บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๓

๓๓๘. ๔. สุมนตฺเถรคาถาวณฺณนา ยํ ปตฺถยมาโนติอาทิกา อายสฺมโต สุมนตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺานิ อุปจินนฺโต @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.ชา.๒๗/๗๕/๒๔ มจฺฉชาตก, ขุ.จริยา. ๓๓/๓๐/๕๙๐ มจฺฉราชจริย (สฺยา) @^๒ องฺ. จตุกฺก ๒๑/๑๐๑/๑๑๖ ปมวลาหกสุตฺต, อภิ.ปุ. ๓๖/๑๕๗/๑๕๓ @จตุกฺกปุคฺคลปญฺตฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓.

อิโต ปญฺจนวุเต กปฺเป พุทฺธสุญฺเ โลเก กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต เอกํ ปจฺเจกพุทฺธํ พฺยาธิตํ ทิสฺวา หรีตกํ อทาสิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทว- มนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท โกสลรฏฺเ คหปติกุเล นิพฺพตฺติตฺวา สุมโนติ ลทฺธนาโม สุเขน วฑฺฒิ. ตสฺส ปน มาตุโล ปพฺพชิตฺวา อรหา หุตฺวา อรญฺเ วิหรนฺโต สุมเน วยปฺปตฺเต ตํ ปพฺพาเชตฺวา จริตานุกูลํ กมฺมฏฺานํ อทาสิ. โส ตตฺถ โยคกมฺมํ กโรนฺโต จตฺตาริ ฌานานิ ปญฺจ จ อภิญฺาโย นิพฺพตฺเตสิ. อถสฺส เถโร วิปสฺสนาวิธึ อาจิกฺขิ, โส จ น จิเรเนว วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺเต ปติฏฺาสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๑-:- "หรีตกํ อามลกํ อมฺพชมฺพุวิภีตกํ โกลํ ภลฺลาตกํ พิลฺลํ สยเมว หรามหํ. ทิสฺวาน ปพฺภารคตํ ฌายึ ฌานรตํ มุนึ อาพาเธน อาปีเฬนฺตํ อทฺธนิยํ ^๒- มหามุนึ. หรีตกํ คเหตฺวาน สยมฺภุสฺส อทาสหํ ขาทมตฺตมฺหิ เภสชฺเช พฺยาธิ ปสฺสมฺภิ ตาวเท. ปหีนทรโถ พุทฺโธ อนุโมทมกาสิ เม เภสชฺชทาเนนิมินา พฺยาธิวูปสเมน จ. เทวภูโต มนุสฺโส วา ชาโต วา อญฺชาติยา สพฺพตฺถ สุขิโต โหตุ มา จ เต พฺยาธิมาคมา. อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ สยมฺภู อปราชิโต นภํ อพฺภุคฺคมี ธีโร หํสราชาว อมฺพเร. ยโต หรีตกํ ทินฺนํ สยมฺภุสฺส มเหสิโน อิมํ ชาตึ อุปาทาย พฺยาธิ เม นุปปชฺชถ. @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.อป. ๓๓/๒๘/๕๑ หรีตกิทายกตฺเถราปทาน (สฺยา) ^๒ ฉ.ม. อทุตียํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔.

อยํ ปจฺฉิมโก มยฺหํ จริโม วตฺตเต ภโว ติสฺโส วิชฺชา สจฺฉิกตา กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ. จตุนฺนวุติโต กปฺเป เภสชฺชมททึ ตทา ทุคฺคตึ นาภิชานามิ เภสชฺชสฺส อิทํ ผลํ. กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ อรหตฺเต ปน ปติฏฺิโต เอกทิวสํ มาตุลตฺเถรสฺส อุปฏฺานํ อคมาสิ. ตํ เถโร อธิคมํ ปุจฺฉิ, ตํ พฺยากโรนฺโต:- [๓๓๐] "ยํ ปตฺถยมาโน ธมฺเมสุ อุปชฺฌาโย อนุคฺคหิ อมตํ อภิกงฺขนฺตํ กตํ กตฺตพฺพกํ มยา. [๓๓๑] อนุปฺปตฺโต สจฺฉิกโต สยํ ธมฺโม อนีติโห วิสุทฺธาโณ นิกฺกงฺโข พฺยากโรมิ ตวนฺติเก. [๓๓๒] ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ สทตฺโถ เม อนุปฺปตฺโต กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ. [๓๓๓] อปฺปมตฺตสฺส เม สิกฺขา สุสฺสุตา ตว สาสเน สพฺเพ เม อาสวา ขีณา นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว. [๓๓๔] อนุสาสิ มํ อริยวตา อนุกมฺปิ อนุคฺคหิ อโมโฆ ตุยฺหโมวาโท อนฺเตวาสิมฺหิ สิกฺขิโต"ติ อิมาหิ ปญฺจหิ คาถาหิ สีหนาทํ นทนฺโต อญฺ พฺยากาสิ. ตตฺถ ยํ ปตฺถยมาโน ธมฺเมสุ, อุปชฺฌาโย อนุคฺคหิ. อมตํ อภิกงฺขนฺตนฺติ สมถวิปสฺสนาทีสุ อนวชฺชธมฺเมสุ ยํ ธมฺมํ มยฺหํ ปตฺถยนฺโต อากงฺขนฺโต อุปชฺฌาโย อมตํ นิพฺพานํ อภิกงฺขนฺตํ มํ โอวาททานวเสน อนุคฺคณฺหิ. กตํ กตฺตพฺพกํ มยาติ ตสฺส อธิคมตฺถํ กตฺตพฺพํ ปริญฺาทิโสฬสวิธํ กิจฺจํ กตํ นิฏฺาปิตํ มยา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕.

ตโตเอว อนุปฺปตฺโต อธิคโต จตุพฺพิโธปิ มคฺคธมฺโม สจฺฉิกโต. สยํ ธมฺโม อนีติโหติ สยํ อตฺตนาเยว นิพฺพานธมฺโม ผลธมฺโม จ อนีติโห อสนฺทิทฺโธ อตฺต- ปจฺจกฺโข กโต, "อิติห, อิติ กิรา"ติ ปวตฺติยา อิติหสงฺขาตํ สํสยํ สมุจฺฉินฺทนฺโตเยว อริยมคฺโค ปวตฺตติ. เตนาห "วิสุทฺธาโณ นิกฺกงฺโข"ติอาทิ. ตตฺถ วิสุทฺธาโณติ สพฺพสงฺกิเลสวิสุทฺธิยา วิสุทฺธาโณ. ตวนฺติเกติ ตว สมีเป. สทตฺโถติ อรหตฺตํ. สิกฺขาติ อธิสีลสิกฺขาทโย. สุสฺสุตาติ ปริยตฺติ- พาหุสจฺจสฺส ปฏิเวธพาหุสจฺจสฺส จ ปาริปูริวเสน สุฏฺุ สุตา. ตว สาสเนติ ตว โอวาเท อนุสิฏฺิยํ ิตสฺส. อริยวตาติ สุวิสุทฺธสีลาทิวตสมาทาเนน. อนฺเตวาสิมฺหิ สิกฺขิโตติ ตุยฺหํ สมีเป จิณฺณพฺรหฺมจริยวาสตาย อนฺเตวาสี สิกฺขิตฺวา สิกฺขิตอธิสีลาทิสิกฺโข อมฺหีติ. สุมนตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา. ------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๕๒-๕๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=1195&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=1195&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=338 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6372 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6491 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6491 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26