บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                   ๒๔๖. ๙. สํฆรกฺขิตตฺเถรคาถาวณฺณนา
      น นูนายํ ปรมหิตานุกมฺปิโนติ อายสฺมโต สํฆรกฺขิตตฺเถรสฺส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      โสปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต อิโต
จตุนฺนวุเต กปฺเป กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ ปพฺพตปาเท
วสนฺเต สตฺต ปจฺเจกพุทฺเธ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส กทมฺพปุปฺผานิ คเหตฺวา ปูเชสิ. โส
เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา สุคตีสุเยว
สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ อิทฺธกุเล ^๑- นิพฺพตฺติ, ตสฺส
สํฆรกฺขิโตติ นามํ อโหสิ. โส วิญฺญุตํ ปตฺโต ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ
คเหตฺวา อญฺญตรํ ภิกฺขุํ สหายํ กตฺวา อรญฺเญ วิหรติ. เถรสฺส วสนฏฺฐานโต อวิทูเร
วนคุมฺเพ เอกา มิคี วิชายิตฺวา ตรุณํ ฉาปํ รกฺขนฺตี ฉาตชฺฌตฺตาปิ ปุตฺตสิเนเหน
ทูเร โคจราย น คจฺฉติ, อาสนฺเน จ ติโณทกสฺส อลาเภน กิลมติ. ตํ ทิสฺวา
@เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อิพฺภกุเล, สี. อิทฺเธ กุลเคเห
เถโร "อโห วตายํ โลโก ตณฺหาพนฺธนพทฺโธ มหาทุกฺขํ อนุภวติ, น ตํ ฉินฺทิตุํ
สกฺโกตี"ติ สํเวคชาโต ตเมว องฺกุสํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ.
เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๑- :-
          "หิมวนฺตสฺสาวิทูเร          กุกฺกุโฏ นาม ปพฺพโต
           ตมฺหิ ปพฺพตปาทมฺหิ         สตฺต พุทฺธา วสนฺติ เต.
           กทมฺพํ ปุปฺผตํ ทิสฺวา        ทีปราชํว อุคฺคตํ
           อุโภ หตฺเถหิ ปคฺคยฺห       สตฺต พุทฺเธ สโมกิรึ.
           จตุนฺนวุติโต กปฺเป         ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           เทฺวนวุเต อิโต กปฺเป      สตฺตาสุํ ปุปฺผนามกา
           สตฺตรตนสมฺปนฺนา          จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ทุติยกํ ภิกฺขุํ มิจฺฉาวิตกฺกพหุลํ วิหรนฺตํ ญตฺวา
ตเมว มิคึ อุปมํ กริตฺวา ^๒- ตํ โอวทนฺโต:-
           [๑๐๙] "น นูนายํ ปรมหิตานุกมฺปิโน
                  รโหคโต อนุวิคเณติ สาสนํ
                  ตถาหยํ วิหรติ ปากตินฺทฺริโย
                  มิคี ยถา ตรุณชาติกา วเน"ติ
คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ น นูนายนฺติ นอิติ ปฏิเสเธ นิปาโต. นูนาติ ^๓- ปริวิตกฺเก. นูน
อยนฺติ ปทจฺเฉโท. ^๔- ปรมหิตานุกมฺปิโนติ ปรมํ อติวิย, ปรเมน วา อนุตฺตเรน
@เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.อป. ๓๒/๓๐/๒๔๓ กทมฺพปุปฺผิยตฺเถราปทาน   ^๒ ม. หริตฺวา
@^๓ สี.,ม. นูนนฺติ     ^๔ สี. น นูนายนฺติ น นูนํ อยนฺติ ปทจฺเฉโท
หิเตน สตฺเต อนุกมฺปนสีลสฺส ภควโต. รโหคโตติ รหสิ คโต, สุญฺญาคารคโต
กายวิเวกยุตฺโตติ อตฺโถ. อนุวิคเณตีติ เอตฺถ "น นูนา"ติ ปททฺวยํ อาเนตฺวา
สมฺพนฺธิตพฺพํ "นานุวิคเณติ นูนา"ติ, น จินฺเตสิ มญฺเญ, "นานุยุญฺชตี"ติ
ตกฺเกมีติ ^๑- อตฺโถ. สาสนนฺติ ปฏิปตฺติสาสนํ, จตุสจฺจกมฺมฏฺฐานภาวนนฺติ
อธิปฺปาโย. ตถา หีติ เตเนว การเณน, สตฺถุ สาสนสฺส อนนุยุญฺชนโตเอว. อยนฺติ อยํ
ภิกฺขุ. ปากตินฺทฺริโยติ มนจฺฉฏฺฐานํ อินฺทฺริยานํ ยถาสกํ วิสเยสุ วิสฺสชฺชนโต ^๒-
สภาวภูตอินฺทฺริโย, อสํวุตจกฺขุทฺวาราทิโกติ อตฺโถ. ยสฺส ตณฺหาสงฺคสฺส ^๓-
อจฺฉินฺนตาย โส ภิกฺขุ ปากตินฺทฺริโย วิหรติ, ตสฺส อุปมํ ทสฺเสนฺโต "มิคี ยถา
ตรุณชาติกา วเน"ติ อาห. ยถา อยํ ตรุณสภาวา มิคี ปุตฺตเสฺนหสฺส อจฺฉินฺนตาย วเน
ทุกฺขํ อนุภวติ, น ตํ อติวตฺตติ, เอวมยมฺปิ ภิกฺขุ สงฺคสฺส อจฺฉินฺนตาย
ปากตินฺทฺริโย วิหรนฺโต วฏฺฏทุกฺขํ นาติวตฺตตีติ อธิปฺปาโย. "ตรุณวิชาติกา"ติ วา
ปาโฐ. อภินวปฺปสุตา พาลวจฺฉาติ อตฺโถ. ตํ สุตฺวา โส ภิกฺขุ สญฺชาตสํเวโค
วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ.
                   สํฆรกฺขิตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        ----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๓๓๖-๓๓๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=7481&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=7481&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=246
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5596
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5776
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5776
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26