อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๑๕๘. ๑. นิโคฺรธตฺเถรคาถาวณฺณนา
      นาหํ ภยสฺส ภายามีติ อายสฺมโต นิโคฺรธตฺเถรสฺส คาถา. ตสส ๑- กา
อุปฺปตฺติ?
      อยํ กิร อิโต อฏฺฐารเส กปฺปสเต พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ๒-
วยปฺปตฺโต กาเมสุ อาทีนวํ เนกฺขมฺเม จ อานิสํสํ ทิสฺวา ฆรพนฺธนํ ปหาย
อรญฺญายตนํ ปวิสิตฺวา อญฺญตรสฺมึ ๓- สาลวเน ปณฺณสาลํ กตฺวา ตาปสปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิตฺวา วนมูลผลาหาโร วสติ. เตน สมเยน ปิยทสฺสี นาม สมฺมาสมฺพุทฺโธ
โลเก อุปฺปชฺชิตฺวา สเทวกสฺส โลกสฺส ธมฺมามตวเสน ๔- กิเลสสนฺตาปํ นิพฺพาเปนฺโต
เอกทิวสํ ตาปเส อนุกมฺปาย ตํ สาลวนํ ปวิสิตฺวา นิสีทิตฺวา ๕- นิโรธสมาปตฺตึ
สมาปนฺโน. ตาปโส วนมูลผลตฺถาย คจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส
ปุปฺผิตสาลทณฺฑสาขาโย คเหตฺวา สาขามณฺฑปํ ๖- กตฺวา ตํ สพฺพตฺถกเมว สาล-
ปุปฺเผหิ สญฺฉาเทตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ปีติโสมนสฺสวเสเนว ๗- อาหารตฺถายปิ
อคนฺตฺวา นมสฺสมาโน อฏฺฐาสิ. สตฺถา นิโรธโต วุฏฺฐาย ตสฺส อนุกมฺปาย
"ภิกฺขุสํโฆ อาคจฺฉตู"ติ จินฺเตสิ "ภิกฺขุสํเฆปิ จิตฺตํ ปสาเทสฺสตี"ติ. ตาวเทว
ภิกฺขุสํโฆ อาคโต. โส ภิกฺขุสํฆํปิ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส วนฺทิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห
อฏฺฐาสิ. สตฺถา สิตํ ๘- ปาตุกรณาปเทเสน ตสฺส ภาคินีสมฺปตฺตึ ๙- ปกาเสนฺโต ธมฺมํ
กเถตฺวา ปกฺกามิ สทฺธึ ภิกฺขุสํเฆน. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุเยว
สํสรนฺโต วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ พหุํ กุสลํ อุปจินิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ  ๒ สี., ม. นิพฺพตฺโต  ๓ ก. อรญฺญสฺมึ
@๔ ฉ.ม....วสฺเสน   ๕ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ  ๖ ฉ.ม. สาลมณฺฑปํ
@๗ สี. ปีติโสมนสฺเสเนว  ๘ ฉ.ม. สิตสฺส  ๙ ฉ.ม. ภาวินึ สมฺปตฺตึ
พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติ, นิโคฺรโธติสฺส นามํ อโหสิ. โส เชตวน-
ปฏิคฺคหณทิวเส พุทฺธานุภาวทสฺสเนน สญฺชาตปสาโท ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ
อารภิตฺวา น จิเรเนว ๑- ฉฬภิญฺโญ อโหสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๒-:-
          "อชฺโฌคเหตฺวา ๓- สาลวนํ     สุกโต อสฺสโม มม
           สาลปุปฺเผหิ สญฺฉนฺโน         วสามิ ปวเน ๔- ตทา.
           ปิยทสฺสี ตุ ๕- ภควา         สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล
           วิเวกกาโม สมฺพุทฺโธ         สาลวนมุปาคมิ.
           อสฺสมา อภินิกฺขมฺม           ปวนํ อคมาสหํ
           มูลผลํ ๖- คเวสนฺโต         อาหิณฺฑามิ วเน ตทา.
           ตตฺถทฺทสาสึ สมฺพุทฺธํ          ปิยทสฺสึ มหายสํ ๗-
           สุนิสินฺนํ สมาปนฺนํ            วิโรจนฺตํ มหาวเน.
           จตุทณฺเฑ ฐเปตฺวาน          พุทฺธสฺส อุปรี อหํ
           มณฺฑปํ สุกตํ กตฺวา           สาลปุปฺเผหิ ฉาทยึ.
           สตฺตาหํ ธารยิตฺวาน          มณฺฑปํ สาลฉาทิตํ
           ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา        พุทฺธเสฏฺฐมวนฺทหํ.
