อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                     ๘. ตโยธมฺมชาตกํ
     ยสฺเสเต จ ตโย ธมฺมาติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต
วธาย ปริสกฺกนเมว อารพฺภ กเถสิ ฯ
    อตีเต พาราณสิยํ  พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต เทวทตฺโต
วานรโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส ยูถํ ปริหรนฺโต อตฺตานํ
ปฏิจฺจ ชาตานํ วานรโปตกานํ วุฑฺฒิปฺปตฺตานํ อิเม ยูถํ
ปริหเรยฺยุนฺติ ภเยน ทนฺเตหิ ฑํสิตฺวา เตสํปิ ฬีชานิ อุปฺปาเฏติ ฯ
ตทา โพธิสตฺโตปิ ตญฺเญว ปฏิจฺจ เอกิสฺสา วานริยา กุจฺฉิสฺมึ
ปฏิสนฺธึ คณฺหิ ฯ อถ สา วานรี คพฺภสฺส ปติฏฺฐิตภาวํ ญตฺวา
อตฺตโน คพฺภํ อนุรกฺขมานา อญฺญํ ปพฺพตปาทํ อคมาสิ ฯ สา
ปริปกฺกคพฺภา โพธิสตฺตํ วิชายิ ฯ โส วุฑฺฒิมนฺวาย วิญฺญุตํ
ปตฺโต ถามสมฺปนฺโน อโหสิ ฯ โส เอกทิวสํ มาตรํ ปุจฺฉิ อมฺม
มยฺหํ ปิตา กหนฺติ ฯ ตาต อสุกสฺมึ นาม ปพฺพเต ยูถํ ปริหรนฺโต
วสตีติ ฯ อมฺม ตสฺส มํ สนฺติกํ เนหีติ ฯ ตาต น สกฺกา
ตยา ปิตุ สนฺติกํ คนฺตุํ ปิตา หิ เต อตฺตานํ ปฏิจฺจ ชาตานํ
วานรโปตกานํ ยูถปริหรณภเยน ทนฺเตหิ ฑํสิตฺวา พีชานิ อุปฺปาเฏตีติ
วทติ ฯ อมฺม เนหิ มํ ตตฺถ อหํ ชานิสฺสามีติ ฯ สา ปุตฺตํ
อาทาย ตสฺส สนฺติกํ  อคมาสิ ฯ
     โส วานโร อตฺตโน ปุตฺตํ ทิสฺวา อยํ วฑฺฒนฺโต มยฺหํ
ยูถํ ปริหริตุํ น ทสฺสติ อิทาเนว มาเรตพฺโพ เอตํ อาลิงฺคนฺโต
วิย คาฬฺหํ ปีเฬตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปสฺสามีติ จินฺเตตฺวา เอหิ
ตาต เอตฺตกํ กาลํ กหํ คโตสีติ โพธิสตฺตํ อาลิงฺคนฺโต วิย
นิปฺปีเฬสิ ฯ โพธิสตฺโต ปน นาคพโล ถามสมฺปนฺโน โสปิ นํ
นิปฺปีเฬสิ ฯ อถสฺส อฏฺฐีนิ ภิชฺชนาการปฺปตฺตานิ อเหสุํ ฯ อถสฺส
เอตทโหสิ อยํ วฑฺฒนฺโต มํ มาเรสฺสติ เกน นุ โข อุปาเยน
ปุเรตรญฺเญว มาเรยฺยนฺติ ฯ ตโต จินฺเตสิ อยํ อวิทูเร
รกฺขสปริคฺคหิโต สโร ตตฺถ นํ รกฺขเสน ขาทาเปสฺสามีติ ฯ อถ นํ
เอวํ อาห ตาต อหํ มหลฺลโก อิมํ ยูถํ นิยฺยาเทมิ อชฺเชว ตํ ราชานํ
กโรมิ อสุกสฺมึ นาม ฐาเน สโร อตฺถิ ตตฺถ เทฺว กุมุทินิโย
ติสฺโส อุปฺปลินิโย ปญฺจ ปทุมินิโย ปุปฺผนฺติ คจฺฉ ตโต ปุปฺผานิ
อาหราติ ฯ โส สาธุ ตาต อาหริสฺสามีติ คนฺตฺวา สหสา
อโนตริตฺวา สมนฺตา ปทํ ปริจฺฉินฺทนฺโต โอติณฺณปทญฺเญว อทฺทส น
อุตฺติณฺณปทํ ฯ โส อิมินา สเรน รกฺขสปริคฺคหิเตน ภวิตพฺพํ
มยฺหํ ปิตา อตฺตนา วธิตุํ อสกฺโกนฺโต รกฺขเสน มํ ขาทาเปตุกาโม
ภวิสฺสติ อหํ อิมญฺจ สรํ น โอตริสฺสามิ ปุปฺผานิ จ คเหสฺสามีติ
