ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                         ๑๑. เอกาทสกนิปาต
                   ๓๗๗.  ๑. สงฺกิจฺจตฺเถรคาถาวณฺณนา
      เอกาทสกนิปาเต กึ ตวตฺโถ วเน ตาตาติอาทิกา อายสฺมโต สงฺกิจฺจตฺเถรสฺส
คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ
อุปจินิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณมหาสาลกุเล ปฏิสนฺธึ คณฺหิ,
ตสฺมึ กุจฺฉิคเตเยว มาตา พฺยาธิตา หุตฺวา กาลมกาสิ. ตสฺสา สุสานํ เนตฺวา
ฌาปิยมานาย คพฺภาสโย น ฌายิ. มนุสฺสา สูเลหิ กุจฺฉึ วิชฺฌนฺตา ทารกสฺส
อกฺขิโกฏึ ปหรึสุ. เต ตํ ๑- วิชฺฌิตฺวา องฺคาเรหิ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ปกฺกมึสุ.
กุจฺฉิปเทโสปิ ฌายิ, องฺคารมตฺถเก ปน สุวณฺณพิมฺพสทิโส ทารโก ปทุมคพฺเภ นิปนฺโน
วิย อโหสิ. ปจฺฉิมภวิกสตฺตสฺส หิ สิเนรุนา โอตฺถริยมานสฺสปิ อรหตฺตํ อปฺปตฺวา
ชีวิตกฺขโย นาม นตฺถิ.
      ปุนทิวเส อาฬาหนฏฺฐานํ คตา มนุสฺสา ตถานิปนฺนํ ทารกํ ทิสฺวา อจฺฉริยพฺภุต-
จิตฺตชาตา ทารกํ อาทาย คามํ ปวิสิตฺวา เนมิตฺตเก ปุจฺฉึสุ. เนมิตฺตกา "สเจ
อยํ ทารโก อคารํ อชฺฌาวสิสฺสติ, ยาว สตฺตมา กุลปริวฏฺฏา ทุคฺคตา ภวิสฺสนฺติ. ๒-
สเจ ปพฺพชิสฺสติ, ปญฺจหิ สมณสเตหิ ปริวุโต วิจริสฺสตี"ติ อาหํสุ. ญาตกา "โหตุ,
วฑฺฒิตกาเล อมฺหากํ อยฺยสฺส สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติเก ตํ ปพฺพาเชสฺสามา"ติ
วตฺวา สงฺกุนา ฉินฺนกฺขิโกฏิตาย สงฺกิจฺโจติ วทนฺตา อปรภาเค สงฺกิจฺโจติ โวหรึสุ.
โส สตฺตวสฺสิกกาเล อตฺตโน คพฺภคตสฺเสว มาตุ มรณํ  คพฺเภ จ อตฺตโน ปวตฺตึ ๓-
สุตฺวา สํเวคชาโต "ปพฺพชิสฺสามี"ติ อาห. ญาตกา "สาธุ ตาตา"ติ ธมฺมเสนาปติสฺส
สนฺติกํ เนตฺวา "ภนฺเต อิมํ ปพฺพาเชถา"ติ อทํสุ. เถโร ตํ ตจปญฺจกกมฺมฏฺฐานํ
@เชิงอรรถ:  สี. เตน ตํ      ม. น ภวิสฺสนฺติ    สี.,อิ. อตฺตโน ปวตฺติญฺจ
ทตฺวา ปพฺพาเชสิ, โส ขุรคฺเคเยว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา ตึสมตฺเตหิ
ภิกฺขูหิ สทฺธึ อรญฺเญ วิหรนฺโต เต โจรหตฺถโต โมเจตฺวา ๑- สยมฺปิ เต โจเร
ทเมตฺวา ปพฺพาเชตฺวา ๒- อญฺญตรสฺมึ วิหาเร พหูหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ วิหรนฺโต เต
วิวาทปสุเต ทิสฺวา "อญฺญตฺถ คจฺฉามี"ติ ภิกฺขู อาปุจฺฉิ. อยเมตฺถ สงฺเขโป,
วิตฺถาโร ปน ธมฺมปทวตฺถุมฺหิ ๓- อาคตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อถ นํ อญฺญตโร อุปาสโก
อุปฏฺฐาตุกาโม อาสนฺนฏฺฐาเน วาสํ ยาจนฺโต:-
         [๕๙๗] "กินฺตวตฺโถ วเน ตาต    อุชฺชุหาโนว ปาวุเส
               เวรมฺภา รมณียา เต     ปวิเวโก หิ ฌายินนฺ"ติ
ปฐมํ คาถมาห. ตํ สุตฺวา เถโร:-
         [๕๙๘] "ยถา อพฺภานิ เวรมฺโภ   วาโต นุทติ ปาวุเส
               สญฺญา เม อภิกีรนฺติ      วิเวกปฏิสญฺญุตา.
