ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                  ๓๗๒. ๓. มหากปฺปินตฺเถรคาถาวณฺณนา
      อนาคตํ โย ปฏิกจฺจ ปสฺสตีติอาทิกา อายสฺมโต มหากปฺปินตฺเถรสฺส คาถา.
กา อุปฺปตฺติ?
      อยํ กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวตีนคเร กุลฆเร นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต
สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ ภิกฺขุโอวาทกานํ อคฺคฏฺฐาเน
ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ตชฺชํ อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิ.
      โส ตตฺถ ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธ-
กาเล พาราณสิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต ปุริสสหสฺสคณเชฏฺฐโก
@เชิงอรรถ:  ปาลิ. มมาคมิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๙.

หุตฺวา คพฺภสหสฺสปฏิมณฺฑิตํ มหนฺตํ ปริเวณํ การาเปสิ. เต สพฺเพปิ ชนา ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา ตํ อุปาสกํ เชฏฺฐกํ กตฺวา สปุตฺตทารา เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา เอกํ พุทฺธนฺตรํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรึสุ. เตสุ คณเชฏฺฐโก อมฺหากํ สตฺถุ นิพฺพตฺติโต ปุเรตรเมว ปจฺจนฺตเทเส กุกฺกุฏนามเก นคเร ราชเคเห นิพฺพตฺติ, ตสฺส กปฺปิโนติ นามํ อโหสิ. เสสปุริสา ตสฺมึเยว นคเร อมจฺจกุเล นิพฺพตฺตึสุ. ๑- กปฺปินกุมาโร ปิตุ อจฺจเยน ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา มหากปฺปินราชา นาม ชาโต. โส สุตวิตฺตกตาย ปาโตว จตูหิ ทฺวาเรหิ สีฆํ ทูเต เปเสสิ "ยตฺถ พหุสฺสุเต ปสฺสถ, ตโต ๒- นิวตฺติตฺวา มยฺหํ อาโรเจถา"ติ. เตน จ สมเยน อมฺหากํ สตฺถา โลเก อุปฺปชฺชิตฺวา สาวตฺถิยํ ๓- อุปนิสฺสาย วิหรติ. ตสฺมึ กาเล สาวตฺถีวาสิโน วาณิชา สาวตฺถิยํ อุฏฺฐานกภณฺฑํ คเหตฺวา ตํ นครํ คนฺตฺวา ภณฺฑํ ปฏิสาเมตฺวา "ราชานํ ปสฺสิสฺสามา"ติ ปณฺณาการหตฺถา รญฺโญ อาโรจาเปสุํ. เต ราชา ปกฺโกสาเปตฺวา นิยฺยาทิตปณฺณากาเร วนฺทิตฺวา ฐิเต "กุโต อาคตตฺถา"ติ ปุจฺฉิ. สาวตฺถิโต เทวาติ. กจฺจิ โว รฏฺฐํ สุภิกฺขํ, ธมฺมิโก ราชาติ. อาม เทวาติ. กีทิโส ธมฺโม ตุมฺหากํ เทเส อิทานิ ปวตฺตตีติ. ตํ เทว น สกฺกา อุจฺฉิฏฺฐมุเขหิ ๔- กเถตุนฺติ. ราชา สุวณฺณภิงฺคาเรน อุทกํ ทาเปสิ. เต มุขํ วิกฺขาเลตฺวา ทสพลาภิมุขา อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา "เทว อมฺหากํ เทเส พุทฺธรตนํ นาม อุปฺปนฺนนฺ"ติ อาหํสุ. รญฺโญ "พุทฺโธ"ติ วจเน สุตมตฺเตเยว สกลสรีรํ ผรมานา ปีติ อุปฺปชฺชิ. ตโต "พุทฺโธติ ตาตา วเทถา"ติ อาห. พุทฺโธติ เทว วทามาติ. ๕- เอวํ ติกฺขตฺตุํ วทาเปตฺวา "พุทฺโธติ ตาตา วเทถา"ติ อาห. พุทฺโธติ ปเท ปสนฺโน สตสหสฺสํ ทตฺวา "อปรํ วเทถา"ติ ปุจฺฉิ. เทว โลเก ธมฺมรตนํ นาม อุปฺปนฺนนฺติ. ตมฺปิ สุตฺวา ตเถว สตสหสฺสํ ทตฺวา "อปรํ วเทถา"ติ ปุจฺฉิ. เทว สํฆรตนํ นาม อุปฺปนฺนนฺติ. ตมฺปิ สุตฺวา ตเถว สตสหสฺสํ ทตฺวา "พุทฺธสฺส @เชิงอรรถ: สี.,อิ. นิพฺพตฺตึสุ, เตสุ ม. ปสฺส พหุสฺสุเต, ปสฺสนฺโต ตโต ฉ.ม. สาวตฺถึ @ สี.,อิ. อุจฺจิฏฺฐมุเขน สี. พุทฺโธติ พุทฺโธติ เทว วทามีติ, @อิ.... วทามาติ, สํ.ฏฺฐ. ๒/๒๒๓ ปสฺสิตพฺพํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๐.

