตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------
@เชิงอรรถ: ๑-๑ สี. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ        ปาลิ. สมฺพุทฺธมภิปูชยึ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๔๙-๔๕๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=10039&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=10039&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=281              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5838              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5990              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5990              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]