           ภควา ตมฺหิ สมเย           วุฏฺฐหิตฺวา สมาธิโต
           ยุคมตฺตํ เปกฺขมาโน          นิสีทิ ปุริสุตฺตโม.
           สาวโก วรุโณ นาม          ปิยทสฺสิสฺส สตฺถุโน
           วสีสตสหสฺเสหิ              อุปคญฺฉิ ๘- วินายกํ.
           ปิยทสฺสี ตุ ภควา            โลกเชฏฺโฐ นราสโภ
           ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา           สิตํ ปาตุกรี ชิโน.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. น จิรสฺเสว   ๒ ขุ.อป. ๓๓/๘๐/๑๒๐ สาลมณฺฑปิยตฺเถราปทาน (สฺยา)
@๓ ฉ.ม. อชฺโฌคาเหตฺวา   ๔ ฉ.ม. วิปิเน   ๕ ฉ.ม. จ. เอวมุปริปิ
@๖ สี. ผลาผลํ    ๗ สี. มหามุนึ     ๘ ฉ.ม. อุปคจฺฉิ
           อนุรุทฺโธ อุปฏฺฐาโก          ปิยทสฺสิสฺส สตฺถุโน
           เอกํสํ จีวรํ กตฺวา           อปุจฺฉิตฺถ มหามุนึ.
           โก นุ โข ภควา เหตุ        สิตกมฺมสฺส สตฺถุโน
           การเณ วิชฺชมานมฺหิ          สตฺถา ปาตุกเร สิตํ.
           สตฺตาหํ ปุปฺผฉทนํ ๑-         โย เม ธาเรสิ มาณโว
           ตสฺส กมฺมํ สริตฺวาน          สิตํ ปาตุกรึ อหํ.
           อโนกาสํ ๒- น ปสฺสามิ       ยนฺตํ ๓- ปุญฺญํ วิปจฺจติ ๔-
           เทวโลเก มนุสฺเส วา        โอกาโสว น สมฺมติ.
           เทวโลเก วสนฺตสฺส          ปุญฺญกมฺมสมงฺคิโน
           ยาวตา ปริสา ๕- ตสฺส       สาลจฺฉนฺนา ภวิสฺสติ.
           ตตฺถ ทิพฺเพหิ นจฺเจหิ         คีเตหิ วาทิเตหิ จ
           รมิสฺสติ สทา สนฺโต          ปุญฺญกมฺมสมาหิโต.
           ยาวตา ปริสา ตสฺส          คนฺธคนฺธี ๖- ภวิสฺสติ
           สาลสฺส ปุปฺผวสฺโส จ         ปวสฺสิสฺสติ ตาวเท.
           ตโต จุโตยํ มนุโช           มานุสํ อาคมิสฺสติ
           อิธาปิ สาลจฺฉทนํ            สพฺพกาลํ ธริสฺสติ.
           อิธ นจฺจญฺจ คีตญฺจ           สมฺมตาฬสมาหิตํ
           ปริวาเรสฺสนฺติ มํ นิจฺจํ        พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           อุคฺคจฺฉนฺเต จ สุริเย         สาลวสฺสมฺปวสฺสติ ๗-
           ปุญฺญกมฺเมน สํยุตฺตํ           วสฺสติ ๘- สพฺพกาลิกํ.
           อฏฺฐารเส กปฺปสเต          โอกฺกากกุลสมฺภโว
           โคตโม นาม นาเมน         สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สาลจฺฉทนํ   ๒ สี. โอกาสหํ  ๓ ฉ.ม. ยตฺถ  ๔ ม. วิปจฺจถ
@๕ สี., ม. ผริตา  ๖ สี. คนฺธคนฺธา  ๗ ฉ.ม. ปวสฺสเต  ๘ ฉ.ม. วสฺสเต
           ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท ๑-     โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต
           สพฺพาสเว ปริญฺญาย          นิพฺพายิสฺสตินาสโว.
           ธมฺมํ อภิสเมนฺตสฺส           สาลจฺฉทนํ ๒- ภวิสฺสติ
           จิตเก ฌายมานสฺส           ฉทนํ ตตฺถ ๓- เหสฺสติ.
           วิปากํ กิตฺตยิตฺวาน ๔-        ปิยทสฺสี มหามุนิ
           ปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ         ตปฺเปนฺโต ธมฺมวุฏฺฐิยา.
           ตึสกปฺปานิ เทเวสุ           เทวรชฺชมการยึ
           สฏฺฐี จ สตฺตกฺขตฺตุญฺจ         จกฺกวตฺตี อโหสหํ.