นิรุทกฏฺฐานํ คนฺตฺวา เวคํ คเหตฺวา อุปฺปติตฺวา ปุรโต คจฺฉนฺโต
นิรุทเก โอกาเส ฐิตาเนว เทฺวว ปุปฺผานิ คเหตฺวา ปรตีเร ปติ
ปรตีรโต โอริมตีรํ อาคจฺฉนฺโต เตเนวุปาเยน เทฺว คณฺหิ ฯ เอวํ
อุโภสุ ปสฺเสสุ ราสึ กโรนฺโต ปุปฺผานิ จ คณฺหิ รกฺขสสฺส จ
อาณฏฺฐานํ น โอตริ ฯ อถสฺส อิโต อุตฺตรึ อุกฺขิปิตุํ น สกฺขิสฺสามีติ
ตานิ ปุปฺผานิ เอกสฺมึ ฐาเน ราสึ กโรนฺตสฺส โส รกฺขโส
มยา เอตฺตกํ กาลํ เอวรูโป ปญฺญวา อจฺฉริยปุริโส น ทิฏฺฐปุพฺโพ
ปุปฺผานิ จ ยาวทิจฺฉกํ คหิตานิ มยฺหญฺจ อาณฏฺฐานํ น โอติณฺโณติ
อุทกํ ทฺวิธา ภินฺทนฺโต อุทกโต อุฏฺฐาย โพธิสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา
วานรินฺท ยสฺส อิมสฺมึ โลเก ตโย ธมฺมา อตฺถิ โส ปจฺจามิตฺตํ
อภิภวติ เต สพฺเพปิ ตว อพฺภนฺตเร อตฺถิ มญฺเญติ วตฺวา
โพธิสตฺตสฺส ถุตึ กโรนฺโต อิมํ คาถมาห
         ยสฺเสเต จ ตโย ธมฺมา    วานรินฺท ยถา ตว
         ทกฺขิยํ สูริยํ ปญฺญา        ทิฏฺฐํ โส อติวตฺตตีติ ฯ
     ตตฺถ ทกฺขิยนฺติ ทกฺขภาโว ฯ สมฺปตฺตภยํ วิธมิตุํ ชานนปญฺญาย
สมฺปยุตฺตอุตฺตมวิริยสฺเสตํ นามํ ฯ สูริยนฺติ สูรภาโว ฯ
นิพฺภยภาวสฺเสตํ นามํ ฯ ปญฺญาติ ปญฺญาปนปฏฺฐปนาย
อุปายปญฺญาเยตํ นามํ ฯ
     เอวํ โส ทกรกฺขโส อิมาย คาถาย โพธิสตฺตสฺส ถุตึ กตฺวา
อิมานิ ปุปฺผานิ กิมตฺถํ หรสีติ ปุจฺฉิ ฯ ปิตา มํ ราชานํ กาตุกาโม
เตน การเณน หรามีติ ฯ น สกฺกา ตาทิเสน อุตฺตมปุริเสน ปุปฺผานิ
วหิตุํ อหํ วหิสฺสามีติ อุกฺขิปิตฺวา ตสฺส ปจฺฉโต อคมาสิ ฯ
อถสฺส ปิตา ทูรโตว ตํ ทิสฺวา อหํ อิมํ รกฺขสภตฺตํ ภวิสฺสตีติ
ปหิณึ โสทาเนส รกฺขสํ ปุปฺผานิ วหาเปนฺโต อาคจฺฉติ อิทานิมฺหิ
นฏฺโฐติ จินฺเตนฺโต สตฺตธา หทยผาลนํ ปตฺวา ตตฺเถว ชีวิตกฺขยํ
ปตฺโต ฯ เสสา วานรา สนฺนิปติตฺวา โพธิสตฺตํ ราชานํ อกํสุ ฯ
     สตฺถาปิ อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ตทา ยูถปติ เทวทตฺโต อโหสิ ยูถปติปุตฺโต ปน
อหเมวาติ ฯ
                   ตโยธมฺมชาตกํ อฏฺฐมํ ฯ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๖๘-๗๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=1354&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=1354&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=58
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=380
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=374
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=374
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27