         [๕๙๙] อปณฺฑโร อณฺฑสมฺภโว     สีวถิกาย นิเกตจาริโก
               อุปฺปาทยเตว เม สตึ     สนฺเทหสฺมึ วิราคนิสฺสิตํ.
         [๖๐๐] ยญฺจ อญฺเญ น รกฺขนฺติ    โย จ อญฺเญ น รกฺขติ
               ส เว ภิกฺขุ สุขํ เสติ     กาเมสุ อนเปกฺขวา.
         [๖๐๑] อจฺโฉทิกา ปุถุสิลา       โคนงฺคุลมิคายุตา
               อมฺพุเสวาลสญฺฉนฺนา      เต เสลา รมยนฺติ มํ.
         [๖๐๒] วสิตํ เม อรญฺเญสุ       กนฺทราสุ คุหาสุ จ
               เสนาสเนสุ ปนฺเตสุ      วาฬมิคนิเสวิเต.
         [๖๐๓] อิเม หญฺญนฺตุ วชฺฌนฺตุ     ทุกฺขํ ปปฺโปนฺตุ ปาณิโน
               สงฺกปฺปํ นาภิชานามิ      อนริยํ โทสสํหิตํ.
         [๖๐๔] ปริจิณฺโณ มยา สตฺถา     กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ
               โอหิโต ครุโก ภาโร     ภวเนตฺติ สมูหตา.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. มุญฺจิตฺวา    สี.,อิ. เต โจเร ปพฺพาเชตฺวา
@ ธมฺมปท.อ. ๔/๑๑๗ (สฺยา)
         [๖๐๕] ยสฺส จตฺถาย ๑- ปพฺพชิโต อคารสฺมานคาริยํ
               โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต  สพฺพสํโยชนกฺขโย.
         [๖๐๖] นาภินนฺทามิ มรณํ        นาภินนฺทามิ ชีวิตํ
               กาลญฺจ ปฏิกงฺขามิ       นิพฺพิสํ ภตโก ยถา.
         [๖๐๗] นาภินนฺทามิ มรณํ        นาภินนฺทามิ ชีวิตํ
               กาลญฺจ ปฏิกงฺขามิ       สมฺปชาโน ปติสฺสโต"ติ
อิมา คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ กินฺตวตฺโถ วเนติ กินฺติ ลิงฺควิปฺปลฺลาเสน วุตฺตํ. วเน โก ตวตฺโถ,
กึ ปโยชนนฺติ อตฺโถ. ตาตาติ ทหรสามเณรตาย นํ อตฺตโน ปุตฺตฏฺฐาเน ฐเปตฺวา
อาลปติ. อุชฺชุหาโนว ปาวุเสติ อุชฺชุหาโน กิร นาม เอโก ปพฺพโต, โส ปน
คหนสญฺฉนฺโน พหุโสณฺฑิกนฺทโร, ตหํ ตหํ สนฺทมานสลิโล, วสฺสกาเล อสปฺปาโย,
ตสฺมา อุชฺชุหาโน วา ๒- ปพฺพโต เอตรหิ ปาวุสกาเล ตว กิมตฺถิโยติ อตฺโถ.