ภควโต สนฺติเก ปพฺพชิสฺสามี"ติ ตโตว นิกฺขมิ. อมจฺจาปิ ตเถว นิกฺขมึสุ. โส อมจฺจสหสฺเสน ๑- สทฺธึ คงฺคาตีรํ ปตฺวา "สเจ สตฺถา สมฺมาสมฺพุทฺโธ, อิเมสํ อสฺสานํ ขุรมตฺตมฺปิ มา เตเมตู"ติ สจฺจาธิฏฺฐานํ กตฺวา อุทกปิฏฺเฐเนว ปูรํ คงฺคา- นทึ ๒- อติกฺกมิตฺวา อปรมฺปิ อฑฺฒโยชนวิตฺถารํ นทึ ตเถว อติกฺกมิตฺวา ตติยํ จนฺทภาคํ นาม มหานทึ ปตฺวา ตมฺปิ ตาย เอว สจฺจกิริยาย อติกฺกมิ. สตฺถาปิ ตํทิวสํ ปจฺจูสสมยํเยว มหากรุณาสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย โลกํ โวโลเกนฺโต "อชฺช มหากปฺปิโน ติโยชนสติกํ รชฺชํ ปหาย อมจฺจสหสฺสปริวาโร มม สนฺติเก ปพฺพชิตุํ อาคมิสฺสตี"ติ ทิสฺวา "มยา ๓- เตสํ ปจฺจุคฺคมนํ กาตุํ ยุตฺตนฺ"ติ ปาโตว สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา ภิกฺขุสํฆปริวุโต สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต สยเมว อากาเสน คนฺตฺวา จนฺทภาคาย นทิยา ตีเร เตสํ อุตฺตรณติตฺถสฺสาภิมุขฏฺฐาเน มหานิโคฺรธมูเล ปลฺลงฺเกน นิสินฺโน ฉพฺพณฺณพุทฺธ- รสฺมิโย วิสฺสชฺเชสิ. เต เตน ติตฺเถน อุตฺตรนฺตา พุทฺธรสฺมิโย อิโต จิโต จ วิธาวนฺติโย โอโลเกนฺโต ภควนฺตํ ทิสฺวา "ยํ สตฺถารํ อุทฺทิสฺส มยํ อาคตา, อทฺธา โส เอโส"ติ ทสฺสเนเนว นิฏฺฐํ คนฺตฺวา ทิฏฺฐฏฺฐานโต ปฏฺฐาย โอนมิตฺวา ปรมนิปจฺจาการํ กโรนฺตา ภควนฺตํ อุปสงฺกมึสุ. ราชา ภควโต โคปฺผเกสุ คเหตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ สทฺธึ อมจฺจสหสฺเสน. สตฺถา เตสํ ธมฺมํ เทเสสิ. เทสนาปริโยสาเน สทฺธึ ปริสาย อรหตฺเต ปติฏฺฐาสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๔-:- "ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน สพฺพธมฺมาน ปารคู อุทิโต อชฏากาเส รวีว สรทมฺพเร. วจนาภาย โพเธติ เวเนยฺยปทุมานิ โส กิเลสปงฺกํ โสเสติ มติรํสีหิ นายโก. ติตฺถิยานํ ยเส หนฺติ ขชฺโชตาภา ๕- ยถา รวิ สจฺจตฺถาภํ ปกาเสติ ๖- รตนํว ๗- ทิวากโร. @เชิงอรรถ: ม. อมจฺจสหสฺเสหิ สี.,อิ. ปูรคงฺคํ นทึ สี.,อิ. อาคมิสฺสติ มยา @ ขุ.อป. ๓๓/๑๒๓/๑๘๖ (สฺยา) ปาลิ. วชิรตา ปาลิ. สพฺพตฺถ สมฺปกาเสติ @ ปาลิ. รตฺตินฺทิวํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๑.

