ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                    ๓๗๔. ๕. กปฺปตฺเถรคาถาวณฺณนา
      นานากุลมลสมฺปุณฺโณติอาทิกา อายสฺมโต กปฺปตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล วิภวสมฺปนฺเน กุเล นิพฺพตฺติตฺวา ปิตุ อจฺจเยน วิญฺญุตํ
ปตฺโต นานาวิราควณฺณวิจิตฺเตหิ วตฺเถหิ อเนกวิเธหิ อาภรเณหิ นานาวิเธหิ
มณิรตเนหิ พหุวิเธหิ ปุปฺผทามมาลาทีหิ จ กปฺปรุกขํ นาม อลงฺกริตฺวา เตน สตฺถุ
ถูปํ ปูเชสิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท
มคธรฏฺเฐ มณฺฑลิกราชกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ปิตุ อจฺจเยน รชฺเช ปติฏฺฐิโต กาเมสุ
อติวิย รตฺโต คิทฺโธ หุตฺวา วิหรติ. ตํ สตฺถา มหากรุณาสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. โอภาสคาถา
โลกํ โวโลเกนฺโต ญาณชาเล ปญฺญายมานํ ทิสฺวา "กึ นุ โข ภวิสฺสตี"ติ
อาวชฺเชนฺโต "เอส มม สนฺติเก อสุภกถํ สุตฺวา กาเมสุ วิรตฺตจิตฺโต หุตฺวา
ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสตี"ติ ญตฺวา อากาเสน ตตฺถ คนฺตฺวา:-
         [๕๖๗] "นานากุลมลสมฺปุณฺโณ     มหาอุกฺการสมฺภโว
               จนฺทนิกํว ปริปกฺกํ ๑-     มหาคณฺโฑ มหาวโณ.
         [๕๖๘] ปุพฺพรุหิรสมฺปุณฺโณ        คูถกูเปน คาฬฺหิโต
               อาโปปคฺฆรณี ๒- กาโย   สทา สนฺทติ ปูติกํ.
         [๕๖๙] สฏฺฐิกณฺฑรสมฺพนฺโธ       มํสเลปนเลปิโต
               จมฺมกญฺจุกสนฺนทฺโธ       ปูติกาโย นิรตฺถโก.
         [๕๗๐] อฏฺฐิสงฺฆาตฆฏิโต        นฺหารุสุตฺตนิพนฺธโน
               เนเกสํ สงฺคตีภาวา      กปฺเปติ อิริยาปถํ.
         [๕๗๑] ธุวปฺปยาโต มรณสฺส ๓-   มจฺจุราชสฺส สนฺติเก
               อิเธว ฉฑฺฑยิตฺวาน       เยนกามงฺคโม นโร.
         [๕๗๒] อวิชฺชาย นิวุโต กาโย    จตุคนฺเถน คนฺถิโต
               โอฆสํสีทโน กาโย       อนุสยชาลโมตฺถโต.
         [๕๗๓] ปญฺจนีวรเณ ยุตฺโต       วิตกฺเกน สมปฺปิโต
               ตณฺหามูเลนานุคโต       โมหจฺฉาทนฉาทิโต.
         [๕๗๔] เอวายํ วตฺตตี ๔- กาโย  กมฺมยนฺเตน ยนฺติโต
               สมฺปตฺติ จ วิปตฺยนฺตา     นานาภาโว วิปชฺชติ.
         [๕๗๕] เยมํ กายํ มมายนฺติ      อนฺธพาลา ปุถุชฺชนา
               วฑฺเฒนฺติ กฏสึ โฆรํ      อาทิยนฺติ ปุนพฺภวํ.
