อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                    ๗. อิตฺถีวคฺควณฺณนา
                       --------
                    ๑. อสาตมนฺตชาตกํ
     อาสา โลกิตฺถิโย นามาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อุกฺกณฺฐิตํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตสฺส วตฺถุ อุมฺมาทยนฺติชาตเก อาวิภวิสฺสติ ฯ ตํ ปน
สตฺถา ภิกฺขุ อิตฺถิโย นาม อสาตา อสติโย ลามิกา ปจฺฉิมิกา
ตฺวํ เอวรูปํ ลามิกํ อิตฺถึ นิสฺสาย กสฺมา อุกฺกณฺฐิโตติ วตฺวา
อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
คนฺธารรฏฺเฐ ตกฺกสิลายํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต
ตีสุ เวเทสุ สพฺพสิปฺเปสุ จ นิปฺผตฺตึ ปตฺโต ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย
อโหสิ ฯ ตทา พาราณสิยํ เอกสฺมึ พฺราหฺมณกุเล ปุตฺตสฺส
ชาตทิวเสเยว อคฺคึ คเหตฺวา อนิพฺพายนฺตํ ฐปยึสุ ฯ อถ ตํ
พฺราหฺมณกุมารํ โสฬสวสฺสกาเล มาตาปิตโร อาหํสุ ปุตฺตก มยํ ตว
ชาตทิวเส อคฺคึ คเหตฺวา ฐปยิมฺหา สเจ พฺรหฺมโลกปรายโน ภวิตุกาโม
ตํ อคฺคึ อาทาย อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อคฺคึ ภควนฺตํ นมสฺสนฺโต
พฺรหฺมโลกปรายโน โหหิ สเจ อคารํ อชฺฌาวสิตุกาโม ตกฺกสิลํ
คนฺตฺวา ทิสาปาโมกฺขสฺส อาจริยสฺส สนฺติเก สิปฺปํ อุคฺคณฺหิตฺวา
กุฏุมฺพํ สณฺฐเปหีติ ฯ มาณโว นาหํ สกฺขิสฺสามิ อรญฺเญ อคฺคึ
ปริจริตุํ กุฏุมฺพเมว สณฺฐเปสฺสามีติ มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา
อาจริยภาคํ สหสฺสํ คเหตฺวา ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา สิปฺปํ อุคฺคณฺหิตฺวา
ปจฺจาคมิ ฯ มาตาปิตโร ปนสฺส อนตฺถิกา ฆราวาเสน อรญฺเญ อคฺคึ
ปริจราเปตุกามา โหนฺติ ฯ อถ นํ มาตา อิตฺถีนํ โทสํ ทสฺเสตฺวา
อรญฺญํ เปเสตุกามา โส อาจริโย ปณฺฑิโต พฺยตฺโต สกฺขิสฺสติ
เม ปุตฺตสฺส อิตฺถีนํ โทสํ กเถตุนฺติ จินฺเตตฺวา อาห อุคฺคหิตนฺเต
ตาต สิปฺปนฺติ ฯ อาม อมฺมาติ ฯ อสาตมนฺตาปิ เต อุคฺคหิตาติ ฯ
น อุคฺคหิตา อมฺมาติ ฯ ตาต ยทิ เต อสาตมนฺตา น อุคฺคหิตา
