อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถรี.อ. (ปรมตฺถที.)

                   ๔๒๗. ๘. อภยมาตุเถรีคาถาวณฺณนา
      อุทฺธํ ปาทตลาติอาทิกา อภยมาตาย เถริยา คาถา.
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺานิ อุปจินนฺตี
ติสฺสสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺวา เอกทิวสํ สตฺถารํ
ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานสา ปตฺตํ คเหตฺวา กฏจฺฉุมตฺตํ ภิกฺขํ อทาสิ.
สา เตน ปุญฺกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตี อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ตาทิเสน กมฺม-
นิสฺสนฺเทน อุชฺเชนิยํ ปทุมวตี นาม นครโสภินี อโหสิ. ราชา พิมฺพิสาโร ตสฺสา
รูปสมฺปตฺติอาทิเก คุเณ สุตฺวา ปุโรหิตสฺส อาจิกฺขิ "อุชฺเชนิยํ กิร ปทุมวตี นาม
คณิกา อโหสิ, ตมหํ ทฏฺุกาโมมฺหี"ติ. ปุโรหิโต "สาธุ เทวา"ติ มนฺตพเลน
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.สุ. ๒๕/๔๐๓/๔๑๐  ๒ ฉ.ม. อคฺคมคฺคสฺส
กุมฺภีรํ นาม ยกฺขํ อาวเหตฺวา ยกฺขานุภาเวน ราชานํ ตาวเทว อุชฺเชนีนครํ
เนสิ. ราชา ตาย สทฺธึ เอกรตฺตึ สํวาสํ กปฺเปสิ. สา เตน คพฺภํ คณฺหิ.
รญฺโ จ อาโรเจสิ "มม กุจฺฉิยํ คพฺโภ ปติฏฺหี"ติ. ตํ สุตฺวา ราชา นํ
"สเจ ปุตฺโต ภเวยฺย, วฑฺเฒตฺวา มํ ทสฺเสหี"ติ วตฺวา นาม มุทฺทิกํ ทตฺวา
อคมาสิ. สา ทสมาสจฺจเยน ปุตฺตํ วิชายิตฺวา นามคฺคหณทิวเส อภโยติ นามํ
อกาสิ. ปุตฺตญฺจ สตฺตวสฺสิกกาเล "ตว ปิตา พิมฺพิสารมหาราชา"ติ รญฺโ สนฺติกํ
ปหิณิ. ราชา ตํ ปุตฺตํ ปสฺสิตฺวา ปุตฺตสิเนหํ ปฏิลภิตฺวา กุมารกปริหาเรน วฑฺเฒสิ.
ตสฺส สทฺธาปฏิลาโภ ปพฺพชฺชา วิเสสาธิคโม จ เหฏฺา อาคโตเยว. ตสฺส มาตา
อปรภาเค ปุตฺตสฺส อภยตฺเถรสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺธา ภิกฺขุนีสุ
ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺตี นจิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ.
เตน วุตฺตํ อปทาเน ๑-:-
               "ปิณฺฑจารํ จรนฺตสฺส        ติสฺสนามสฺส สตฺถุโน
                กฏจฺฉุภิกฺขํ ปคฺคยฺห        พุทฺธเสฏฺสฺส ทาสหํ.
                ปฏิคฺคเหตฺวา สมฺพุทฺโธ     ติสฺโส โลกคฺคนายโก
                วีถิยา สณฺิโต สตฺถา      อกา เม อนุโมทนํ.
                กฏจฺฉุภิกฺขํ ทตฺวาน        ตาวตึสํ คมิสฺสสิ
                ฉตฺตึสเทวราชูนํ          มเหสิตฺตํ กริสฺสสิ.
                ปญฺาสจกฺกวตฺตีนํ         มเหสิตฺตํ กริสฺสสิ
                มนสา ปตฺถิตํ สพฺพํ        ปฏิลจฺฉสิ สพฺพทา.