คุณานํ อายติภูโต รตนานํว สาคโร ปชฺชุนฺโนริว ภูตานิ ธมฺมเมเฆน วสฺสติ. อกฺขทสฺโส ตทา อาสึ นคเร หํสสวฺหเย อุเปจฺจ ธมฺมมสฺโสสึ ชลชุตฺตมนามิโน. โอวาทกสฺส ภิกฺขูนํ สาวกสฺส กตาวิโน ๑- คุณํ ปกาสยนฺตสฺส ตปฺปยนฺตสฺส ๒- เม มนํ สุตฺวา ปตีโต สุมโน นิมนฺเตตฺวา ตถาคตํ สสิสฺสํ โภชยิตฺวาน ตํ ฐานมภิปตฺถยึ. ตทา หํสสมภาโค หํสทุนฺทุภินิสฺสโน ปสฺสเถตํ มหามตฺตํ วินิจฺฉยวิสารทํ. ปติตํ ปาทมูเล เม สมุคฺคตตนูรุหํ ชีมูตวณฺณํ ปีณํสํ ๓- ปสนฺนนยนานนํ. ปริวาเรน มหตา ราชยุตฺตํ มหายสํ เอโส กตาวิโน ฐานํ ปตฺเถติ มุทิตาสโย. อิมินา ปณิปาเตน จาเคน ปณิธีหิ จ กปฺปสตสหสฺสานิ นุปปชฺชติ ทุคฺคตึ. เทเวสุ เทวโสภคฺคํ มนุสฺเสสุ มหนฺตตํ อนุโภตฺวาน เสเสน นิพฺพานํ ปาปุณิสฺสติ. สตสหสฺสิโต กปฺเป โอกฺกากกุลสมฺภโว โคตโม นาม โคตฺเตน สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ. ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต กปฺปิโน นาม นาเมน เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก. ตโตหํ สุกตํ การํ กตฺวาน ชินสาสเน ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ ตุสิตํ อคมาสหํ. @เชิงอรรถ: ก. สตาวิโน ปาลิ. หาสยนฺตสฺส ปาลิ. ชูมุตฺตวณฺณํ รุจิรํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๒.

เทวมานุสรชฺชานิ สตโส ๑- อนุสาสิย พาราณสิยมาสนฺเน ชาโต เกณิยชาติยํ. สหสฺสปริวาเรน ๒- สปชาปติโก อหํ ปญฺจปจฺเจกพุทฺธานํ สตานิ สมุปฏฺฐหึ. เตมาสํ โภชยิตฺวาน ปจฺฉาทมฺห ติจีวรํ ตโต จุตา มยํ สพฺเพ อหุมฺห ติทสูปคา. ปุโน สพฺเพ มนุสฺสตฺตํ อคมิมฺห ตโต จุตา กุกฺกุฏมฺหิ ปุเร ชาตา หิมวนฺตสฺส ปสฺสโต. กปฺปิโน นามหํ อาสึ ราชปุตฺโต มหายโส เสสามจฺจกุเล ชาตา มเมว ปริวารยุํ. มหารชฺชสุขํ ปตฺโต สพฺพกามสมิทฺธิมา วาณิเชหิ สมกฺขาตํ พุทฺธุปฺปาทมหํ สุณึ. พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน อสโม เอกปุคฺคโล โส ปกาเสติ สทฺธมฺมํ อมตํ สุขมุตฺตมํ. สุยุตฺตา ตสฺส สิสฺสา จ สุมุตฺตา จ อนาสวา สุตฺวา เนสํ สุวจนํ ๓- สกฺกริตฺวาน วาณิเช. ปหาย รชฺชํ สามจฺโจ นิกฺขมึ พุทฺธมามโก นทึ ทิสฺวา มหาจนฺทํ ปูริตํ สมติตฺติกํ. อปฺปติฏฺฐํ อนาลมฺพํ ทุตฺตรํ สีฆวาหินึ คุณํ สริตฺวา พุทฺธสฺส โสตฺถินา สมติกฺกมึ. ภวโสตํ สเจ พุทฺโธ ติณฺโณ โลกนฺตคู วิทู เอเตน สจฺจวชฺเชน คมนํ เม สมิชฺฌตุ. ยทิ สนฺติคโม มคฺโค โมกฺโข จจฺจนฺติกํ สุขํ เอเตน สจฺจวชฺเชน คมนํ เม สมิชฺฌตุ. @เชิงอรรถ: ปาลิ. สุตฺตโส ปาลิ. สตสหสฺสปริวาโร ปาลิ. เนสํปิ วจนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๓.

