บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

๒๖๑. ๔ คงฺคาตีริยตฺเถรคาถาวณฺณนา ติณฺณํ เม ตาลปตฺตานนฺติอาทิกา อายสฺมโต คงฺคาตีริยตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. ผลูปโค มกฺกโฏ ^๒ ม. จิตฺตสนฺตานํ ^๓ สี.,อิ. อปฺปโหนฺโต ^๔ ม. อิโตว @^๕ สี.,อิ. กิญฺจิ ^๖ สี.,อิ. หิ อุปาทานานํ ^๗ สี. ยาวจริมกจิตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๘๔.

อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต สาสเน อภิปฺปสนฺโน หุตฺวา ภิกฺขุสํฆสฺส ปานียมทาสิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺ- ปาเท สาวตฺถิยํ อญฺญตรสฺส คหปติสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, "ทตฺโต"ติสฺส นามํ อโหสิ. โส วยปฺปตฺโต ฆราวาสํ วสนฺโต อคมนียฏฺฐานภาวํ อชานิตฺวา วีติกฺกมํ กตฺวา ปุน อคมนียฏฺฐานภาวํ ญตฺวา สํเวคชาโต ปพฺพชิตฺวา ตํ กมฺมํ ชิคุจฺฉิตฺวา ลูขปฏิปตฺตึ อนุติฏฺฐนฺโต ปํสุกูลจีวรํ ฉวสิตฺตสทิสํ มตฺติกาปตฺตญฺจ คเหตฺวา คงฺคาตีเร ตีหิ ตาลปตฺเตหิ กุฏิกํ กตฺวา วิหาสิ, เตเนวสฺส คงฺคาตีริโยติ สมญฺญา อโหสิ. โส "อรหตฺตํ อปฺปตฺวา น เกนจิ สลฺลปิสฺสามี"ติ จิตฺตํ อธิฏฺฐาย ปฐมํ สํวจฺฉรํ ตุณฺหีภูโต วจีเภทํ อกโรนฺโตว วิหาสิ. ทุติเย สํวจฺฉเร โคจรคาเม อญฺญตราย อิตฺถิยา "มูโค นุ โข โน"ติ วีมํสิตุกามาย ปตฺเต ขีรํ อาสิญฺจนฺติยา หตฺถวิกาเร กเตปิ โอกิริเต "อลํ ภคินี"ติ วาจํ นิจฺฉริ. ^๑- ตติเย ปน สํวจฺฉเร อนฺตรวสฺเสว ฆฏยนฺโต วายมนฺโต อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๒- :- "ปทุมุตฺตรพุทฺธสฺส ภิกฺขุสํเฆ อนุตฺตเร ปสนฺนจิตฺโต สุมโน ปานีฆฏมปูรยึ. ปพฺพตคฺเค ทุมคฺเค วา อากาเส วาถ ภูมิยํ ยทา ปานียมิจฺฉามิ ขิปฺปํ นิพฺพตฺตเต มม. สตสหสฺเส อิโต ^๓- กปฺเป ยํ ทานมททึ ตทา ทุคฺคตึ นาภิชานามิ ทกทานสฺสิทํ ผลํ. กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. อรหา ปน หุตฺวา อตฺตโน ปุพฺพภาคปฏิปตฺติยา วิภาวนมุเขน อญฺญํ พฺยากโรนฺโต:- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. วาจา นิจฺฉาริตา ^๒ ขุ.อป. ๓๓/๘๗/๑๓๑ อุทกทายกตฺเถราปทาน (สฺยา) @^๓ ฉ.ม. สตสหสฺสิโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๘๕.

[๑๒๗] "ติณฺณํ เม ตาลปตฺตานํ คงฺคาตีเร กุฏี กตา ฉวสิตฺโตว เม ปตฺโต ปํสุกูลญฺจ จีวรํ. [๑๒๘] ทฺวินฺนํ อนฺตรวสฺสานํ เอกวาจา ^๑- เม ภาสิตา ตติเย อนฺตรวสฺสมฺหิ ตโมกฺขนฺโธ ^๒- ปทาลิโต"ติ คาถาทฺวยํ อภาสิ. ตตฺถ ติณฺณํ เม ตาลปตฺตานํ, คงฺคาตีเร กุฏี กตาติ ตาลรุกฺขโต ปติเตหิ ตีหิ ตาลปณฺเณหิ มยฺหํ วสฺสนปริหรณตฺถํ ^๓- คงฺคาย นทิยา ตีเร กุฏิกา กตา. เตน อตฺตโน เสนาสนสนฺโตสํ ทสฺเสติ. วุตฺตํ หิ ธมฺมเสนาปตินา:- "ปลฺลงฺเกน นิสินฺนสฺส ชณฺณุเก นาภิวสฺสติ ^๔- อลํ ผาสุวิหาราย ปหิตตฺตสฺส ภิกฺขุโน"ติ. ^๕- "ตาลปตฺตีนนฺ"ติปิ ปาโฐ, โสเอวตฺโถ. ฉวสิตฺโตว เม ปตฺโตติ มยฺหํ ปตฺโต ฉวสิตฺตสทิโส, มตานํ ขีรเสจนกุณฺฑสทิโสติ ^๖- อตฺโถ. ปํสุกูลญฺจ จีวรนฺติ จีวรญฺจ เม อนฺตรามคฺคสุสานาทีสุ ^๗- ฉฑฺฑิตานนฺตเกหิ ^๘- กตํ ปํสุกูลํ. ปททฺวเยน ปริกฺขาร- สนฺโตสํ ทสฺเสติ. ทฺวินฺนํ อนฺตรวสฺสานนฺติ ทฺวีสุ อนฺตรวสฺเสสุ, ปพฺพชิตโต อรหตฺตมปฺปตฺต- สํวจฺฉเรสุ. เอกวาจา เม ภาสิตาติ เอกา "อลํ ภคินี"ติ ขีรปฏิกฺเขปวาจาเอว มยา วุตฺตา, อญฺโญ ตตฺถ วจีเภโท นาโหสิ. เตน อุกฺกํสคตํ กายวจีสํยมํ ทสฺเสติ. ตติเย อนฺตรวสฺสมฺหีติ ตติยสฺส สํวจฺฉรสฺส อพฺภนฺตเร, ตสฺมึ อปริปุณฺเณเยว. ตโมกฺขนฺโธ ปทาลิโตติ อคฺคมคฺเคน ตโมกฺขนฺโธ ภินฺโน, อวิชฺชานุสโย @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เอกา วาจา ^๒ ฉ.ม. ตโมขนฺโธ ^๓ สี. วสฺสานํ ปริหรณตฺถํ @^๔ สี.,อิ.,ม. นาติวสฺสติ ^๕ ขุ.เถร. ๒๖/๙๘๕/๓๙๕ สารีปุตฺตตฺเถรคาถา, @มิลินท. ๑/๓๔๘ คทฺรภงฺคปญฺห (ปริวตฺติตโปตฺถก) ^๖ อิ....กุณฺฑิสทิโส @^๗ ฉ.ม. อนฺตรมคฺค... ^๘ ฉ.ม. ฉฑฺฑิตนนฺตเกหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๘๖.

สมุจฺฉินฺโนติ อตฺโถ. เตน ตเทกฏฺฐตาย สพฺพกิเลสานํ อนวเสสปฺปหานํ วทติ. คงฺคาตีริยตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ----------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๓๘๓-๓๘๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=8546&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=8546&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=261 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5695 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5862 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5862 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26