บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                  ๓๑๘. ๑๒. อุตฺตรปาลตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ปณฺฑิตํ วต มํ สนฺตนฺติ อายสฺมโต อุตฺตรปาลตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
วิปสฺสิสฺส ภควโต ^๑- คมนมคฺเค เสตุํ การาเปสิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ
สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา
อุตฺตรปาโลติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต ยมกปาฏิหาริยํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา
สมณธมฺมํ กโรติ. ตสฺส เอกทิวสํ อโยนิโสมนสิการวเสน อนุภูตารมฺมณํ อนุสฺสรนฺตสฺส
กามราโค อุปฺปชฺชิ. โส ตาวเทว สโหฑฺฒํ โจรํ คณฺหนฺโต วิย อตฺตโน จิตฺตํ
นิคฺคเหตฺวา สํเวคชาโต ปฏิปกฺขมนสิกาเรน กิเลเส วิกฺขมฺเภตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ
กโรนฺโต ภาวนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๒- :-
          "วิปสฺสิโน ภควโต          จงฺกมนฺตสฺส สมฺมุขา
          ปสนฺนจิตฺโต สุมโน          เสตุํ การาปยึ อหํ.
          เอกนวุเต อิโต ^๓- กปฺเป ยํ  เสตุํ การยึ อหํ
          ทุคฺคตึ นาภิชานามิ          เสตุทานสฺสิทํ ผลํ.
          กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ   กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา สีหนาทํ
นทนฺโต:-
   [๒๕๒] "ปณฺฑิตํ วต มํ สนฺตํ          อลมตฺถวิจินฺตกํ
          ปญฺจ กามคุณา โลเก        สมฺโมหา ปาตยึสุ มํ.
@เชิงอรรถ: ^๑ อิ. ภควโต กาเล   ^๒ ขุ.อป. ๓๓/๕๔/๗๙ เสตุทายกตฺเถราปทาน (สฺยา)
@^๓ ฉ.ม. เอกนวุติโต
   [๒๕๓]  ปกฺขนฺโน ^๑- มารวิสเย      ทฬฺหสลฺลสมปฺปิโต
          อสกฺขึ มจฺจุราชสฺส          อหํ ปาสา ปมุจฺจิตุํ.
   [๒๕๔]  สพฺเพ กามา ปหีนา เม      ภวา สพฺเพ ปทาลิตา
          วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร         นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว"ติ
ติสฺโส คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ ปณฺฑิตํ วต มํ สนฺตนฺติ สุตจินฺตามยาย ปญฺญาย วเสน ปญฺญา-
สมฺปนฺนมฺปิ นาม มํ สมานํ. อลมตฺถวิจินฺตกนฺติ อตฺตโน จ ปเรสญฺจ อตฺถํ
หิตํ วิจินฺเตตุํ สมตฺถํ, อลํ วา ปริยตฺตํ อตฺถสฺส วิจินฺตกํ, กิเลสวิทฺธํสนสมตฺถํ
อตฺถทสฺสินํ วา, สพฺพเมตํ อตฺตโน อนฺติมภวิกตาย เถโร เทติ. ^๒- ปญฺจ กาม-
คุณาติ รูปาทโย ปญฺจ กามโกฏฺฐาสา. โลเกติ เตสํ ปวตฺติฏฺฐานทสฺสนํ. สมฺโมหาติ
สมฺโมหนิมิตฺตํ อโยนิโสมนสิการเหตุ. สมฺโมหาติ วา สมฺโมหนา สมฺโมหกรา.
ปาตยึสูติ ธีรภาวโต ปาเตสุํ, โลกโต วา อุตฺตริตุกามํ มํ โลเก ปาตยึสูติ อตฺโถ.
ปกฺขนฺโนติ อนุปวิฏฺโฐ. มารวิสเยติ กิเลสวิสเย กิเลสมารสฺส ^๓- ปวตฺติฏฺฐาเน, ตสฺส
วสํ คโตติ อธิปฺปาโย. เทวปุตฺตมารสฺส วา อิสฺสริยฏฺฐาเน ตํ อนุปวิสิตฺวา ฐิโต.
ทฬฺหสลฺลสมปฺปิโตติ ทฬฺหํ ถิรํ, ทฬฺเหน วา สลฺเลน สมปฺปิโต, ราคสลฺเลน
หทยํ อาหจฺจ วิทฺโธ. อสกฺขึ มจฺจุราชสฺส, อหํ ปาสา ปมุจฺจิตุนฺติ อคฺคมคฺค-
สณฺฑาเสน ราคาทิสลฺลํ อนวเสสโต อุทฺธรนฺโตเยว ราคพนฺธนสงฺขาตา ^๔- มจฺจุราชสฺส
ปาสา อหํ ปริมุจฺจิตุํ อสกฺขึ, ตโต อตฺตานํ ปโมเจสึ.
      ตโตเอว จ สพฺเพ กามา ปหีนา เม, ภวา สพฺเพ ปทาลิตาติ วตฺถารมฺมณาทิ-
เภเทน ^๕- อเนกเภทภินฺนา สพฺเพ กิเลสกามา อริยมคฺเคน สมุจฺเฉทวเสน มยา ปหีนา.
กิเลสกาเมสุ หิ ปหีเนสุ วตฺถุกามาปิ ปหีนาเอว โหนฺติ. ตถา กามภวกมฺมภวาทโย
@เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปกฺขนฺโท     ^๒ ฉ.ม. วทติ      ^๓ สี.,อิ. กิเลสมารวิสเย กิเลสมารสฺเสว
@^๔ สี. ราคภวพนฺธนสงฺขาตา, อิ. ภวพนฺธนสงฺขาตา   ^๕ ม. วตฺถาภรณาทิเภเทน
ภวา สพฺเพ มคฺคญาณาสินา ปทาลิตา วิทฺธํสิตา. กมฺมภเวสุ หิ ปทาลิเตสุ
อุปปตฺติภวา ปทาลิตาเอว โหนฺติ. เอวํ กมฺมภวานํ ปทาลิตตฺตาเอว วิกฺขีโณ
ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวติ. ตสฺสตฺโถ เหฏฺฐา วุตฺโตเยว. อิทเมว จ
เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณํ อโหสิ.
                   อุตฺตรปาลตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๕๗๒-๕๗๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=12838&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=12838&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=318
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6144
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6261
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6261
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26