น นาม เต สิปฺปํ อุคฺคหิตํ คจฺฉ อุคฺคณฺหิตฺวา เอหีติ ฯ โส
สาธูติ ปุน ตกฺกสิลาภิมุโข ปายาสิ ฯ ตสฺสาปิ อาจริยสฺส มาตา
มหลฺลิกา วีสวสฺสสติกา ฯ โส ตํ สหตฺถา นฺหาเปนฺโต โภเชนฺโต
ปาเยนฺโต ปฏิชคฺคติ ฯ อญฺเญ มนุสฺสา นํ ตถากโรนฺตํ ชิคุจฺฉนฺติ ฯ
โส จินฺเตสิ ยนฺนูนาหํ อรญฺญํ ปวิสิตฺวา ตตฺถ มาตรํ ปฏิชคฺคนฺโต
วิหเรยฺยนฺติ ฯ อเถกสฺมึ วิวิตฺเต อรญฺเญ อุทกผาสุกฏฺฐาเน
ปณฺณสาลํ กาเรตฺวา สปฺปิ ตณฺฑุลาทีนิ อาหราเปตฺวา มาตรํ อุกฺขิปิตฺวา
ตตฺถ คนฺตฺวา มาตรํ ปฏิชคฺคนฺโต วาสํ กปฺเปสิ ฯ
     โสปิ โข มาณโว ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา อาจริยํ อปสฺสนฺโต
กหํ อาจริโยติ ปุจฺฉิตฺวา ตํ ปวุตฺตึ สุตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา
อฏฺฐาสิ ฯ อถ นํ อาจริโย กึ นุ โข ตาต อติสีฆํ อาคโตสีติ ฯ
นนุ อหํ ตุมฺเหหิ อสาตมนฺโต นาม อุคฺคณฺหาปิโตติ ฯ โก ปน
เต อสาตมนฺเต อุคฺคณฺหิตพฺเพ กตฺวา กเถสีติ ฯ มยฺหํ มาตา
อาจริยาติ ฯ โพธิสตฺโต จินฺเตสิ อสาตมนฺตา นาม เกจิ นตฺถิ
อิมสฺส ปน มาตา อิมํ อิตฺถีโทสํ ชานาเปตุกามา ภวิสฺสตีติ ฯ
อถ นํ สาธุ ตาต ทสฺสามิ เต อสาตมนฺเต ตฺวํ อชฺชาทึ กตฺวา
มม ฐาเน ฐตฺวา มม มาตรํ สหตฺถา นฺหาเปนฺโต โภเชนฺโต ปาเยนฺโต
ปฏิชคฺคาหิ หตฺถปาทสีสปิฏฺฐิสมฺพาหนาทีนิ จสฺสา กโรนฺโต อยฺเย
ชรํ ปตฺตกาเลปิ ตาว เต เอวรูปํ สรีรํ ทหรกาเล กีทิสํ อโหสีติ
ปริกมฺมกรณกาเล หตฺถ ปาทาทีนํ วณฺณํ กเถยฺยาสิ ยญฺจ เต มม
มาตา กเถติ ตํ อลชฺชนฺโต อนิคูหนฺโต มยฺหํ อาโรเจสิ เอวํ
กโรนฺโต อสาตมนฺเต ลจฺฉสิ อกโรนฺโต น ลจฺฉสีติ ฯ โส
สาธุ อาจริยาติ ตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตโต ปฏฺฐาย สพฺพํ
ยถาวุตฺตวิธานํ อกาสิ ฯ อถสฺสา ตสฺมึ มาณเว ปุนปฺปุนํ วณฺณยมาเน
อยํ มยา สทฺธึ อภิรมิตุกาโม ภวิสฺสตีติ อนฺธาย ชราชิณฺณาย
อพฺภนฺตเร กิเลโส อุปฺปชฺชิ ฯ สา เอกทิวสํ อตฺตโน สรีรวณฺณํ
กถยมานํ มาณวํ อาห มยา สทฺธึ อภิรมิตุํ อิจฺฉสีติ ฯ อยฺเย
อหํ อติอิจฺเฉยฺยํ อาจริโย ปน ครุโกติ ฯ สเจ มํ อิจฺฉสิ ปุตฺตํ
เม มาเรหีติ ฯ อหํ อาจริยสฺส สนฺติเก เอตฺตกํ สิปฺปํ อุคฺคณฺหิตฺวา
