บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

หน้าที่ ๔๕๔.

๒๘๒. ๕. วีตโสกตฺเถรคาถาวณฺณนา เกเส เม โอลิขิสฺสนฺตีติอาทิกา อายสฺมโต วีตโสกตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา พฺราหฺมณานํ วิชฺชาสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ คโต กาเม ปหาย อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา มหตา อิสิคเณน ปริวุโต อรญฺเญ วสนฺโต พุทฺธุปฺปาทํ สุตฺวา หฏฺฐตุฏฺโฐ "อุทุมฺพรปุปฺผสทิสา ทุลฺลภทสฺสนา พุทฺธา ^๑- ภควนฺโต, อิทาเนว อุปคนฺตพฺพา"ติ มหติยา ปริสาย สทฺธึ สตฺถารํ ทฏฺฐุํ คจฺฉนฺโต ทิยฑฺฒโยชเน เสเส พฺยาธิโก หุตฺวา พุทฺธคตาย สญฺญาย ^๒- กาลงฺกโต เทเวสุ ^๓- อุปฺปชฺชิตฺวา ^๔- อปราปรํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท อฏฺฐารสวสฺสาธิกานํ ทฺวินฺนํ วสฺสสตานํ มตฺถเก ธมฺมาโสกรญฺโญ กนิฏฺฐภาตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ, ตสฺส วีตโสโกติ นามํ อโหสิ. โส วยปฺปตฺโต ขตฺติยกุมาเรหิ สิกฺขิตพฺพ- วิชฺชาสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ คโต คิริทตฺตตฺเถรํ นิสฺสาย คิหิภูโต สุตฺตนฺตปิฏเก อภิธมฺมปิฏเก จ วิสารโท หุตฺวา เอกทิวสํ มสฺสุกมฺมสมเย กปฺปกสฺส หตฺถโต อาทาสํ คเหตฺวา กายํ โอโลเกนฺโต วลิตปลิตาทีนิ ^๕- ทิสฺวา สญฺชาตสํเวโค วิปสฺสนาย จิตฺตํ โอตาเรตฺวา ภาวนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา ตสฺมึเยว อาสเน โสตาปนฺโน หุตฺวา คิริทตฺตตฺ- เถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๖- :- "อชฺฌายโก มนฺตธโร ติณฺณํ เวทาน ปารคู ลกฺขเณ อิติหาเส จ สนิฆณฺฑุสเกฏุเภ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. พุทฺธา นาม ^๒ สี. สติยา ^๓ สี. เทวโลเกสุ ^๔ อิ. อุปปชฺชิตฺวา @^๕ อิ.,ม. วลิตปลิตานิ ^๖ ขุ.อป. ๓๓/๗๒/๑๐๐ พุทฺธสญฺญกตฺเถราปทาน (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๕.

นทีโสตปฏิภาคา สิสฺสา อายนฺติ เม ตทา เตสาหํ มนฺเต วาเจมิ รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต. สิทฺธตฺโถ นาม สมฺพุทฺโธ โลเก อุปฺปชฺชิ ตาวเท ตมนฺธการํ นาเสตฺวา ญาณาโลกํ ปวตฺตยิ. มม อญฺญตโร สิสฺโส สิสฺสานํ โส กเถสิ เม สุตฺวาน เต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ มมํ ตทา. พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน สพฺพญฺญู โลกนายโก ตสฺสานุวตฺตติ ชโน ลาโภ อมฺหํ น วิชฺชติ. อธิจฺจุปฺปตฺติกา พุทฺธา จกฺขุมนฺโต มหายสา ยนฺนูนาหํ พุทฺธเสฏฺฐํ ปสฺเสยฺยํ โลกนายกํ. อชินํ เม คเหตฺวาน วากจีรํ กมณฺฑลุํ อสฺสมา อภินิกฺขมฺม สิสฺเส อามนฺตยึ อหํ. โอทุมฺพริกปุปฺผํว จนฺทมฺหิ สสกํ ยถา วายสานํ ยถา ขีรํ ทุลฺลภํ โลกนายกํ. ^๑- พุทฺโธ โลกมฺหิ อุปฺปนฺโน มนุสฺสตฺตมฺปิ ทุลฺลภํ อุโภสุ วิชฺชมาเนสุ สวนญฺจ สุทุลฺลภํ. พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน จกฺขุํ ลจฺฉาม โน ภวํ เอถ สพฺเพ คมิสฺสาม สมฺมาสมฺพุทฺธสนฺติกํ. กมณฺฑลุธรา สพฺเพ ขราชินนิวาสิโน เต ชฏาภารภริตา ^๒- นิกฺขมุํ ^๓- วิปินา ตทา. ยุคมตฺตํ เปกฺขมานา อุตฺตมตฺถํ คเวสิโน อายนฺติ นาคโปตาว ^๔- อสมฺภีตาว เกสรี. อปฺปตาสา ^๕- อโลลุปฺปา นิปกา สนฺตวุตฺติโน @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ทุลฺลโภ โลกนายโก ^๒ สี. ชฏาภาเรน ภริตา ^๓ ปาลิ. นิกฺขมฺม @^๔ ฉ.ม. อาสตฺติโทสรหิตา ^๕ ฉ.ม. อปฺปกิจฺจา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๖.

