บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๔

                    ๔๖๐. ๒. จาลาเถรีคาถาวณฺณนา
      สตึ อุปฏฺฐเปตฺวานาติอาทิกา จาลาย เถริยา คาถา.
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ
อุปจินิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท มคเธ ^๑- นาลกคาเม รูปสาริยา พฺราหฺมณิยา
กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ, ตสฺสา นามคฺคหณทิวเส จาลาติ นามํ อกํสุ, ตสฺสา กนิฏฺฐาย
อุปจาลาติ, อถ ตสฺสา กนิฏฺฐาย สีสูปจาลาติ. อิมา ติสฺโสปิ ธมฺมเสนาปติสฺส
กนิฏฺฐภคินิโย, อิเมสํ ปุตฺตานมฺปิ ติณฺณํ อิทเมว นามํ, เย สนฺธาย เถรคาถาย
"จาเล อุปจาเล สีสูปจาเล"ติ ^๒- อาคตํ.
      อิมา ปน ติสฺโสปิ ภคินิโย ธมฺมเสนาปติสฺส ปพฺพชิตภาวํ สุตฺวา ^๓- "น
หิ นูน ^๔- โส โอรโก ธมฺมวินโย, น สา โอริกา ปพฺพชฺชา, ยตฺถ อมฺหากํ
อยฺโย ปพฺพชิโต"ติ อุสฺสาหชาตา ติพฺพจฺฉนฺทา อสฺสุมุขํ รุทมานํ ญาติปริชนํ
ปหาย ปพฺพชึสุ. ปพฺพชิตฺวา จ ฆเฏนฺติโย วายมนฺติโย นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณึสุ.
อรหตฺตํ ปน ปตฺวา นิพฺพานสุเขน ผลสุเขน วิหรนฺติ.
      ตาสุ จาลา ภิกฺขุนี เอกทิวสํ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา อนฺธวนํ
ปวิสิตฺวา ทิวาวิหารํ นิสีทิ. อถ นํ มาโร อุปสงฺกมิตฺวา กาเมหิ อุปเนสิ. ^๕- ยํ
สนฺธาย สุตฺเต วุตฺตํ:-
            "อถโข จาลา ภิกฺขุนี ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย
         สาวตฺถิยํ ^๖- ปิณฺฑาย ปาวิสิ, สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ
         ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา เยน อนฺธวนํ, เตนุปสงฺกมิ ทิวาวิหาราย.
         อุปสงฺกมิตฺวา ^๗- อนฺธวนํ อชฺโฌคาเหตฺวา อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล ทิวาวิหารํ
@เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. มคเธสุ  ^๒ ขุ.เถร. ๒๖/๔๒/๒๖๘  ^๓ ม.,อิ. ปพฺพชิตํ สุตฺวา, ฉ. ธมฺมเสนาปติ
@ปพฺพชีติ สุตฺวา  ^๔ สี. สุตฺวา น หิ นูน, อิ. สุตฺวา น นูน
@^๕ สี.,อิ. อุปจฺฉนฺเทสิ  ^๖ ฉ.ม. สาวตฺถึ  ^๗ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
         นิสีทิ. อถโข มาโร ปาปิมา เยน จาลา ภิกฺขุนี, เตนุปสงฺกมิ,
         อุปสงฺกมิตฺวา จาลํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจา"ติ. ^๑-
      อนฺธวนมฺหิ ทิวาวิหารํ นิสินฺนํ มาโร ตํ อุปสงฺกมิตฺวา พฺรหฺมจริยวาสโต
วิจฺฉินฺทิตุกาโม ^๒- "กํ นุ อุทฺทิสฺส มุณฺฑาสี"ติอาทึ ปุจฺฉิ. อถสฺส สตฺถุ คุเณ
ธมฺมสฺส จ นิยฺยานิกภาวํ ปกาเสตฺวา อตฺตโน กตกิจฺจภาววิภาวเนน ตสฺส
วิสยาติกฺกมํ ปเวเทสิ. ตํ สุตฺวา มาโร ทุกฺขี ทุมฺมโน ตตฺเถว อนฺตรธายิ. อถ
สา อตฺตโน มาเรน จ ภาสิตา คาถา อุทานวเสน กเถนฺตี:-
       [๑๘๒] "สตึ อุปฏฺฐเปตฺวาน         ภิกฺขุนี ภาวิตินฺทฺริยา
              ปฏิวิชฺฌิ ปทํ สนฺตํ          สงฺขารูปสมํ สุขํ.
       [๑๘๓]  กํ นุ อุทฺทิสฺส มุณฺฑาสิ       สมณี วิย ทิสฺสติ
              น จ โรเจสิ ปาสณฺเฑ      กิมิทํ จรสิ โมมุหา.
       [๑๘๔]  อิโต พหิทฺธา ปาสณฺฑา      ทิฏฺฐิโย อุปนิสฺสิตา
              น เต ธมฺมํ วิชานนฺติ       น เต ธมฺมสฺส โกวิทา.
       [๑๘๕]  อตฺถิ สกฺยกุเล ชาโต       พุทฺโธ อปฺปฏิปุคฺคโล
              โส เม ธมฺมมเทเสสิ       ทิฏฺฐีนํ สมติกฺกมํ.
       [๑๘๖]  ทุกฺขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ         ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ
              อริยฏฺฐงฺคิกมคฺคํ           ทุกฺขูปสมคามินํ.