         [๕๗๖] เยมํ กายํ วิวชฺเชนฺติ     คูถลิตฺตํว ปนฺนคํ
               ภวมูลํ วมิตฺวาน         ปรินิพฺพิสฺสนฺตฺยนาสวา"ติ
@เชิงอรรถ:  ก. ปริปตฺตํ       ฉ.ม. อาโปปคฺฆรโณ       ฉ.ม. มรณาย   ฉ.ม. วตฺตเต
อิมาหิ คาถาหิ ตสฺส อสุภกถํ กเถสิ. โส สตฺถุ สมฺมุขา อเนกาการโวการํ
ยาถาวโต สรีรสภาววิภาวนํ อสุภกถํ สุตฺวา สเกน กาเยน อฏฺฏิยมาโน หรายมาโน
ชิคุจฺฉมาโน สํวิคฺคหทโย สตฺถารํ วนฺทิตฺวา "ลเภยฺยาหํ ภนฺเต ภควโต สนฺติเก
ปพฺพชฺชนฺ"ติ ปพฺพชฺชํ ยาจิ. สตฺถา สมีเป ฐิตมญฺญตรํ ภิกฺขุํ อาณาเปสิ "คจฺฉ
ภิกฺขุ อิมํ ปพฺพาเชตฺวา อุปสมฺปาเทตฺวา อาเนหี"ติ. โส ตํ ตจปญฺจกกมฺมฏฺฐานํ
ทตฺวา ปพฺพาเชสิ. โส ขุรคฺเคเยว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน
วุตฺตํ อปทาเน ๑-:-
               "สิทฺธตฺถสฺส ภควโต        ถูปเสฏฺฐสฺส สมฺมุขา
                วิจิตฺตทุสฺเส ลคฺเคตฺวา ๒-  กปฺปรุกฺขํ ฐเปสหํ.
                ยํ ยํ โยนูปปชฺชามิ        เทวตฺตํ อถ มานุสํ
                โสภยนฺโต มม ทฺวารํ ๓-   กปฺปรุกฺโข ปติฏฺฐติ.
                อหญฺจ ปริสา เจว        เย เกจิ สมวสฺสิกา ๔-
                ตมฺหา ทุสฺสํ คเหตฺวาน     นิวาเสม มยํ สทา. ๕-
                จตุนฺนวุติโต กปฺเป        ยํ รุกฺขํ ฐปยึ อหํ
                ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        กปฺปรุกขสฺสิทํ ผลํ.
                อิโต จ สตฺตเม กปฺเป     สุเจลา อฏฺฐ ขตฺติยา
                สตฺตรตนสมฺปนฺนา        จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
                ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส  ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
นิสินฺโน อญฺญํ พฺยากโรนฺโต ตา เอว คาถา อภาสิ. เตเนว ตา เถรคาถา
นาม ชาตา.
@เชิงอรรถ:  ขุ.อป. ๓๒/๑๐๘/๑๒๙ กปฺปรุกฺขิยตฺเถราปทาน   ฉ.ม. ลเคตฺวา   ปาลิ. ทฺวาเร
@ ฉ.ม. มมวสฺสิตา     ปาลิ. ตทา
      ตตฺถ นานากุลมลสมฺปุณฺโณติ นานากุเลหิ นานาภาเคหิ มเลหิ สมฺปุณฺโณ,
เกสโลมาทินานาวิธอสุจิโกฏฺฐาสภริโตติ อตฺโถ. มหาอุกฺการสมฺภโวติ อุกฺกาโร วุจฺจติ
วจฺจกูปํ. ยตฺตกวยา ๑- มาตา, ตตฺตกํ กาลํ การปริเสทิตวจฺจกูปสทิสตาย ๒- มาตุ
กุจฺฉิ อิธ "มหาอุกฺกาโร"ติ อธิปฺเปโต. โส กุจฺฉิ สมฺภโว อุปฺปตฺติฏฺฐานํ
เอตสฺสาติ มหาอุกฺการสมฺภโว. จนฺทนิกํวาติ จนฺทนิกํ นาม อุจฺฉิฏฺโฐทกคพฺภมลาทีนํ
ฉฑฺฑนฏฺฐานํ, ยํ ชณฺณุมตฺตํ อสุจิภริตมฺปิ โหติ, ตาทิสนฺติ อตฺโถ. ปริปกฺกนฺติ
ปริณตํ ปุราณํ. เตน ยถา จณฺฑาลคามทฺวาเร นิทาฆสมเย ถุลฺลผุสิตเก เทเว วสฺสนฺเต
อุทเกน สมุปพฺยูฬฺหมุตฺตกรีสอฏฺฐิจมฺมนฺหารุขณฺฑเขฬสิงฺฆาณิกาทินานากุณปภริตํ
กทฺทโมทกาลุฬิตํ กติปยทิวสาติกฺกเมน สญฺชาตกิมิกุลากุลํ ๓- สุริยาตปสนฺตาปกุถิตํ
อุปริ เผณปุพฺพุฬกานิ  มุญฺจนฺตํ อภินีลวณฺณํ ปรมทุคฺคนฺธํ เชคุจฺฉํ จนฺทนิกาวาฏํ
เนว อุปคนฺตุํ, น ทฏฺฐุํ อรหรูปํ หุตฺวา ติฏฺฐติ, ตถารูโปยํ กาโยติ ทสฺเสติ.
