ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                            ๖. ฉฏฺฐวคฺค
                  ๑๘๘. ๑. โคธิกาทิจตุตฺเถรคาถาวณฺณนา
      วสฺสติ เทโวติอาทิกา จตสฺโส โคธิโก, สุพาหุ, วลฺลิโย, อุตฺติโยติ อิเมสํ
จตุนฺนํ เถรานํ คาถา. ๑- กา อุปฺปตฺติ?
      อิเมปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺตา
อิโต จตุนวุเต กปฺเป สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ
ปตฺวา อญฺญมญฺญํ สหายา หุตฺวา วิจรึสุ. เตสุ เอโก สิทฺธตฺถํ ภควนฺตํ ปิณฺฑาย
จรนฺตํ ทิสฺวา กฏจฺฉุภิกฺขํ อทาสิ. ทุติโย ปสนฺนจิตฺโต หุตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน
วนฺทิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคณฺหิ. ตติโย ปสนฺนจิตฺโต เอเกน ปุปฺผหตฺเถน ภควนฺตํ
ปูเชสิ. จตุตฺโถ สุมนปุปฺเผหิ ปูชมกาสิ. เอวํ เต สตฺถริ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา ปสุเตน
เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ปุน อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา
เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตา กสฺสปสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา สหายกา
หุตฺวา สาสเน ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ กตฺวา อมฺหากํ ภควโต กาเล ปาวายํ
จตุนฺนํ มลฺลราชานํ ปุตฺตา หุตฺวา นิพฺพตฺตึสุ. เตสํ โคธิโก, สุพาหุ, วิลฺลิโย,
อุตฺติโยติ นามานิ อกํสุ. อญฺญมญฺญํ ปิยสหายา ๒- อเหสุํ. เต เกนจิเทว กรณีเยน
กปิลวตฺถุํ อคมํสุ. ตสฺมึ จ สมเย สตฺถา กปิลวตฺถุํ คนฺตฺวา นิโคฺรธาราเม
วสนฺโต ยมกปาฏิหาริยํ ทสฺเสตฺวา สุทฺโธทนปฺปมุเข สกฺยราชาโน ทเมสิ. ตทา
เตปิ จตฺตาโร มลฺลราชปุตฺตา ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา ลทฺธปฺปสาทา ปพฺพชิตฺวา
วิปสฺสนากมฺมํ กโรนฺตา น จิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. เตน
วุตฺตํ อปทาเน ๓- :-
@เชิงอรรถ:  สี. คาถาโย     ม. สุจิสหายกา   ขุ.อป. ๓๒/๑-๒๓/๑๙๔ ภิกฺขทายิวคฺค
          "สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธํ         อาหุตีนํ ปฏิคฺคหํ
        ๑- ปวรา อภินิกฺขนฺตํ          วนา นิพฺพนมาคตํ. ๑-
           กฏจฺฉุภิกฺขํ ปาทาสึ         สิทฺธตฺถสฺส มเหสิโน
           ปญฺญาย อุปสนฺตสฺส         มหาวีรสฺส ตาทิโน.
           ปเทนานุปทายนฺตํ          นิพฺพาเปนฺเต มหาชนํ
           อุฬารา วิตฺติ เม ชาตา     พุทฺเธ อาทิจฺจพนฺธุเน.
           จตุนฺนวุติโต กปฺเป         ยํ ทานมททึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ภิกฺขาทานสฺสิทํ ผลํ.
           สตฺตาสีติมฺหิโต กปฺเป       มหาเรณุสนามกา
           สตฺตรตนสมฺปนฺนา          สตฺเตเต จกฺกวตฺติโน.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
                      โคธิโก เถโร.
          "สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธํ         นิสภาชานิยํ ยถา
           ติธาปภินฺนํ มาตงฺคํ         กุญฺชรํว มเหสินํ.
           โอภาเสนฺตํ ทิสา สพฺพา     อุฬุราชํว ปูริตํ
           รถิยํ ปฏิปชฺชนฺตํ           โลกเชฏฺฐํ อปสฺสหํ.
           ญาเณ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา     ปคฺคเหตฺวาน อญฺชลึ
           ปสนฺนจิตฺโต สุมโน         สิทฺธตฺถมภิวาทยึ.
           จตุนฺนวุติโต กปฺเป         ยํ กมฺมมกรึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ญาณสญฺญายิทํ ผลํ.
           เตสตฺตติมฺหิโต กปฺเป       โสฬสาสุํ นรุตฺตมา
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ปาลิ. ปวนา อภินิกฺขนฺตํ, วานา นิพฺพานมาคตํ
           สตฺตรตนสมฺปนฺนา          จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
                       สุพาหุตฺเถโร.
          "ติวรายํ นิวาสีหํ           อโหสึ มาลิโก ตทา
           อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ          สิทฺธตฺถํ โลกปูชิตํ.
           ปสนฺนจิตฺโต สุมโน         ปุปฺผหตฺถมทาสหํ
           ยตฺถ ยตฺถุปปชฺชามิ         ตสฺส กมฺมสฺส วาหสา.
           อนุโภมิ ผลํ อิฏฺฐํ          ปุพฺเพ สุกตมตฺตโน
           ปริกฺขิตฺโต สุมลฺเลหิ        ปุปฺผทานสฺสิทํ ผลํ.
           จตุนฺนวุติโต กปฺเป         ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ปุปฺผปูชายิทํ ผลํ.