เกจิ ปเนตฺถ "อุชฺชุหาโน นาม เอโก สกุโณ สีตํ น สหติ, ๓- วสฺสกาเล วนคุมฺเพ
นิลีโน อจฺฉตี"ติ วทนฺติ. เตสํ มเตน อุชฺชุหานสฺส วิย สกุณสฺส ปาวุสกาเล
โก ตว อตฺโถ วเนติ. เวรมฺภา รมณียา เตติ เวรมฺภวาตา วายนฺตา กึ เต
รมณียาติ โยชนา. เกจิ "เวรมฺภา นาม เอกา ปพฺพตคุหา, ปพฺภาโร"ติ จ
วทนฺติ. ตญฺจ ฐานํ คมนาคมนยุตฺตํ ชนสมฺพาธรหิตํ ฉายูทกสมฺปนฺนญฺจ, ตสฺมา
เวรมฺภา รมณียา, วเน วสิตุํ ยุตฺตรูปา. กสฺมา? ปวิเวโก หิ ฌายินํ, ยสฺมา
ตาทิสานํ ฌายีนํ ยตฺถ กตฺถจิ ปวิเวโกเยว อิจฺฉิตพฺโพ, ตสฺมา "ทูรํ อรญฺญฏฺฐานํ
อคนฺตฺวา เวรมฺภายํ วส ตาตา"ติ วทติ. อยํ เหตฺถ อธิปฺปาโย:- ยสฺมา ฌายีนํ
ปวิเวกกฺขเม นิวาสผาสุเก เสนาสเน ลทฺเธเยว ฌานาทโย สมฺปชฺชนฺติ, น อลทฺเธ,
ตสฺมา น เอวรูเป สีตกาเล ยตฺถ กตฺถจิ วเน วสิตุํ สกฺกา, คุหาปพฺภาราทีสุ
ปน สกฺกาติ.
@เชิงอรรถ:  สี. ยสฺสตฺถาย    สี.,อิ. อุชฺชุหาโนว, ม. อุชฺชุหาโน จ   สี. สีตํ สหติ
      เอวํ อุปาสเกน วุตฺเต เถโร วนาทโย เอว มํ รเมนฺตีติ ทสฺเสนฺโต "ยถา
อพฺภานีติอาทิมาห. ตสฺสตฺโถ:- ยถา ปาวุเส กาเล อพฺภานิ วลาหกานิ เวรมฺภวาโต
นุทติ ขิปติ นีหรติ, เอวเมว เม จิตฺตํ วิเวกปฏิสญฺญุตา สญฺญา อภิกิรนฺติ
วิเวกฏฺฐานํเยว อากฑฺฒนฺติ.
      กึ จ? อปณฺฑโร กาฬวณฺโณ อณฺฑสมฺภโว อณฺฑโช กาโก สีวถิกาย
สุสานฏฺฐาเน นิเกตจาริโก ตเมว นิวาสนฏฺฐานํ กตฺวา วิจรณโก. อุปฺปาทยเตว
เม สตึ, สนฺเทหสฺมึ วิราคนิสฺสิตนฺติ กายสฺมึ วิราคูปสํหิตํ กายคตาสติกมฺมฏฺฐานํ
มยฺหํ อุปฺปาทยติเยว. เอกทิวสํ กิร เถโร กาเกน ขชฺชมานํ มนุสฺสกุณปํ ปสฺสิตฺวา
อสุภสญฺญํ ปฏิลภิ, ตํ สนฺธาย เอวมาห. เตน กาเย ๑- สพฺพโส ฉนฺทราคสฺส
นตฺถิตาย วเนเยว วสิตุกาโมมฺหีติ ทสฺเสติ. ยญฺจาติ จสทฺโท สมุจฺจยตฺโถ, เตน
อญฺญมฺปิ มม อรญฺญวาสการณํ สุณาหีติ ทสฺเสติ. ยํ ปพฺพชิตํ เมตฺตาวิหาริตาย
อโลภนิยปริกฺขารตาย จ รกฺขิตพฺพสฺส อภาวโต อญฺเญ เสวกาทโย น รกฺขนฺติ.
โย จ ปพฺพชิโต อญฺเญ เกนจิ กิญฺจนปลิโพธภูเต ๒- น รกฺขติ ตาทิสานํเยว อภาวโต.