สทา ทุกฺขตามูลโยคโต อสุจิปคฺฆรณโต อุปฺปาทชรามรเณหิ อุทฺธุมายนปริปจฺจน-
ภิชฺชนสภาวตฺตา จ มหนฺโต คณฺโฑ วิยาติ มหาคณฺโฑ. สพฺพตฺถกเมว ทุกฺข-
เวทนานุพทฺธตฺตา คณฺฑานํ สหนโต อสุจิวิสฺสนฺทนโต จ มหนฺโต วโณ วิยาติ
มหาวโณ. คูถกูเปน คาฬฺหิโตติ วจฺจกูเปน วจฺเจเนว วา ภริโต. "คูถกูป-
นิคาฬฺหิโต"ติปิ ๔- ปาลิ, วจฺจกูปโต นิกฺขนฺโตติ อตฺโถ. อาโปปคฺฆรณี กาโย, สทา
สนฺทติ ปูติกนฺติ อยํ กาโย อาโปธาตุยา สทา ปคฺฆรณสีโล, ตญฺจ โข ปิตฺตเสมฺห-
เสทมุตฺตาทิกํ ปูติกํ อสุจึเยว สนฺทติ, น กทาจิ สุจินฺติ อตฺโถ.
      สฏฺฐิกณฺฑรสมฺพนฺโธติ คีวาย อุปริมภาคโต ปฏฺฐาย สรีรํ วินทฺธมานา
สรีรสฺส ปุริมปจฺฉิมทกฺขิณวามปสฺเสสุ ปจฺเจกํ ปญฺจ ปญฺจ กตฺวา วีสติ, หตฺถปาเท
วินทฺธมานา เตสํ ปุริมปจฺฉิมปสฺเสสุ ปญฺจ ปญฺจ กตฺวา จตฺตาลีสาติ สฏฺฐิยา
กณฺฑเรหิ มหานฺหารูหิ สพฺพโส พทฺโธ วินทฺโธติ สฏฺฐิกณฺฑรสมฺพนฺโธ. มํส-
เลปนเลปิโตติ มํสสงฺขาเตน เลปเนน ลิตฺโต, นวมํสเปสิสตานุลิตฺโตติ อตฺโถ.
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. ยตฺตกํ จ ยา  อิ. อปริโสธิตวจฺจกูปสทิสตาย  สี.,อิ. สญฺฉาทิต...
@ สี. คูถกูเป นิพาหิโตติปิ
จมฺมกญฺจุกสนฺนทฺโธติ จมฺมสงฺขาเตน กญฺจุเกน สพฺพโส โอนทฺโธ ปริโยนทฺโธ
ปริจฺฉินฺโน. ปูติกาโยติ สพฺพโส ปูติคนฺธิโก กาโย. นิรตฺถโกติ นิปฺปโยชโน.