สํโฆ เจ ติณฺณกนฺตาโร ปุญฺญกฺเขตฺโต อนุตฺตโร เอเตน สจฺจวชฺเชน คมนํ เม สมิชฺฌตุ. สห กเต สจฺจวเร มคฺคา อปคตํ ชลํ ตโต สุเขน อุตฺติณฺโณ นทีตีเร มโนรเม. นิสินฺนํ อทฺทสํ พุทฺธํ อุเทนฺตํว ปภงฺกรํ ชลนฺตํ เหมเสลํว ทีปรุกฺขํว โชติตํ. สสึว ตาราสหิตํ สาวเกหิ ปุรกฺขตํ วาสวํ วิย วสฺสนฺตํ เทสนาชลทนฺตรํ. ๑- วนฺทิตฺวาน สหามจฺโจ เอกมนฺตมุปาวิสึ ตโต โน อาสยํ ญตฺวา พุทฺโธ ธมฺมมเทสยิ. สุตฺวาน ธมฺมํ วิมลํ อโวจุมฺห มยํ ชินํ ปพฺพาเชหิ มหาวีร นิพฺพินฺทามฺห ๒- มยํ ภเว. สวากฺขาโต ภิกฺขเว ธมฺโม ทุกฺขนฺตกรณาย โว จรถ พฺรหฺมจริยํ อิจฺจาห มุนิสตฺตโม. สห วาจาย สพฺเพปิ ภิกฺขุเวสธรา มยํ อหุมฺห อุปสมฺปนฺนา โสตาปนฺนาว ๓- สาสเน. ตโต เชตวนํ คนฺตฺวา อนุสาสิ วินายโก อนุสิฏฺโฐ ชิเนนาหํ อรหตฺตมปาปุณึ. ตโต ภิกฺขุสหสฺสานิ อนุสาสิมหํ ตทา มมานุสาสนกรา เตปิ อาสุํ อนาสวา. ชิโน ตสฺมึ คุเณ ตุฏฺโฐ เอตทคฺเค ฐเปสิ มํ ภิกฺขุ โอวาทกานคฺโค กปฺปิโนติ มหาชเน. สตสหสฺเส กตํ กมฺมํ ผลํ ทสฺเสสิ เม อิธ ปมุตฺโต ๔- สรเวโคว กิเลเส ฌาปยึ มม. @เชิงอรรถ: ปาลิ. เทเวน ชนนนฺทน สี. นิพฺพินฺนามฺห, โอติณฺณมฺหาติ ตาลโปตฺถเก @ทิสฺสติ ฉ.ม. จ ปาลิ. สุมุตฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๔.

กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. อรหตฺตํ ปตฺวา ปน เต สพฺเพว ๑- สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจึสุ. สตฺถา เต "เอถ ภิกฺขโว"ติ อาห. สา เอว เตสํ ปพฺพชฺชา อุปสมฺปทา จ อโหสิ. สตฺถา ตํ ภิกฺขุสหสฺสํ อาทาย อากาเสน เชตวนํ อคมาสิ. อเถกทิวสํ ภควา ตสฺสนฺเตวาสิเก ภิกฺขู อาห "กจฺจิ ภิกฺขเว กปฺปิโน ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสตี"ติ. น ภควา เทเสติ. อปฺโปสฺสุกฺโก ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารมนุยุตฺโต วิหรติ, โอวาทมตฺตมฺปิ น เทตีติ. สตฺถา เถรํ ปกฺโกสาเปตฺวา "สจฺจํ กิร ตฺวํ กปฺปิน อนฺเตวาสิกานํ โอวาทมตฺตมฺปิ น เทสี"ติ. สจฺจํ ภควาติ. พฺราหฺมณ มา เอวํ กริ, อชฺช ปฏฺฐาย อุปคตานํ ธมฺมํ เทเสหีติ. "สาธุ ภนฺเต"ติ เถโร สตฺถุ วจนํ สิรสา สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เอโกวาเทเนว สมณสหสฺสํ อรหตฺเต ปติฏฺฐาเปสิ. เตน นํ สตฺถา ปฏิปาฏิยา อตฺตโน สาวเก เถเร ฐานนฺตเร ฐเปนฺโต ภิกฺขุโอวาทกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ. อเถกทิวสํ เถโร ภิกฺขุนิโย โอวทนฺโต:- [๕๔๗] "อนาคตํ โย ปฏิกจฺจ ปสฺสติ หิตญฺจ อตฺถํ อหิตญฺจ ตํ ทฺวยํ วิทฺเทสิโน ตสฺส หิเตสิโน วา รนฺธํ น ปสฺสนฺติ สเมกฺขมานา. [๕๔๘] อานาปานสตี ยสฺส ปริปุณฺณา สุภาวิตา อนุปุพฺพํ ปริจิตา ยถา พุทฺเธน เทสิตา โสมํ โลกํ ปภาเสติ อพฺภา มุตฺโตว จนฺทิมา. [๕๔๙] โอทาตํ วต เม จิตฺตํ อปฺปมาณํ สุภาวิตํ นิพฺพิทฺธํ ปคฺคหีตญฺจ สพฺพา โอภาสเต ทิสา. [๕๕๐] ชีวเต วาปิ สปฺปญฺโญ อปิ วิตฺตปริกฺขโย ปญฺญาย จ อลาเภน วิตฺตวาปิ น ชีวติ. @เชิงอรรถ: สี.,อิ. สพฺเพ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๕.

[๕๕๑] ปญฺญา สุตวินิจฺฉินี ปญฺญา กิตฺติสิโลกวฑฺฒนี ปญฺญาสหิโต นโร อิธ อปิ ทุกฺเขสุ สุขานิ วินฺทติ. [๕๕๒] นายํ อชฺชตโน ธมฺโม นจฺเฉโร นปิ อพฺภุโต ยตฺถ ชาเยถ มีเยถ ตตฺถ กึ วิย อพฺภุตํ. [๕๕๓] อนนฺตรํ หิ ชาตสฺส ชีวิตา มรณํ ธุวํ ชาตา ชาตา มรนฺตีธ เอวํ ธมฺมา หิ ปาณิโน. [๕๕๔] น เหตทตฺถาย มตสฺส โหติ ยํ ชีวิตตฺถํ ปรโปริสานํ มตมฺหิ รุณฺณํ น ยโส น โลกฺยํ น วณฺณิตํ สมณพฺราหฺมเณหิ. [๕๕๕] จกฺขุํ สรีรํ อุปหนฺติ เตน ๑- นิหียติ วณฺณพลํ มตี จ อานนฺทิโน ตสฺส ทิสา ภวนฺติ หิเตสิโน นาสฺส สุขี ภวนฺติ. [๕๕๖] ตสฺมา หิ อิจฺเฉยฺย กุเล วสนฺเต เมธาวิโน เจว พหุสฺสุเต จ เยสํ หิ ปญฺญาวิภเวน กิจฺจํ ตรนฺติ นาวาย นทึว ปุณฺณนฺ"ติ อิมา คาถา อภาสิ. ตตฺถ อนาคตนฺติ น อาคตํ, อวินฺทนฺติ อตฺโถ. ปฏิกจฺจาติ ปุเรตรํเยว. ปสฺสตีติ โอโลเกติ. อตฺถนฺติ กิจฺจํ. ตํ ทฺวยนฺติ หิตาหิตํ. วิทฺเทสิโนติ อมิตฺตา. หิเตสิโนติ มิตฺตา. รนฺธนฺติ ฉิทฺทํ. สเมกฺขมานาติ คเวสนฺตา. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- โย ปุคฺคโล อตฺตโน หิตาวหํ อหิตาวหํ ตทุภยญฺจ อตฺถํ กิจฺจํ อนาคตํ อสมฺปตฺตํ @เชิงอรรถ: ปาลิ. โรณฺณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๖.