           เทวโลกา อิธาคนฺตฺวา        ลภามิ วิปุลํ สุขํ
           อิธาปิ สาลจฺฉทนํ            มณฺฑปสฺส อิทํ ผลํ.
           อยํ ปจฺฉิมโก มยฺหํ           จริโม วตฺตเต ภโว
           อิธาปิ สาลจฺฉทนํ            เหสฺสติ สพฺพกาลิกํ.
           มหามุนึ โตสยิตฺวา           โคตมํ สกฺยปุงฺควํ
           ปตฺโตมฺหิ อจลํ ฐานํ          หิตฺวา ชยปราชยํ.
           อฏฺฐารเส กปฺปสเต          ยํ พุทฺธมภิปูชยึ ๕-
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ           พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ         ภวา สพฺเพ สมูหตา
           นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา        วิหรามิ อนาสโว.
           สฺวาคตํ วต เม อาสิ         มม พุทฺธสฺส สนฺติเก ๖-
           ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา       กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
           ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส           วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม
           ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา           กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ธมฺเม สุทายาโท  ๒ ฉ.ม. สาลจฺฉนฺนํ   ๓ สี. ตสฺส
@๔ สี. กถยิตฺวาน  ๕ สี. ยํ สมฺพุทฺธ......   ๖ ฉ.ม. พุทฺธเสฏฺฐสฺส สนฺติเก
      เอวํ ปน ฉฬภิญฺโญ หุตฺวา ผลสุเขน วีตินาเมนฺโต สาสนสฺส นิยฺยานิกภาว-
วิภาวนตฺถํ ๑- อญฺญาพฺยากรณวเสน:-
       ๒- "นาหํ ภยสฺส ภายามิ       สตฺถา โน อมตสฺส โกวิโท
           ยตฺถ ภยํ นาวติฏฺฐติ       เตน มคฺเคน วชนฺติ ภิกฺขโว"ติ
คาถํ อภาสิ. ๒-
      [๒๑] ตตฺถ ภายนฺติ เอตสฺมาติ ภยํ, ชาติชราทิ. ภยสฺสาติ นิสฺสกฺเก
สามิวจนํ, ภยโต ภายิตพฺพนิมิตฺตํ ชาติชรามรณาทินา เหตุนา นาหํ ภายามีติ
อตฺโถ. ตตฺถ การณมาห "สตฺถา โน อมตสฺส โกวิโท"ติ. อมฺหากํ สตฺถา
อมเต กุสโล เวเนยฺยานํ อมตทาเน เฉโก. ๓- ยตฺถ ภยํ นาวติฏฺฐตีติ ยสฺมึ
นิพฺพาเน ยถาวุตฺตํ ภยํ น ติฏฺฐติ โอกาสํ น ลภติ. เตนาติ ตโต ๔- นิพฺพานโต.
วชนฺตีติ อภยฏฺฐานเมว คจฺฉนฺติ. นิพฺพานํ หิ อภยฏฺฐานํ นาม. เกน ปน
วชนฺตีติ ๕- อาห. "มคฺเคน วชนฺติ ภิกฺขโว"ติ, อฏฺฐงฺคิเกน อริยมคฺเคน สตฺถุ
โอวาทการกา ๖- ภิกฺขู สํสาเร ภยสฺส อิกฺขนกาติ ๗- อตฺโถ. ยตฺถาติ วายํ นิมิตฺตํ
ยสฺส อริยมคฺคสฺส อธิคมเหตุ อตฺตานุวาทาทิกํ ปญฺจวีสติวิธํปิ ภยํ นาวติฏฺฐติ
ปติฏฺฐํ น ลภติ, เตน อริยมคฺเคน วชนฺติ อภยฏฺฐานํ สตฺถุ สาสเน ภิกฺขู,
เตน มคฺเคน อหํปิ คโต, ตสฺมา นาหํ ภยสฺส ภายามีติ เถโร อญฺญํ พฺยากาสิ.
                    นิโคฺรธตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ: ๑ สี. นิยฺยานิกภาวทสฺสนตฺถํ   ๒-๒ ฉ.ม. "นาหํ ภยสฺส ภายามี"ติ คาถํ อภาสิ
@๓ สี. โกวิโท     ๔ สี. ตโตว      ๕ สี. อภยฏฺฐานํ,เตน ปวชนฺตีติ
@๖ ฉ.ม. โอวาทกรณา, ม....การณา  ๗ ม. ภยํ อิกฺขนโกติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๑๑๓-๑๑๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=2551&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=2551&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=158
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5106
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5398
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5398
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26