       [๑๘๗]  ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา        วิหรึ สาสเน รตา
              ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา     กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
@เชิงอรรถ: ^๑ สํ.ส. ๑๕/๑๖๗/๑๕๙  ^๒ สี. วิเวเจตุกาโม
       [๑๘๘]  สพฺพตฺถ วิหตา นนฺที        ตโมกฺขนฺโธ ปทาลิโต
              เอวํ ชานาหิ ปาปิม        นิหโต ตฺวมสิ อนฺตกา"ติ
อิมา คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวานาติ สติปฏฺฐานภาวนาวเสน กายาทีสุ อสุภทุกฺขานิจฺจา-
นตฺตวเสน สตึ สุฏฺฐุ อุปฏฺฐิตํ กตฺวา. ภิกฺขุนีติ อตฺตานํ สนฺธาย วทติ. ภาวิ-
ตินฺทฺริยาติ อริยมคฺคภาวนาย ภาวิตสทฺธาทิปญฺจินฺทฺริยา. ปฏิวิชฺฌิ ปทํ สนฺตนฺติ
สนฺตํ ปทํ นิพฺพานํ สจฺฉิกิริยาปฏิเวเธน ปฏิวิชฺฌิ สจฺฉากาสิ. สงฺขารูปสมนฺติ
สพฺพสงฺขารานํ อุปสมเหตุภูตํ. สุขนฺติ อจฺจนฺตสุขํ.
      "กํ นุ อุทฺทิสฺสา"ติ คาถา มาเรน วุตฺตา. ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ:- อิมสฺมึ
โลเก พหู สมยา เตสญฺจ เทเสตาโร พหู เอว ติตฺถกรา, เตสุ กํ นุ โข ตฺวํ
อุทฺทิสฺส มุณฺฑาสิ มุณฺฑิตเกสา อสิ. น เกวลํ มุณฺฑาว, อถโข กาสาวธารเณน
จ สมณี วิย ทิสฺสติ. น จ โรเจสิ ปาสณฺเฑติ ตาปสปริพฺพาชกาทีนํ อาทาสภูเต
ปาสณฺเฑ เต เต สมยนฺตเร เนว โรเจสิ. กิมิทํ จรสิ โมมุหาติ กึ นามิทํ, ยํ
ปาสณฺฑวิหิตํ อุชุํ นิพฺพานมคฺคํ ปหาย อชฺช กาลิกํ กุมฺมคฺคํ ปฏิปชฺชนฺตี อติวิย
มูฬฺหา จรสิ ปริพฺภมสีติ.
      ตํ สุตฺวา เถรี ปฏิวจนทานมุเขน ตํ ตชฺเชนฺตี "อิโต พหิทฺธา"ติอาทิมาห. ตตฺถ
อิโต พหิทฺธา ปาสณฺฑา นาม อิโต สมฺมาสมฺพุทฺธสาสนโต พหิทฺธา กุฏีสกพหุการาทิกา,
^๑- เต หิ สตฺตานํ ตณฺหาปาสํ ทิฏฺฐิปาสญฺจ เฑนฺติ ^๒- ปาสณฺฑาติ วุจฺจนฺติ. ^๓-
เตนาห "ทิฏฺฐิโย อุปนิสฺสิตา"ติ สสฺสตทิฏฺฐิคตานิ อุเปจฺจ นิสฺสิตา, ทิฏฺฐิคตานิ
อาทิยึสูติ อตฺโถ. ยทคฺเคน จ ทิฏฺฐิสนฺนิสฺสิตา, ตทคฺเคน ปาสณฺฑสนฺนิสฺสิตา. น
เต ธมฺมํ วิชานนฺตีติ เย ปาสณฺฑิโน สสฺสตทิฏฺฐิคตสนฺนิสฺสิตา "อยํ ปวตฺตี"ติ ^๔-
ปวตฺติธมฺมมฺปิ ยถาภูตํ น วิชานนฺติ. น เต ธมฺมสฺส โกวิทาติ "อยํ นิวตฺติ
@เชิงอรรถ: ^๑ ม. เอกพาหิรกปฺปเวทิกาหิ  ^๒ ฉ.ม. เฑนฺติ โอฑฺเฑนฺตีติ  ^๓ ฉ.ม. วุจฺจติ
@^๔ ฉ.ม. อยํ ปวตฺติ เอวํ ปวตฺตตีติ
เอวํ นิวตฺตตี"ติ นิวตฺติธมฺมสฺสาปิ อกุสลา, ปวตฺติธมฺมมคฺเคปิ หิ เต สมฺมูฬฺหา,
กิมงฺคํ ^๑- ปน นิวตฺติธมฺเมติ.
      เอวํ ปาสณฺฑวาทานํ อนิยฺยานิกตํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ กํ นุ อุทฺทิสฺส
มุณฺฑาสีติ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตุํ "อตฺถิ สกฺยกุเล ชาโต"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ ทิฏฺฐีนํ
สมติกฺกมนฺติ สพฺพาสํ ทิฏฺฐีนํ สมติกฺกมนุปายํ ทิฏฺฐิชาลวินิเวฐนํ. ^๒- เสสํ
วุตฺตนยเมว.
                     จาลาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       -------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๒๐๘-๒๑๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=4468&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=4468&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=460
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9413
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9463
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9463
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26