อญฺเญสํ หิ ปาณีนํ กาโย จมฺมาทิวินิโยเคน สิยา สปฺปโยชโน, น ตถา มนุสฺสกาโยติ.
อฏฺฐิสงฺฆาตฆฏิโตติ อติเรกติสตานํ อฏฺฐีนํ สงฺฆาเตน ฆฏิโต สมฺพนฺโธ. นฺหารุสุตฺต-
นิพนฺธโนติ สุตฺตสทิเสหิ นวหิ นฺหารุสเตหิ นิพนฺธิโต. เนเกสํ สงฺคตีภาวาติ จตุ-
มหาภูตชีวิตินฺทฺริยอสฺสาสปสฺสาสวิญฺญาณาทีนํ สมวายสมฺพนฺเธน สุตฺตเมรกสมวาเยน ๑-
ยนฺตํ วิย ฐานาทิอิริยาปถํ กปฺเปติ.
      ธุวปฺปยาโต มรณสฺสาติ มรณสฺส อตฺถาย เอกนฺตคมโน, นิพฺพตฺติโต ปฏฺฐาย
มรณํ ปติ ปวตฺโต, ๒- ตโตเอว มจฺจุราชสฺส มรณสฺส สนฺติเก ฐิโต. อิเธว
ฉฑฺฑยิตฺวานาติ อิมสฺมึเยว โลเก กายํ ฉฑฺเฑตฺวา, ยถารุจิตฏฺฐานคามี อยํ สตฺโต,
ตสฺมา "ปหาย คมนีโย อยํ กาโย"ติ เอวมฺปิ สงฺโค น กาตพฺโพติ ทสฺเสติ.
      อวิชฺชาย นิวุโตติ อวิชฺชานีวรเณน นิวุโต ปฏิจฺฉาทิตาทีนโว ๓-, อญฺญถา โก
เอตฺถ สงฺคํ ชเนยฺยาติ อธิปฺปาโย. จตุคนฺเถนาติ อภิชฺฌากายคนฺถาทินา จตุพฺพิเธน
คนฺเถน คนฺถิโต, คนฺถนิยภาเวน วินทฺธิโต. โอฆสํสีทโนติ  โอฆนิยภาเวน
กาโมฆาทีสุ จตูสุ โอเฆสุ สํสีทนโก. อปฺปหีนภาเวน สนฺตาเน อนุ อนุ เสนฺตีติ
อนุสยา, กามราคาทโย อนุสยา. เตสํ ชาเลน โอตฺถโต อภิภูโตติ อนุสยชาลโมตฺถโต
๔-. มกาโร ปทสนฺธิกโร, คาถาสุขตฺถํ ทีฆํ กตฺวา วุตฺตํ. กามจฺฉนฺทาทินา
ปญฺจวิเธน นีวรเณน ยุตฺโต อธิมุตฺโตติ ปญฺจนีวรเณ ยุตฺโต, กรณตฺเถ ภุมฺมวจนํ.
      กามวิตกฺกาทินา มิจฺฉาวิตกฺเกน สมปฺปิโต สมสฺสิโตติ วิตกฺเกน สมปฺปิโต.