ปุเรตรํเยว ปญฺญาจกฺขุนา อหํ วิย ปสฺสติ วีมํสติ วิจาเรติ, ตสฺส อมิตฺตา วา อหิตชฺฌาสเยน มิตฺตา วา หิตชฺฌาสเยน รนฺธํ คเวสนฺตา น ๑- ปสฺสนฺติ, ตาทิโส ปญฺญวา ปุคฺคโล อจฺฉิทฺทวุตฺติ, ตสฺมา ตุเมฺหหิ ตถารูเปหิ ภวิตพฺพนฺติ. อิทานิ อานาปานสติภาวนาย คุณํ ทสฺเสนฺโต ตตฺถ ตานิ โยเชตุํ "อานาปานสตี ยสฺสา"ติ ทุติยํ คาถมาห. ตตฺถ อานนฺติ อสฺสาโส. อปานนฺติ ปสฺสาโส. อสฺสาสปสฺสาสนิมิตฺตารมฺมณา สติ อานาปานสติ. สติสีเสน เจตฺถ ตํสมฺปยุตฺตสมาธิ- ภาวนา อธิปฺเปตา. ยสฺสาติ ยสฺส โยคิโน. ปริปุณฺณา สุภาวิตาติ จตุนฺนํ สติปฏฺฐานานํ โสฬสนฺนญฺจ อาการานํ ปาริปูริยา สพฺพโส ปุณฺณา สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ วิชฺชาวิมุตฺตีนญฺจ ปาริปูริยา สุฏฺฐุ ภาวิตา วฑฺฒิตา. อนุปุพฺพํ ปริจิตา, ยถา พุทฺเธน เทสิตาติ "โส สโตว อสฺสสตี"ติอาทินา ๒- ยถา ภควตา เทสิตา, ตถา อนุปุพฺพํ อนุกฺกเมน ปริจิตา อาเสวิตา ภาวิตา. โสมํ โลกํ ปภาเสติ, อพฺภา มุตฺโตว จนฺทิมาติ โส โยคาวจโร ยถา อพฺภาทิอุปกฺกิเลสา วิมุตฺโต จนฺโท จนฺทาโลเกน อิมํ โอกาสโลกํ ปภาเสติ, เอวํ อวิชฺชาทิอุปกฺกิเลสวิมุตฺโต ญาณาโลเกน อตฺตสนฺตานปติตํ ปรสนฺตานปติตญฺจ สงฺขารโลกํ ปภาเสติ ปกาเสติ. ตสฺมา ตุเมฺหหิ อานาปานสติภาวนา ภาเวตพฺพาติ อธิปฺปาโย. อิทานิ อตฺตานํ นิทสฺสนํ กตฺวา ภาวนาภิโยคสฺส สผลตํ ทสฺเสนฺโต "โอทาตํ วต เม จิตฺตนฺ"ติ ตติยํ คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- นีวรณมลวิคมโต โอทาตํ สุทฺธํ วต มม จิตฺตํ, ยถา ปมาณกรา ราคาทโย ปหีนา, อปฺปมาณญฺจ นิพฺพานํ ปจฺจกฺขํ กตํ อโหสิ, ตถา ภาวิตตฺตา อปฺปมาณํ สุภาวิตํ, ตโต เอว จตุสจฺจํ ๓- นิพฺพิทฺธํ ปฏิวิชฺฌิตํ, ๔- สกลสงฺกิเลสปกฺขโต ปคฺคหิตญฺจ หุตฺวา ๕- ทุกฺขาทิกา ปุพฺพนฺตาทิกา จ ทิสา โอภาสเต ตตฺถ วิติณฺณกงฺขตฺตา สพฺพธมฺเมสุ วิคตสมฺโมหตฺตา จ, ตสฺมา ตุเมฺหหิปิ เอวํ จิตฺตํ ภาเวตพฺพนฺติ ทสฺเสติ. @เชิงอรรถ: สี.,อิ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ที. มหา. ๑๐/๓๗๔/๒๔๘ มหาสติปฏฺฐานสุตฺต, @ม.มู. ๑๒/๑๐๗/๗๗ กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐาน โปตฺถเกสุ จตฺตาริ สจฺจานีติ ปาฐา @ทิสฺสนฺติ สี. ปฏิวิชฺฌิตานิ, อิ. ปฏิวิชฺฌิตา @ สี....ปจฺจกฺขโต นิคฺคหิตญฺจ กตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๗.