อุญฺฉาย จรมานา เต พุทฺธเสฏฺฐมุปาคมุํ. ทิยฑฺฒโยชเน เทเส ^๑- พฺยาธิ เม อุปปชฺชถ พุทฺธเสฏฺฐํ สริตฺวาน ตตฺถ กาลงฺกโต อหํ. จตุนฺนวุติโต กปฺเป ยํ สญฺญมลภึ ตทา ทุคฺคตึ นาภิชานามิ พุทฺธสญฺญายิทํ ผลํ. กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อญฺญํ พฺยากโรนฺโต:- [๑๖๙] "เกเส เม โอลิขิสฺสนฺติ กปฺปโก อุปสงฺกมิ ตโต อาทาสมาทาย สรีรํ ปจฺจเวกฺขิสฺสํ. [๑๗๐] ตุจฺโฉ กาโย อทิสฺสิตฺถ อนฺธกาเร ^๒- ตโม พฺยคา ^๓- สพฺเพ โจฬา สมุจฺฉินฺนา นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว"ติ คาถาทฺวยํ อภาสิ. ตตฺถ เกเส เม โอลิขิสฺสนฺติ, กปฺปโก อุปสงฺกมีติ คิหิกาเล มสฺสุกมฺมสมเย "มม เกเส โอลิขิสฺสํ กปฺเปมี"ติ เกสาทีนํ เฉทนาทิวเสน กปฺปนโต กปฺปโก นฺหาปิโต มํ อุปคจฺฉิ. ตโตติ กปฺปกโต. ^๔- สรีรํ ปจฺจเวกฺขิสฺสนฺติ สพฺพกายิเก อาทาเส ปลิตวลิตมุขนิมิตฺตาทิทสฺสนมุเขน "อภิภูโต วต ชราย เม กาโย"ติ ชราภิภูตํ อตฺตโน สรีรํ ปจฺจเวกฺขึ. เอวํ ปจฺจเวกฺขโต จ ตุจฺโฉ กาโย อทิสฺสิตฺถ นิจฺจธุว- สุขสภาวาทีหิ ^๕- ริตฺโต หุตฺวา เม กาโย อทิสฺสถ ปญฺญายิ. กสฺมา? อนฺธกาเร ตโม พฺยคา เยน อโยนิโสมนสิการสงฺขาเตน ตมสา อตฺตโน กาเย อนฺธคตา ^๖- วิชฺชมานมฺปิ อสุภาทิสภาวํ อปสฺสนฺตา อวิชฺชมานํ สุภาทิอาการํ คณฺหนฺติ, ตสฺมึ อนฺธกาเร อนฺธกรณฏฺฐาเน กาเย โยนิโสมนสิการสงฺขาเตน ^๗- ญาณาโลเกน @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เสเส ^๒ ปาลิ. อนฺธกาโร ^๓ สี. พฺยโค ^๔ สี. ตโต กปฺเป กเต ^๕ สี. @ นิจฺจธุวสุขภาวาทีหิ ^๖ สี. อนฺธกตา, อิ.,ม. อนฺวาคตา ^๗ สี., อิ......สมฺภเวน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๗.

อวิชฺชาตโม วิคโต, ตโตเอว สพฺเพ โจฬา สมุจฺฉินฺนา โจรา วิย ^๑- กุสลภณฺฑจฺเฉทนโต, สาธูหิ อลาตพฺพโต อสงฺคเหตพฺพโต สงฺการกูฏาทีสุ ฉฑฺฑิตปิโลติกขณฺฑํ วิย อิสฺสรชเนน อริยชเนน ชิคุจฺฉิตพฺพตาย โจฬา วิยาติ วา"โจฬา"ติ ลทฺธนามา กิเลสา สมุจฺฉินฺนา. อคฺคมคฺเคน สมุคฺฆาฏิตตฺตาเอว จ เนสํ นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว อายตึ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ นตฺถีติ. วีตโสกตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. --------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๕๔-๔๕๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=10152&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=10152&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=282 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5845 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5995 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5995 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26