ตณฺหามูเลนานุคโตติ ตณฺหาสงฺขาเตน ภวมูเลน อนุพทฺโธ. โมหจฺฉาทนฉาทิโตติ
สมฺโมหสงฺขาเตน  อาวรเณน ปลิคุณฺฐิโต. สพฺพเมตํ สวิญฺญาณกํ กรชกายํ สนฺธาย
วทติ. สวิญฺญาณโก หิ อตฺตภาโว "อุจฺฉินฺนภวเนตฺติโก ภิกฺขเว ตถาคตสฺส กาโย
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. สุตฺตเปรกสมวาเยน  สี.,อิ. ปวตฺติโต  สี.,อิ. ปฏิจฺฉาทิโต, ตโต
@ ฉ.ม. อนุสยาชาลโมตฺถโต
ติฏฺฐติ, ๑- อยญฺเจว กาโย พหิทฺธา จ นามรูปนฺ"ติอาทีสุ กาโยติ วุจฺจติ, เอวายํ
วตฺตตี กาโยติ เอวํ "นานากุลมลสมฺปุณฺโณ"ติอาทินา "อวิชฺชาย นิวุโต"ติอาทินา
จ วุตฺตปฺปกาเรน อยํ กาโย วตฺตติ, วตฺตนฺโต จ กมฺมยนฺเตน สุกตทุกฺกเฏน
กมฺมสงฺขาเตน ยนฺเตน ยนฺติโต สงฺฆฏิโต, ยถา วา เขมนฺตํ คนฺตุํ น สกฺโกติ,
ตถา สงฺโขภิโต ๒- สุคติทุคฺคตีสุ วตฺตติ ปริพฺภมติ. สมฺปตฺติ จ วิปตฺยนฺตาติ ยา
เอตฺถ สมฺปตฺติ, สา วิปตฺติปริโยสานา. สพฺพํ หิ โยพฺพนํ ชราปริโยสานํ, สพฺพํ
อาโรคฺยํ พฺยาธิปริโยสานํ, สพฺพํ ชีวิตํ มรณปริโยสานํ, สพฺโพ สมาคโม วิโยค-
ปริโยสาโน. เตนาห "นานาภาโว วิปชฺชตี"ติ. นานาภาโวติ วินาภาโว วิปฺปโยโค,
โส กทาจิ วิปฺปยุญฺชกสฺส วเสน, กทาจิ วิปฺปยุญฺชิตพฺพสฺส วเสนาติ วิวิธํ ปชฺชติ
ปาปุณิยติ.
      เยมํ กายํ มมายนฺตีติ เย อนฺธพาลา ปุถุชฺชนา เอวํ อสุภํ อนิจฺจํ อธุวํ
ทุกฺขํ อสารํ อิมํ กายํ "มม อิทนฺ"ติ คณฺหนฺตา มมายนฺติ ฉนฺทราคํ อุปฺปาเทนฺติ,
เต ชาติอาทีหิ นิรยาทีหิ จ โฆรํ ภยานกํ อปณฺฑิเตหิ อภิรมิตพฺพโต กฏสิสงฺขาตํ
สํสารํ ปุนปฺปุนํ ชนนมรณาทีหิ ๓- วฑฺเฒนฺติ, เตนาห "อาทิยนฺติ ปุนพฺภวนฺ"ติ.
      เยมํ กายํ วิวชฺเชนฺติ, คูถลิตฺตํว ปนฺนคนฺติ ยถา นาม ปุริโส สุขกาโม
ชีวิตุกาโม คูถคตํ อาสีวิสํ ทิสฺวา ชิคุจฺฉนิยตาย วา สปฺปฏิภยตาย วา วิวชฺเชติ
น อลฺลียติ, เอวเมวํ เย ปณฺฑิตา กุลปุตฺตา อสุจิภาเวน เชคุจฺฉํ อนิจฺจาทิภาเวน
สปฺปฏิภยํ อิมํ กายํ วิวชฺเชนฺติ ฉนฺทราคปฺปหาเนน ปชหนฺติ, เต ภวมูลํ อวิชฺชํ
ภวตณฺหญฺจ วมิตฺวา ฉฑฺเฑตฺวา อจฺจนฺตเมว ปหาย ตโต เอว สพฺพโส อนาสวา
สอุปาทิเสสาย อนุปาทิเสสาย จ นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิสฺสนฺตีติ.
                     กปฺปตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
@เชิงอรรถ:  ที.สี. ๙/๑๔๗/๔๖ พฺรหฺมชาลสุตฺต   สี.,อิ. สงฺโกจิโต    ม. ชรามรณาทีหิ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๒๑๘-๒๒๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=5034&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=5034&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=374              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7015              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7165              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7165              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]