อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๒๑๒. ๕. สุสารทตฺเถรคาถาวณฺณนา
      สาธุ สุวิหิตาน ทสฺสนนฺติ อายสฺมโต สุสารทตฺเถรสฺส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      โส กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิชฺชาปเทสุ
นิปฺผตฺตึ คนฺตฺวา กาเมสุ อาทีนวํ ทิสฺวา ฆราวาสํ ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส อรญฺญายตเน อสฺสมํ กาเรตฺวา วิหาสิ. อถ นํ
อนุคฺคณฺหนฺโต ปทุมุตฺตโร ภควา ภิกฺขาจารเวลายํ อุปสงฺกมิ. โส ทูรโตว ทิสฺวา
ปสนฺนมานโส ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา มธุรานิ ผลานิ ปกฺขิปิตฺวา อทาสิ.
ภควา ตํ ปฏิคฺคเหตฺวา อนุโมทนํ กตฺวา ๑- ปกฺกามิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทว-
มนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปปาเท ธมฺมเสนาปติโน ญาติพฺราหฺมณกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา มนฺทปญฺญตฺตา สุสารโทติ คหิตนาโม อปรภาเค ธมฺมเสนาปติสฺส
สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ
ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๒- :-
          "อชฺฌายโก มนฺตธโร        ติณฺณํ เวทาน ปารคู
           หิมวนฺตสฺสาวิทูเร          วสามิ อสฺสเม อหํ.
           อคฺคิหุตฺตญฺจ เม อตฺถิ       ปุณฺฑรีกผลานิ จ
           ปุฏเก นิกฺขิปิตฺวาน         ทุมคฺเค ลคฺคิตํ มยา.
           ปทุมุตฺตโร โลกวิทู         อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห
           มมุทฺธริตุกาโม โส         ภิกฺขนฺโต มมุปาคมิ.
           ปสนฺนจิตฺโต สุมโน         ผลํ พุทฺธสฺสทาสหํ
           วิตฺติสญฺชนโน มยฺหํ         ทิฏฺฐธมฺมสุขาวโห.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. วตฺวา        ๒ ขุ.อป. ๓๒/๗๕/๒๑๙ ผลทายกตฺเถราปทาน
           สุวณฺณวณฺโณ สมฺพุทฺโธ       อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห
           อนฺตลิกฺเข ฐิโต สตฺถา      อิมํ คาถํ อภาสถ.
           อิมินา ผลทาเนน          เจตนาปณิธีหิ จ
           กปฺปานํ สตสหสฺสํ          ทุคฺคตึ นุปปชฺชสิ. ๑-
           เตเนว สุกฺกมูเลน         อนุโภตฺวาน สมฺปทา
           ปตฺโตมฺหิ อจลํ ฐานํ        หิตฺวา ชยปราชยํ.
