อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                    ๒๔๗. ๑๐. อุสภตฺเถรคาถาวณฺณนา
      นคา นคคฺเคสุ สุสํวิรูฬฺหาติ อายสฺมโต อุสภตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ
กโรนฺโต อิโต เอกตึเส กปฺเป สิขิสฺส ภควโต กาเล เทวปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺโต
เอกทิวสํ สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ทิพฺพปุปฺเผหิ ปูชํ อกาสิ. สา ปุปฺผปูชา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. นานุยุญฺชติ วิตกฺเกตีติ  ๒ สี. วิชฺชมานโต, ม. วตฺตนโต  ๓ ม. ตณฺหาสงฺฆสฺส
สตฺตาหํ ปุปฺผมณฺฑปากาเรน อฏฺฐาสิ. เทวมนุสฺสานํ มหาสมาคโม อโหสิ. โส เตน
ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท โกสลรฏฺเฐ อิทฺธกุเล ๑-
นิพฺพตฺติ, ตสฺส อุสโภติ นามํ อโหสิ. โส วิญฺญุตํ ปตฺโต เชตวนปฏิคฺคหเณ
สตฺถริ ลทฺธปฺปสาโท ปพฺพชิตฺวา กตปุพฺพกิจฺโจ อรญฺเญ ปพฺพตปาเท วิหรติ.
เตน จ สมเยน ปาวุสกาลเมเฆ ๒- อภิปฺปวุฏฺเฐ ปพฺพตสิขเรสุ รุกฺขคจฺฉลตาย ฆนปณฺณ-
สณฺฑิโน ๓- โหนฺติ. อเถกทิวสํ เถโร เลณโต นิกฺขมิตฺวา ตํ วนรามเณยฺยกํ
ปพฺพตรามเณยฺยกญฺจ ทิสฺวา โยนิโสมนสิการวเสน "อิเมปิ นาม รุกฺขาทโย
อเจตนา อุตุสมฺปตฺติยา ๔- วฑฺฒึ ปาปุณนฺติ, อถ กสฺมา นาหํ อุตุสปฺปายํ ลภิตฺวา
คุเณหิ วฑฺฒึ ปาปุณิสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต:-
           [๑๑๐] "นคา นคคฺเคสุ สุสํวิรูฬฺหา
                  อุทคฺคเมเฆน นเวน สิตฺตา
                  วิเวกกามสฺส อรญฺญสญฺญิโน
                  ชเนติ ภิยฺโย อุสภสฺส กลฺยตนฺ"ติ
คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ นคาติ รุกฺขา, "นาคา"ติ เกจิ วทนฺติ, นาครุกฺขาติ อตฺโถ. นคคฺเคสูติ
ปพฺพตสิขเรสุ. สุสํวิรูฬฺหาติ สุฏฺฐุ สมนฺตโต วิรุฬฺหมูลา หุตฺวา ปริโต อุปริ จ
สมฺมเทว สญฺชาตสาขคฺคปลฺลวปฺปสาขาติ ๕- อตฺโถ. อุทคฺคเมเฆน นเวน สิตฺตาติ
ปฐมุปฺปนฺเนน อุฬาเรน มหตา ปาวุสเมเฆน ๖- อภิปฺปวุฏฺฐา. วิเวกกามสฺสาติ กิเลส-
วิวิตฺตํ จิตฺตวิเวกํ อิจฺฉนฺตสฺส, อรญฺญวาเสน ตาว ๗- กายวิเวโก ลทฺโธ, อิทานิ
อุปธิวิเวกาธิคมสฺส นิสฺสยภูโต จิตฺตวิเวโก ลทฺธพฺโพติ ตํ ปตฺถยมานสฺส, ชาคริยํ
อนุยุญฺชนฺตสฺสาติ อตฺโถ, เตนาห "อรญฺญสญฺญิโน"ติ. อรญฺญวาโส นาม สตฺถารา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อิพฺภกุเล   ๒ สี. ปจฺจูสกาเล เมเฆ   ๓ สี. รุกฺขคจฺฉลตาโย ฆนสณฺฑสญฺจรณา
@๔ สี. อุตุสมฺปตฺติยํ   ๕ สี. สญฺชาตสาขาปลฺลวปฺปสาขาติ   ๖ สี. ปาวุสฺสเมเฆน
@๗ สี. วสตา
วณฺณิโต โถมิโต. โส จ โข ยาวเทว สมถวิปสฺสนาภาวนาปาริปูริยา, ตสฺมา
สา มยา หตฺถคตา กาตพฺพาติ เอวํ อรญฺญคตสญฺญิโน เนกฺขมฺมสงฺกปฺปพหุลสฺสาติ
อตฺโถ. ชเนตีติ อุปฺปาเทนฺติ, ๑- ปุถุตฺเต หิ อิทํ เอกวจนํ. เกจิ ปน "ชเนนฺตี"ติ
ปฐนฺติ. ภิยฺโยติ อุปรูปริ. อุสภสฺสาติ อตฺตานเมว ๒- ปรํ วิย วทติ. กลฺยตนฺติ
กลฺยภาวํ จิตฺตสฺส กมฺมญฺญตํ ภาวนาโยคฺยตํ. สฺวายมตฺโถ ๓- เหฏฺฐา วุตฺโตเยว. เอวํ
เถโร อิมํ คาถํ วทนฺโตเยว วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน
วุตฺตํ อปทาเน ๔- :-
          "เทวปุตฺโต อหํ สนฺโต         ปูชยึ สิขินายกํ
           มนฺทารเวน ปุปฺเผน          พุทฺธสฺส อภิโรปยึ.
           สตฺตาหํ ฉทนํ อาสิ           ทิพฺพํ มาลํ ตถาคเต
           สพฺเพ ชนา สมาคนฺตฺวา       นมสฺสึสุ ตถาคตํ.
           เอกตึเส อิโต กปฺเป         ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ           พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           อิโต จ ทสเม กปฺเป         ราชาโหสึ ชุตินฺธโร
           สตฺตรตนสมฺปนฺโน            จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ    กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อยเมว จ เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณคาถา อโหสีติ.
                   อุสภตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                  ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย
                   เอกาทสมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุปฺปาเทติ      ๒ สี. ภิยฺโยติ อุปรูปริ, ญายสฺสาติ อตฺโถ, อตฺตานเมว
@๓ สี. ตสฺสายมตฺโถ    ๔ ขุ.อป. ๓๒/๒๕/๒๔๓ มนฺทารวปุปฺผปูชกตฺเถราปทาน

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๓๓๘-๓๔๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=7532&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=7532&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=247
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5601
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5781
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5781
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26