                สมฺปตฺตึ อนุโภตฺวาน       ปพฺพชิสฺสสิ กิญฺจนา
                สพฺพาสเว ปริญฺาย       นิพฺพายิสฺสสินาสวา.
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.อป. ๓๓/๖๐/๒๘๘
                อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ      ติสฺโส โลกคฺคนายโก
                นภํ อพฺภุคฺคมี ธีโร ๑-     หํสราชาว อมฺพเร.
                สุทินฺนเมว เม ทานํ ๒-    สุยิฏฺา ยาคสมฺปทา
                กฏจฺฉุภิกฺขํ ทตฺวาน        ปตฺตาหํ อจลํ ปทํ.
                เทฺวนวุเต อิโต กปฺเป     ยํ ทานมททินฺตทา
                ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        ภิกฺขทานสฺสิทํ ผลํ.
                กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปุตฺเตน อภยตฺเถเรน ธมฺมํ กเถนฺเตน โอวาท-
วเสน ยา คาถา ภาสิตา. อุทานวเสน สยมฺปิ ตา เอว ปจฺจุทาหรนฺตี:-
         [๓๓]  "อุทฺธํ ปาทตลา อมฺม       อโธ เว เกสมตฺถกา
                ปจฺจเวกฺขสฺสุมํ กายํ       อสุจึ ปูติคนฺธิกํ.
         [๓๔]   เอวํ วิหรมานาย         สพฺโพ ราโค สมูหโต
                ปริฬาโห สมุจฺฉินฺโน       สีติภูตามฺหิ นิพฺพุตา"ติ
อาห.
      ตตฺถ ปมคาถาย ตาว อยํ สงฺเขปตฺโถ:- อมฺม ปทุมวติ ปาทตลโต
อุทฺธํ เกสมตฺถกโต อโธ นานปฺปการอสุจิปูริตาย ๓- อสุจึ สพฺพกาลํ ปูติคนฺธวายนโต
ปูติคนฺธิกํ อิมํ กุจฺฉิตานํ อายตนตาย กายํ สรีรํ าณจกฺขุนา ปจฺจเวกฺขสฺสูติ.
อยํ หิ ตสฺสา ปุตฺเตน โอวาททานวเสน ภาสิตา คาถา.
      สา ตํ สุตฺวา อรหตฺตํ ปตฺวา อุทาเนนฺตี อาจริยปูชาวเสน ตเมว คาถํ
ปมํ วตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺตึ กเถนฺตี "เอวํ วิหรมานายา"ติ ทุติยคาถมาห.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วีโร  ๒ ฉ.ม. สุทินฺนํ เม ทานวรํ  ๓ สี....อสุจิปุญฺชตาย
      ตตฺถ เอวํ วิหรมานายาติ เอวํ มม ปุตฺเตน อภยตฺเถเรน "อุทฺธํ ปาทตลา"ติ-
อาทินา ทินฺเน โอวาเท ตฺวา สพฺพกายํ อสุภโต ทิสฺวา เอกคฺคจิตฺตา ตตฺถ
ภูตุปาทายเภเท รูปธมฺเม ตปฺปฏิพทฺเธ เวทนาทิเก อรูปธมฺเม ปริคฺคเหตฺวา ตตฺถ
ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา อนิจฺจานุปสฺสนาทิวเสน วิหรมานาย. สพฺโพ ราโค สมูหโตติ
วุฏฺานคามินิยา วิปสฺสนาย มคฺเคน ฆฏิตาย มคฺคปฏิปาฏิยา อคฺคมคฺเคน สพฺโพ
ราโค มยา สมูหโต สมุคฺฆาฏิโต. ปริฬาโห สมุจฺฉินฺโนติ ตโต เอว สพฺโพ
กิเลสปริฬาโห สมฺมเทว อุจฺฉินฺโน, ตสฺส จ สมุจฺฉินฺนตฺตา เอว สีติภูตา
สอุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา นิพฺพุตา อมฺหีติ.
                    อภยมาตุเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                      ---------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๔๘-๕๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=1035&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=1035&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=427
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9024
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9085
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9085
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26