ส เว ภิกฺขุ สุขํ เสตีติ โส ภิกฺขุ สมุจฺฉินฺนกิเลสกามตาย สพฺพโส วตฺถุกาเมสุ
อนเปกฺขวา อเปกฺขารหิโต ยตฺถ กตฺถจิ สุขํ เสติ, ตสฺส อนุสงฺกิตปริสงฺกิตาภาวโต ๓-
อรญฺญมฺหิ คามมฺหิ สทิสเมวาติ อตฺโถ.
      อิทานิ ปพฺพตวนาทีนํ รมณียตํ วสิตปุพฺพตญฺจ ทสฺเสตุํ "อจฺโฉทิกา"ติอาทิ
วุตฺตํ. ตตฺถ วสิตํ เมติ วุฏฺฐปุพฺพํ มยา. วาฬมิคนิเสวิเตติ สีหพฺยคฺฆาทีหิ
วาฬมิเคหิ อุปเสวิเต วเน.
      สงฺกปฺปํ นาภิชานามีติ อิเม เย เกจิ ปาณิโน สตฺตา อุสุตฺติอาทีหิ ปหรเณหิ
หญฺญนฺตุ มาริยนฺตุ ๔- มุฏฺฐิปฺปหาราทีหิ วชฺฌนฺตุ พาธิยนฺตุ, อญฺเญน วา เยน
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. เตน กาเยน     สี. เกจิ วนปิญฺฉน..., อิ. เกจิ วนกิญฺจน...
@ สี.,อิ. อนุสงฺกิตาภาวโต    สี.,อิ. มริสฺสนฺตุ
เกนจิ อากาเรน ทุกฺขํ ปปฺโปนฺตุ ปาปุณนฺตูติ เอวํ โทสสํหิตํ ปฏิฆสํยุตฺตํ ตโต
เอว อนริยํ พฺยาปาทวิหึสาทิปฺปเภทํ ปาปสงฺกปฺปํ อุปฺปาทิตํ ๑- นาภิชานามิ,
มิจฺฉาวิตกฺโก น อุปฺปนฺนปุพฺโพติ เมตฺตาวิหาริตํ ทสฺเสติ.
      อิทานิ "ปริจิณฺโณ"ติอาทินา อตฺตโน กตกิจฺจตํ ทสฺเสติ. ตตฺถ ปริจิณฺโณติ
อุปาสิโต โอวาทานุสาสนีกรณวเสน. โอหิโตติ โอโรหิโต. ครุโก ภาโรติ ครุตโร
ขนฺธภาโร.
      นาภินนฺทามิ มรณนฺติ "กถํ นุ โข เม มรณํ สิยา"ติ มรณํ น อิจฺฉามิ.
นาภินนฺทามิ ชีวิตนฺติ "กถํ นุ โข อหํ จิรํ ชีเวยฺยนฺ"ติ ชีวิตมฺปิ น อิจฺฉามิ.
เอเตน มรเณ ชีวิเต จ สมานจิตฺตตํ ทสฺเสติ. กาลญฺจ ปฏิกงฺขามีติ ปรินิพฺพานกาลํว
อาคเมมิ. นิพฺพิสนฺติ นิพฺพิสนฺโต, ภติยา กมฺมํ กโรนฺโต. ภตโก ยถาติ ยถา
ภตโก ปรสฺส กมฺมํ กโรนฺโต กมฺมสิทฺธึ อนภินนฺทนฺโตปิ กมฺมํ กโรนฺโตว ทิวสกฺขยํ
อุทิกฺขติ, เอวํ อหมฺปิ ชีวิตํ อนภินนฺทนฺโตปิ อตฺตภาวสฺส ยาปเนน มรณํ
อนภินนฺทนฺโตปิ ปริโยสานกาลํ ปฏิกงฺขามีติ. เสสํ วุตฺตนยเมว.
                    สงฺกิจฺจตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย
                  เอกาทสกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       ------------------
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. อุทฺทิตํ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๒๓๖-๒๔๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=5431&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=5431&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=377              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7088              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7238              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7238              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]