อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                  ๒๘๗. ๑๐. กณฺหทินฺนตฺเถรคาถาวณฺณนา
      อุปาสิตา สปฺปุริสาติ อายสฺมโต กณฺหทินฺนตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
อิโต จตุนวุเต กปฺเป กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ โสภิตํ
นาม ปจฺเจกพุทฺธํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต ปุนฺนาคปุปฺเผหิ ปูชํ อกาสิ. โส เตน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เทวปุตฺตมารํ วิเชตฺวา  ๒ สี. โอวาทานุสาสนีปฏิกรณา  ๓ สี.,อิ. ปริจิโต
ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห พฺราหฺมณกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา กณฺหทินฺโนติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต อุปนิสฺสยสมฺปตฺติยา โจทิยมาโน
ธมฺมเสนาปตึ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ
วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๑- :-
         "โสภิโต นาม สมฺพุทฺโธ        จิตฺตกูเฏ วสี ตทา
           คเหตฺวา คิริปุนฺนาคํ          สยมฺภุํ อภิปูชยึ.
           จตุนฺนวุติโต กปฺเป           ยํ พุทฺธมภิปูชยึ ๒-
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ           พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ    กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อญฺญํ พฺยากโรนฺโต:-
   [๑๗๙] "อุปาสิตา สปฺปุริสา           สุตา ธมฺมา อภิณฺหโส
           สุตฺวาน ปฏิปชฺชิสฺสํ           อญฺชสํ อมโตคธํ.
   [๑๘๐]   ภวราคหตสฺส เม สโต        ภวราโค ปุน เม วิชฺชติ
           น จาหุ น จ เม ภวิสฺสติ      น จ เม เอตรหิ วิชฺชตี"ติ
คาถาทฺวยํ อภาสิ.
      ตตฺถ อุปาสิตาติ ปริจริตา ปฏิปตฺติปยิรุปาสนาย ปยิรุปาสิตา. ๓- สปฺปุริสาติ
สนฺเตหิ สีลาทิคุเณหิ สมนฺนาคตา ปุริสา, อริยปุคฺคลา สาริปุตฺตตฺเถราทโย.
เอเตน ปุริมจกฺกทฺวยสมฺปตฺติมตฺตโน ทสฺเสติ. น หิ ปฏิรูปเทสวาเสน ๔- วินา
สปฺปุริสูปนิสฺสโย สมฺภวติ. สุตา ธมฺมาติ สจฺจปฏิจฺจสมุปฺปาทาทิปฏิสํยุตฺตธมฺมา
โสตทฺวารานุสาเรน อุปธาริตา. เอเตน อตฺตโน พาหุสจฺจํ ทสฺเสนฺโต
ปจฺฉิมจกฺกทฺวยสมฺปตฺตึ ทสฺเสติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.อป. ๓๓/๖๗/๙๔ คิริปุนฺนาคิยตฺเถราปทาน (สฺยา)   ๒ สี. ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ,
@ ปาลิ. สมฺพุทฺธมภิปูชยึ  ๓ สี. ปยุรูปาสนาย ปยุรูปาสิตา  ๔ ฉ.ม. ปติรูปเทสวาเสน
อภิณฺหโสติ พหุโส น กาเลน กาลํ. ๑- อิทญฺจ ปทํ "อุปาสิตา สปฺปุริสา"ติ เอตฺถาปิ
โยเชตพฺพํ. สุตฺวาน ปฏิปชฺชิสฺสํ, อญฺชสํ อมโตคธนฺติ เต ธมฺเม สุตฺวา ตตฺถ วุตฺต-
รูปารูปธมฺเม สลกฺขณาทิโต ปริคฺคเหตฺวา อนุกฺกเมน วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อมโตคธํ
นิพฺพานปติฏฺฐํ ตํสมฺปาปกํ ๒- อญฺชสํ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ ปฏิปชฺชึ ปาปุณึ.
      ภวราคหตสฺส เม สโตติ ภวราเคน ภวตณฺหาย อนาทิมติ สํสาเร หตสฺส
อุปทฺทุตสฺส มม สโต สมานสฺส, อคฺคมคฺเคน วา หตภวราคสฺส. ภวราโค ปุน
เม น วิชฺชตีติ ตโตเอว ปุน อิทานิ ภวราโค เม นตฺถิ. น จาหุ น เม
ภวิสฺสติ, น จ เม เอตรหิ วิชฺชตีติ ยทิปิ ปุพฺเพ ปุถุชฺชนกาเล เสกฺขกาเล
จ เม ภวราโค อโหสิ, อคฺคมคฺคปฺปตฺติโต ปน ปฏฺฐาย น จาหุ น จ อโหสิ,
อายติมฺปิ น เม ภวิสฺสติ, เอตรหิ อธุนาปิ น จ เม วิชฺชติ น จ อุปลพฺภติ,
ปหีโนติ ๓- อตฺโถ. ภวราควจเนเนว เจตฺถ ตเทกฏฺฐตาย มานาทีนมฺปิ อภาโว
วุตฺโตติ ๔- สพฺพโส ปริกฺขีณภวสํโยชนตํ ทสฺเสติ.
                   กณฺหทินฺนตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย
                       ตติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. กาเลน กาลํ          ๒ ม. นิพฺพานปติฏฺฐิตสมฺปาปกํ
@๓ อิ., ม. ปหีนตฺตา         ๔ โปฏฺฐเกสุ วุตฺโต โหตีติ ปาโฐ ทิสฺสติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๖๗-๔๖๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=10463&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=10463&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=287
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5875
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6023
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6023
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26