ยถา ภาวนามยา ปญฺญา จิตฺตมลวิโสธนาทินา ปุริสสฺส พหุปการา, เอวํ อิตราปีติ ทสฺเสนฺโต "ชีวเต วาปิ สปฺปญฺโญ"ติ จตุตฺถคาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- ปริกฺขีณธโนปิ สปฺปญฺญชาติโก อิตรีตรสนฺโตเสน สนฺตุฏฺโฐ อนวชฺชาย ชีวิกาย ชีวติเยว. ตสฺส หิ ชีวิตํ ชีวิตํ นาม. เตนาห ภควา "ปญฺญาชีวึ ชีวิตมาหุ เสฏฺฐนฺ"ติ. ๑- ทุมฺเมธปุคฺคโล ปน ปญฺญาย อลาเภน ทิฏฺฐธมฺมิกํ สมฺปรายิกญฺจ อตฺถํ วิราเธนฺโต วิตฺตวาปิ น ชีวติ, ครหาทิปฺปตฺติยา ชีวนฺโต นาม น ตสฺส โหติ, อนุปายญฺญุตาย วา ยถาธิคตํ ธนํ นาเสนฺโต ชีวิตมฺปิ สนฺธาเรตุํ น สกฺโกติเยว, ตสฺมา ปาริหาริยปญฺญาปิ ตุเมฺหหิ อปฺปมตฺเตหิ สมฺปาเทตพฺพาติ อธิปฺปาโย. อิทานิ ปญฺญาย อานิสํเส ทสฺเสตุํ "ปญฺญา สุตวินิจฺฉินี"ติ ปญฺจมํ คาถมาห. ตตฺถ ปญฺญา สุตวินิจฺฉินีติ ปญฺญา นาเมสา สุตสฺส วินิจฺฉยินี, ยถาสุเต โสตปถมาคเต อตฺเถ "อยํ อกุสโล, อยํ กุสโล, อยํ สาวชฺโช, อยํ อนวชฺโช"ติอาทินา วินิจฺฉยชนนี. กิตฺติสิโลกวฑฺฒนีติ กิตฺติยา สมฺมุขา ปสํสาย สิโลกสฺส ปตฺถฏยสภาวสฺส วฑฺฒนี, ปญฺญวโตเยว หิ กิตฺติอาทโย วิญฺญูนํ ปาสํสภาวโต. ปญฺญาสหิโตติ ปาริหาริยปญฺญาย วิปสฺสนาปญฺญาย จ ยุตฺโต. ๒- อปิ ทุกฺเขสุ สุขานิ วินฺทตีติ เอกนฺตทุกฺขสภาเวสุ ขนฺธายตนาทีสุ สมฺมาปฏิปตฺติยา ยถาภูตสภาวาวโพเธน นิรามิสานิปิ สุขานิ ปฏิลภติ. อิทานิ ตาสํ ภิกฺขุนีนํ อนิจฺจตาปฏิสํยุตฺตํ ธีรภาวาวหํ ธมฺมํ กเถนฺโต "นายํ อชฺชตโน ธมฺโม"ติอาทินา เสสคาถา อภาสิ. ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ:- ยฺวายํ สตฺตานํ ชายนมียนสภาโว, อยํ ธมฺโม อชฺชตโน อธุนาคโต น โหติ, อภิณฺหปวตฺติกตาย น อจฺฉริโย, อพฺภุตปุพฺพตาภาวโต นาปิ อพฺภุโต. ตสฺมา ยตฺถ ชาเยถ มีเยถ ยสฺมึ โลเก สตฺโต ชาเยยฺย, โส เอกํเสน มีเยถ, ตตฺถ กึ วิย กึ นาม @เชิงอรรถ: สํ.สคา. ๑๕/๗๓/๔๘ วิตฺตสุตฺต, ๒๔๖/๒๕๘, ขุ.สุตฺต. ๒๕/๑๘๔/๓๗๐ อาฬวกสุตฺต @ สี.,อิ. ยุตฺตตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๘.