กิเลสมตฺตํ นิสฺสาย กินฺติ กตฺวา อาจริยํ มาเรสฺสามีติ ฯ เตนหิ สเจ
มํ น ปริจฺจชสิ อหเมว นํ มาเรสฺสามีติ ฯ เอวํ อิตฺถิโย นาม
อสาตา ลามิกา ปจฺฉิมิกา ตถารูเป นาม วเย ฐิตา ราคจิตฺตํ
อุปฺปาเทตฺวา กิเลสํ อนุวตฺตมานา เอวํอุปการํ ปุตฺตํ มาเรตุกามา ชาตา ฯ
     มาณโว สพฺพํ ตํ กถํ โพธิสตฺตสฺส อาโรเจสิ ฯ โพธิสตฺโต
สุฏฺฐุ เต มาณว กตํ มยฺหํ อาโรเจนฺเตนาติ วตฺวา มาตุ
อายุสงฺขารํ โอโลเกนฺโต อชฺเชว มริสฺสตีติ ญตฺวา เอหิ มาณว
วีมํสิสฺสามิ นนฺติ เอกํ อุทุมฺพรรุกฺขํ ฉินฺทิตฺวา อตฺตโน ปมาเณน
กฏฺฐรูปกํ กตฺวา สรีรํ ปารุปิตฺวา อตฺตโน สยนฏฺฐาเน อุตฺตานํ
นิปชฺชาเปตฺวา รชฺชุกํ พนฺธิตฺวา อนฺเตวาสิกํ อาห ตาต ผรสุํ อาทาย
คนฺตฺวา มม มาตุ สญฺญํ เทหีติ ฯ มาณโว คนฺตฺวา อยฺเย
อาจริโย ปณฺณสาลายํ อตฺตโน สยนฏฺฐาเน นิปนฺโน รชฺชุสญฺญา
เม พนฺธา อิมํ ผรสุํ อาทาย คนฺตฺวา สเจ สกฺโกสิ มาเรหิ นนฺติ
อาห ฯ ตฺวํ มํ น ปริจฺจชิสฺสสีติ  ฯ กึการณา ปริจฺจชิสฺสามีติ ฯ
สา ผรสุํ อาทาย ปเวธมานา อุฏฺฐาย รชฺชุสญฺญาย คนฺตฺวา
หตฺเถน ปรามสิตฺวา อยํ เม ปุตฺโตติ สญฺญาย กฏฺฐรูปกสฺส
มุขโต สาฏกํ อปเนตฺวา ผรสุํ อาทาย เอกปฺปหาเรเนว มาเรสฺสามีติ
คีวายเมว ปหริตฺวา ถทฺธสทฺเท อุปฺปนฺเน รุกฺขภาวํ อญฺญาสิ ฯ
อถ โพธิสตฺเตน กึ กโรสิ อมฺมาติ วุตฺเต วญฺจิตมฺหีติ ตตฺเถว
มริตฺวา ปติตา ฯ อตฺตโน กิร ปณฺณสาลาย นิปนฺนายปิ ตํ ขณํเยว
มริตพฺพเมว ฯ โส ตสฺสา มตภาวํ ญตฺวา สรีรกิจฺจํ กตฺวา อาหฬนํ
นิพฺพาเปตฺวา วนปุปฺเผหิ ปูเชตฺวา มาณวํ อาทาย ปณฺณสาลาทฺวาเร
นิสีทิตฺวา ตาต ปาฏิเยกฺกา อสาตมนฺตา นาม นตฺถิ อิตฺถิโย
อสาตา จ นาม ตว มาตา อสาตมนฺเต อุคฺคณฺหาติ มม สนฺติกํ
เปสยมานา อิตฺถีนํ โทสํ ชานนตฺถํ เปเสสิ อิทานิ ปน เต ปจฺจกฺขโตว
มม มาตุ โทสา ทิฏฺฐา อิมินา การเณน อิตฺถิโย นาม อสาตา
ลามิกาติ ชาเนยฺยาสีติ ตํ โอวทิตฺวา อุยฺโยเชสิ ฯ โสปิ อาจริยํ
วนฺทิตฺวา มาตาปิตูนํ สนฺติกํ อคมาสิ ฯ อถ นํ มาตา ปุจฺฉิ
อุคฺคณฺหิตา เต อสาตมนฺตาติ ฯ อาม อมฺมาติ ฯ อิทานิ กึ
กริสฺสสิ ปพฺพชิตฺวา อคฺคึ วา ปริจริสฺสสิ อคารมชฺเฌ วา
วสิสฺสสีติ ฯ มาณโว มยา อมฺม ปจฺจกฺขโต อิตฺถีนํ โทสา