           จตุนฺนวุตุปาทาย           ฐเปตฺวา วตฺตมานกํ
           ปญฺจราชสตา ตตฺถ         นชฺชสมสนามกา.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
                       วลฺลิโย เถโร.
          "สิทฺธตฺถสฺส ภควโต         ชาติปุปฺผมทาสหํ
           ปาเทสุ สตฺต ปุปฺผานิ       หาเสโนกิริตานิ เม.
           เตน กมฺเมนหํ อชฺช        อภิโภมิ นรามเร
           ธาเรมิ อนฺติมํ เทหํ        สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน.
           จตุนฺนวุติโต กปฺเป         ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ปุปฺผปูชายิทํ ผลํ.
           สมนฺตคนฺธนามาสุํ          เตรส จกฺกวตฺติโน
           อิโต ปญฺจมเก กปฺเป       จาตุรนฺตา ชนาธิปา.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
                      อุตฺติโย เถโร.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อิเม จตฺตาโรปิ เถรา โลเก ปากฏา ปญฺญาตา
ราชราชมหามตฺเตหิ ๑- สกฺกตา ครุกตา หุตฺวา อรญฺเญ สเหว วิหรนฺติ. อเถกทา
ราชา พิมฺพิสาโร เต จตฺตาโร เถเร ราชคหํ อุปคเต อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา
เตมาสํ วสฺสาวาสตฺถาย นิมนฺเตตฺวา เตสํ ปาฏิเยกฺกํ กุฏิกาโย กาเรตฺวา สติ-
สมฺโมเสน น ฉาเทสิ. เถรา อจฺฉนฺนาสุ กุฏิกาสุ วิหรนฺติ. วสฺสกาเล เทโว
น วสฺสติ. ราชา "กึ นุ โข การณํ เทโว น วสฺสตี"ติ จินฺเตนฺโต ตํ การณํ
ญตฺวา ตา กุฏิกาโย ฉาทาเปตฺวา มตฺติกากมฺมํ จิตฺตกมฺมญฺจ การาเปตฺวา กุฏิกามหํ
กโรนฺโต มหโต ภิกฺขุสํฆสฺส ทานํ อทาสิ. เถรา รญฺโญ อนุกมฺปาย กุฏิกาโย
ปวิสิตฺวา เมตฺตาสมาปตฺติโย สมาปชฺชึสุ. อถุตฺตรปาจีนทิสโต มหาเมโฆ อุฏฺฐหิตฺวา
เถรานํ สมาปตฺติโต วุฏฺฐานกฺขเณเยว วสฺสิตุํ อารภิ. เตสุ โคธิกตฺเถโร สมาปตฺติโต
วุฏฺฐาย สห เมฆคชฺชิเตน:-
          [๕๑] "วสฺสติ เทโว ยถา สุคีตํ
                ฉนฺนา เม กุฏิกา สุขา นิวาตา
                จิตฺตํ สุสมาหิตญฺจ มยฺหํ
                อถ เจ ปตฺถยสิ ปวสฺส เทวา"ติ
อิมํ คาถํ อภาสิ.
@เชิงอรรถ:  สี....มหามจฺเจหิ
      ตตฺถ วสฺสตีติ สิญฺจติ วุฏฺฐิธารํ ปเวจฺฉติ. เทโวติ เมโฆ. ยถา สุคีตนฺติ
สุนฺทรคีตํ วิย คชฺชนฺโตติ อธิปฺปาโย. เมโฆ หิ วสฺสนกาเล สตปฏลสหสฺสปฏโล
อุฏฺฐหิตฺวา ถนยนฺโต วิชฺชุตา นิจฺฉาเรนฺโตว โสภติ, น เกวโล. ตสฺมา
สินิทฺธมธุรคมฺภีรนิคฺโฆโส ๑- วสฺสติ เทโวติ ทสฺเสติ. เตน สทฺทโต อนุปปีฬิตํ อาห
"ฉนฺนา เม กุฏิกา สุขา นิวาตา"ติ. ยถา น เทโว วสฺสติ, เอวํ ติณาทีหิ ฉาทิตา อยํ
เม กุฏิกา, เตน วุฏฺฐิวสฺเสน อนุปปีฬิตํ อาห. ปริโภคสุขสฺส อุตุสปฺปายอุตุสุขสฺส
จ สพฺภาวโต สุขา. ผุสิตคฺคฬปิหิตวาตปานตาหิ วาตปริสฺสยรหิตา.
อุภเยนปิ อาวาสสปฺปายวเสน อนุปปีฬิตํ อาห. จิตฺตํ สุสมาหิตญฺจ
มยฺหนฺติ จิตฺตญฺจ มม สุฏฺฐุ สมาหิตํ อนุตฺตรสมาธินา นิพฺพานารมฺมเณ สุฏฺฐุ
อปฺปิตํ, เอเตน อพฺภนฺตรปริสฺสยาภาวโต อปฺโปสฺสุกฺกตํ ทสฺเสติ. อถ เจ ปตฺถยสีติ
อถ อิทานิ ปตฺถยสิ เจ, ยทิ อิจฺฉสิ. ปวสฺสาติ สิญฺจ อุทกํ ปคฺฆรวุฏฺฐิธารํ
ปเวจฺฉ. เทวาติ เมฆํ อาลปติ.
                    โคธิกตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๑๙๒-๑๙๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=4297&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=4297&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=188              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5284              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5531              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5531              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]