อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                    ๒๐๖. ๙. ฉนฺนตฺเถรคาถาวณฺณนา
      สุตฺวาน ธมฺมํ มหโต มหารสนฺติ อายสฺมโต ฉนฺนตฺเถรสฺส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺ
อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต
เอกทิวสํ สิทฺธตฺถํ ภควนฺตํ อญฺตรํ รุกฺขมูลํ อุปคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต
มุทุสมฺผสฺสํ ปณฺณสนฺถรํ สนฺถริตฺวา อทาสิ. ปุปฺเผหิ จ สมนฺตโต โอกิริตฺวา ปูชํ
อกาสิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา ปุนปิ อปราปรํ ปุญฺานิ กตฺวา
สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อมฺหากํ ภควโต กาเล สุทฺโธทนมหาราชสฺส เคเห ทาสิยา
@เชิงอรรถ: ๑ อุทาน.อ. ๓๗/๓๒๒ สารีปุตฺตสุตฺตวณฺณนาย สํสนฺเทตพฺพํ    ๒ สี. อานิสํสตา
กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ, ฉนฺโนติสฺส นามํ อโหสิ, โพธิสตฺเตน สหชาโต. โส สตฺถุ
าติสมาคเม ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา ภควติ เปเมน "อมฺหากํ พุทฺโธ อมฺหากํ
ธมฺโม"ติ มมตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา สิเนหํ ฉินฺทิตุํ อสกฺโกนฺโต สมณธมฺมํ อกตฺวา
สตฺถริ ปรินิพฺพุเต สตฺถารา อาณตฺตวิธินา กเตน พฺรหฺมทณฺเฑน สนฺตชฺชิโต
สํเวคปฺปตฺโต หุตฺวา สิเนหํ ฉินฺทิตฺวา วิปสฺสนฺโต น จิเรเนว อรหตฺตํ ปาปุณิ.
เตน วุตฺตํ อปทาเน ๑- :-
          "สิทฺธตฺถสฺส ภควโต          อทาสึ ปณฺณสนฺถรํ
           สมนฺตา อุปหารญฺจ          กุสุมํ โอกิรึ อหํ.
           ปาสาเทวํ คุณํ รมฺมํ         อนุโภมิ มหารหํ
           มหคฺฆานิ จ ปุปฺผานิ         สยเนภิสวนฺติ ๒- เม.
           สยเนหํ ตุวฏฺฏามิ           วิจิตฺเต ปุปฺผสนฺถเต
           ปุปฺผวุฏฺิ จ สยเน          อภิวสฺสติ ตาวเท.
           จตุนฺนวุติโต กปฺเป          อทาสึ ปณฺณสนฺถรํ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ          สนฺถรสฺส อิทํ ผลํ.
           ติณสนฺถรกา นาม           สตฺเตเต จกฺกวตฺติโน
           อิโต เต ปญฺจเม กปฺเป      อุปฺปชฺชึสุ ชนาธิปา.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ   กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา วิมุตฺติสุขสนฺตปฺปิโต ปีติเวควิสฺสฏฺ ๓- อุทานํ
อุทาเนนฺโต:-
          [๖๙] "สุตฺวาน ธมฺมํ มหโต มหารสํ
                       สพฺพญฺุตญฺาณวเรน เทสิตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.อป. ๓๒/๔๕/๑๙๑ เสนาสนทายกตฺเถราปทาน   ๒ ม. สยเนภิวสฺสนฺติ
@๓ สี. ปีติเวควิสฺสฏํ
                มคฺคํ ปปชฺชึ อมตสฺส ปตฺติยา
                โส โยคกฺเขมสฺส ปถสฺส โกวิโท"ติ
คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ สุตฺวานาติ สุณิตฺวา, โสเตน คเหตฺวา โอหิตโสโต โสตทฺวารานุสาเรน
อุปธาเรตฺวา. ธมฺมนฺติ จตุสจฺจธมฺมํ. มหโตติ ภควโต. ภควา หิ มหนฺเตหิ
อุฬารตเมหิ สีลาทิคุเณหิ สมนฺนาคตตฺตา, สเทวเกน โลเกน วิเสสโต มหนียตาย
จ "มหา"ติ วุจฺจติ, ยา ตสฺส มหาสมโณติ สมญฺา ชาตา. นิสฺสกฺกวจนญฺเจตํ
"มหโต ธมฺมํ สุตฺวานา"ติ. มหารสนฺติ วิมุตฺติรสสฺส ทายกตฺตา อุฬารรสํ.
สพฺพญฺุตญฺาณวเรน เทสิตนฺติ สพฺพํ ชานาตีติ สพฺพญฺู, ตสฺส ภาโว
สพฺพญฺุตา. าณเมว วรํ, าเณสุ วา วรนฺติ าณวรํ, สพฺพญฺุตา าณวรํ
เอตสฺสาติ สพฺพญฺุตาณวโร, ภควา. เตน สพฺพญฺุตาณสงฺขาตอคฺคาเณน
วา กรณภูเตน เทสิตํ กถิตํ ธมฺมํ สุตฺวานาติ โยชนา. ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ
ปรมตฺถทีปนิยํ อิติวุตฺตกวณฺณนายํ ๑- วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํ. มคฺคนฺติ อฏฺงฺคิกํ
อริยมคฺคํ. ปปชฺชินฺติ ปฏิปชฺชึ. อมตสฺส ปตฺติยาติ นิพฺพานสฺส อธิคมาย อุปาย-
ภูตํ ปฏิปชฺชินฺติ โยชนา. โสติ โส ภควา. โยคกฺเขมสฺส ปถสฺส โกวิโทติ
จตูหิ โยเคหิ อนุปทฺทุตสฺส นิพฺพานสฺส โย ปโถ, ตสฺส โกวิโท ตตฺถ สุกุสโล.
อยํ เหตฺถ อตฺโถ:- ภควโต จตุสจฺจเทสนํ สุตฺวา อมตาธิคมูปายมคฺคํ อหํ ปฏิปชฺชึ
ปฏิปชฺชนมคฺคํ มยา กตํ, โสเอว ๒- ปน ภควา สพฺพถา โยคกฺเขมสฺส ปถสฺส
โกวิโท, ปรสนฺตาเน วา ปรมเนสุ ๓- กุสโล, ยสฺส สํวิธานมาคมฺม อหมฺปิ มคฺคํ
ปฏิปชฺชินฺติ. อยเมว จ เถรสฺส อญฺาพฺยากรณคาถา อโหสีติ.
                     ฉนฺนตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ๑ อิติวุตฺตก-ฏฺ ๑๒๓ ปิฏฺาทีสุ   ๒ ม. เอวํ    ๓ ม. ปรทมเนสุ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๒๔๐-๒๔๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=5377&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=5377&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=206
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5371
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5600
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5600
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26