           อิโต สตฺตสเต กปฺเป ๒-    ราชา อาสึ สุมงฺคโล
           สตฺตรตนสมฺปนฺโน          จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา สปฺปุริสูปนิสฺสยานิสํสกิตฺตนาปเทเสน อญฺญํ พฺยากโรนฺโต:-
     [๗๕] "สาธุ สุวิหิตาน ทสฺสนํ       กงฺขา ฉิชฺชติ พุทฺธิ วฑฺฒติ
           พาลมฺปิ กโรนฺติ ปณฺฑิตํ      ตสฺมา สาธุ สตํ สมาคโม"ติ
คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ สาธูติ สุนฺทรํ, ภทฺทกนฺติ อตฺโถ. สุวิหิตาน ทสฺสนนฺติ สุวิหิตานํ
ทสฺสนํ. คาถาสุขตฺถํ อนุสฺวารโลโป ๓- กโต. สีลาทิคุเณหิ สุสํวิหิตตฺตภาวานํ
ปรานุทฺทยาย สุฏฺฐุ วิหิตธมฺมเทสนานํ อริยานํ ทสฺสนํ สาธูติ โยชนา. "ทสฺสนนฺ"ติ
นิทสฺสนมตฺตํ ทฏฺฐพฺพํ สวนาทีนมฺปิ พหุการตฺตา. วุตฺตํ เหตํ ภควตา:-
      "เย เต ภิกฺขู สีลสมฺปนฺนา สมาธิสมฺปนฺนา ปญฺญาสมฺปนฺนา
วิมุตฺติสมฺปนฺนา วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปนฺนา โอวาทกา วิญฺญาปกา
สนฺทสฺสกา สมาทปกา สมุตฺเตชกา สมฺปหํสกา อลํสมกฺขาตาโร สทฺธมฺมสฺส,
@เชิงอรรถ: ๑ สี. นูปปชฺชติ  ๒ สี. สตฺตกปฺปสเต  ๓ สี. อนุสฺสารโลโป
      ทสฺสนมฺปาหํ ภิกฺขเว เตสํ ภิกฺขูนํ พหูปการํ ๑- วทามิ, สวนํ. อุปสงฺกมนํ.
      ปยิรุปาสนํ. อนุสฺสรณํ. อนุปพฺพชฺชมฺปาหํ ภิกฺขเว เตสํ ภิกฺขูนํ พหูปการํ
      วทามี"ติ. ๒-
      ทสฺสนมูลกตฺตา วา อิตเรสํ ทสฺสนเมเวตฺถ วุตฺตํ, กงฺขา ฉิชฺชตีติอาทิ ตตฺถ ๓-
การณวจนํ. ตาทิสานํ หิ กลฺยาณมิตฺตานํ ทสฺสเน สติ วิญฺญุชาติโก อตฺถกาโม
กุลปุตฺโต เต อุปสงฺกมติ ปยิรุปาสติ, "กึ ภนฺเต กุสลํ, กึ อกุสลนฺ"ติอาทินา ๔-
ปญฺหํ ปุจฺฉติ, เต จสฺส อเนกวิหิเตสุ กงฺขาฏฺฐานีเยสุ กงฺขํ ปฏิวิโนเทนฺติ, เตน
วุตฺตํ "กงฺขา ฉิชฺชตี"ติ. ยสฺมา จ เต ธมฺมเทสนาย เตสํ กงฺขํ ปฏิวิโนเทตฺวา
ปุพฺพภาเค กมฺมปถสมฺมาทิฏฺฐึ วิปสฺสนาสมฺมาทิฏฺฐึ จ อุปฺปาเทนฺติ, ตสฺมา เตสํ
พุทฺธิ วฑฺฒติ. ยทา ปน เต วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา สจฺจานิ ปฏิวิชฺฌนฺติ,
ตทา โสฬสวตฺถุกา อฏฺฐวตฺถุกา จ วิจิกิจฺฉา ฉิชฺชติ สมุจฺฉิชฺชติ, นิปฺปริยาเยน
ปญฺญา พุทฺธิ วฑฺฒติ. พาลฺยสมติกฺกมนโต เต ปณฺฑิตา โหนฺติ. โส เตหิ พุทฺธึ
วฑฺเฒติ, พาลมฺปิ กโรนฺติ ปณฺฑิตนฺติ. ตสฺมาติอาทิ นิคมนํ, ยสฺมา สาธูนํ ทสฺสนํ
วุตฺตนเยน กงฺขา ฉิชฺชติ พุทฺธิ วฑฺฒติ, เต พาลํ ปณฺฑิตํ กโรนฺติ, ตสฺมา
เตน การเณน สาธุ สุนฺทรํ สตํ สปฺปุริสานํ อริยานํ สมาคโม, เตหิ
สโมธานํ สมฺมา วฑฺฒนนฺติ อตฺโถ.
                    สุสารทตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๒๕๙-๒๖๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=5783&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=5783&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=212
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5412
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5635
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5635
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26