อพฺภุตํ สิยา สภาวิกตฺตา มรณสฺส. น หิ ขณิกมรณสฺส กิญฺจิ การณํ อตฺถิ. ยโต อนนฺตรํ หิ ชาตสฺส, ชีวิตา มรณํ ธุรํ ชาตสฺส ชาติสมนนฺตรํ ชีวิตโต มรณํ เอกนฺติกํ อุปฺปนฺนานํ ขนฺธานํ เอกํเสน ภิชฺชนโต. โย ปเนตฺถ ชีวตีติ โลกโวหาโร, โส ตทุปาทานสฺส อเนกปจฺจยายตฺตตาย อเนกนฺติโก, ยสฺมา เอตเทวํ, ๑- ตสฺมา ชาตา มรนฺตีธ, เอวํ ธมฺมา หิ ปาณิโนติ อยํ สตฺตานํ ปกติ, ยทิทํ ชาตานํ มรณนฺติ ชาติยา มรณานุพนฺธนตํ ๒- อาห. อิทานิ ยสฺมา ตาสุ ภิกฺขุนีสุ กาจิ โสกพนฺธิตจิตฺตาปิ อตฺถิ, ตสฺมา ตาสํ โสกวิโนทนํ กาตุํ "น เหตทตฺถายา"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ น เหตทตฺถาย มตสฺส โหตีติ ยํ มตสฺส ชีวิตตฺถํ ชีวิตนิมิตฺตํ ปรโปริสานํ ปรปุคฺคลานํ รุณฺณํ, เอตํ ตสฺส มตสฺส สตฺตสฺส ชีวิตตฺถํ ๓- ตาว ติฏฺฐตุ, กสฺสจิปิ อตฺถาย น โหติ, เย ปน รุทนฺติ, เตสมฺปิ มตมฺหิ มตปุคฺคลนิมิตฺตํ รุณฺณํ น ยโส น โลกฺยํ ยสาวหํ วิสุทฺธาวหญฺจ น โหติ. น วณฺณิตํ สมณพฺราหฺมเณหีติ วิญฺญุปฺปสฏฺฐมฺปิ น โหติ, อถโข วิญฺญุครหิตเมวาติ อตฺโถ. น เกวลเมเตว เย รุทโต อาทีนวา, อถโข อิเมปีติ ทสฺเสนฺโต "จกฺขุํ สรีรํ อุปหนฺตี"ติ คาถํ ๔- วตฺวา ตโต ปรํ โสกาทิอนตฺถปฏิพาหนตฺถํ กลฺยาณมิตฺต- ปยิรุปาสนายํ ตา นิโยเชนฺโต "ตสฺมา"ติอาทินา ๕- โอสานคาถมาห. ตตฺถ ตสฺมาติ ยสฺมา รุณฺณํ รุทนฺตสฺส ปุคฺคลสฺส จกฺขุํ สรีรญฺจ อุปหนฺติ วิพาธติ, เตน รุณฺเณน วณฺโณ พลํ มติ จ นิหียติ ปริหายติ, ตสฺส รุทนฺตสฺส ปุคฺคลสฺส ทิสา สปตฺตา อานนฺทิโน ปโมทวนฺโต ปีติวนฺโต ภวนฺติ. หิเตสิโน มิตฺตา ทุกฺขี ทุกฺขิตา ภวนฺติ, ตสฺมา ธมฺโมชปญฺญาย สมนฺนาคตตฺตา เมธาวิโน ทิฏฺฐธมฺมิกาทิอตฺถ- สนฺนิสฺสิตสฺส พาหุสจฺจสฺส ปาริปูริยา พหุสฺสุเต อตฺตโน กุเล วสนฺเต อิจฺเฉยฺย ปาฏิกงฺเขยฺย กุลูปเก กเรยฺย. เยสนฺติ เยสํ เมธาวีนํ พหุสฺสุตานํ ปณฺฑิตานํ @เชิงอรรถ: สี. ตสฺมา เอตทโวจ, อิ. ยสฺมา เอตทโวจ สี.,อิ. ชรามรณานุพนฺธนํ @ อิ.,ม. ชีวิตํ สี.,อิ. ตาสํ สี.,อิ. อาทิกํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๙.

ปญฺญาวิภเวน ปญฺญาพเลน ยถา มโหฆสฺส ปุณฺณํ นทึ นาวาย ตรนฺติ, เอวํ กุลปุตฺตา อตฺตโน อตฺถกิจฺจํ ตรนฺติ ๑- ปารํ ปาปุณนฺติ, เต อิจฺเฉยฺย กุเล วสนฺเตติ โยชนา. เอวํ เถโร ตาสํ ภิกฺขุนีนํ ธมฺมํ กเถตฺวา วิสฺสชฺเชสิ, ตา เถรสฺส โอวาเท ฐตฺวา โสกํ วิโนเทตฺวา โยนิโส ปฏิปชฺชนฺติโย สทตฺถํ ปริปูเรสุํ. มหากปฺปินตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๑๙๘-๒๐๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=4553&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=4553&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=372              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6965              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7112              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7112              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]