ทิฏฺฐา อคาเรน เม กิจฺจํ นตฺถิ ปพฺพชิสฺสามหนฺติ อตฺตโน
อธิปฺปายํ ปกาเสนฺโต อิมํ คาถมาห
         อาสา โลกิตฺถิโย นาม     เวลา ตาสํ น วิชฺชติ
         สารตฺตา จ ปคพฺภา จ     สิขี สพฺพฆโส ยถา
         ตา หิตฺวา ปพฺพชิสฺสามิ     วิเวกมนุพฺรูหยนฺติ ฯ
     ตตฺถ อาสาติ อสติโย ลามิกา ฯ อถวา ฯ สาตํ วุจฺจติ
สุขํ ตํ ตาสํ นตฺถิ อตฺตนิ ปฏิพทฺธจิตฺตานํ อสาตเมว เทนฺตีติปิ
อสาตา ทุกฺขา ทุกฺขวตฺถุภูตาติ อตฺโถ ฯ อิมสฺส ปนตฺถสฺส
ทีปนตฺถาย อิทํ สุตฺตํ อาหริตพฺพํ
         มายา เจตา มรีจิ จ      โสกา โรคา จุปทฺทวา
         ขราว พนฺธนา เจตา      มจฺจุปาสา คุหาสยา
         ตาสุ โย วิสฺสเส โปโส    โส นเรสุ นราธโมติ ฯ
     โลกิตฺถิโยติ โลเก อิตฺถิโย ฯ เวลา ตาสํ น วิชฺชตีติ
อมฺม ตาสํ อิตฺถีนํ กิเลสุปฺปตฺตึ ปตฺวา เวลา สํวโร มริยาทา
ปมาณนฺนาม นตฺถิ ฯ สารตฺตา จ ปคพฺภา จาติ เวลา จ
เอตาสํ นตฺถิ ปญฺจสุ กามคุเณสุ สารตฺตา อลฺลีนา ตถา กายปาคพฺภิเยน
วาจาปาคพฺภิเยน มโนปาคพฺภิเยนาติ ติวิเธน ปาคพฺภิเยน
สมนฺนาคตตฺตา ปคพฺภา เจตา ฯ เอตาสํ หิ อพฺภนฺตเร
กายทฺวาราทีนิ ปตฺวา สํวโร นาม นตฺถิ โลลา กากปฺปฏิภาคาติ
ทสฺเสติ ฯ สิขี สพฺพฆโส ยถาติ อมฺม ยถา ชาลสิขาย สิขีติ
สงฺขฺยํ คโต อคฺคิ นาม คูถคตาทิเภทํ อสุจิมฺปิ สปฺปิมธุผาณิตาทิเภทํ
สุจิมฺปิ อิฏฺฐมฺปิ อนิฏฺฐมฺปิ ยํ ยเทว ลภติ สพฺพํ
ฆสติ ขาทติ ตสฺมา สพฺพฆโสติ วุจฺจติ ตเถว อิตฺถิโยปิ
หตฺถิเมณฺฑโคเมณฺฑาทโย วา โหนฺตุ หีนชจฺจา หีนกมฺมนฺตา ขตฺติยาทโย
วา โหนฺตุ อุตฺตมกมฺมนฺตา หีนุกฺกฏฺฐภาวํ อจินฺเตตฺวา โลกสฺสาทวเสน
กิเลสสนฺถเว อุปฺปนฺเน ยํ ยํ ลภนฺติ สพฺพเมว เสวนฺตีติ
สพฺพฆสสิขิสทิสาว โหนฺติ ตสฺมา สิขี สพฺพฆโส ยถา ตเถเวตาติ
เวทิตพฺพา ฯ ตา หิตฺวา ปพฺพชิสฺสามีติ อหํ ตา ลามิกา
ทุกฺขวตฺถุภูตา อิตฺถิโย หิตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิสฺสามิ ฯ วิเวกมนุพฺรูหยนฺติ กายวิเวโก จิตฺตวิเวโก อุปธิวิเวโกติ
ตโย วิเวกา เตสุ อิธ กายวิเวโกปิ วฏฺฏติ จิตฺตวิเวโกปิ ฯ
อิทํ วุตฺตํ โหติ อหํ อมฺม ปพฺพชิตฺวา กสิณปริกมฺมํ  กตฺวา
อฏฺฐ สมาปตฺติโย ปญฺจ อภิญฺญาโย จ อุปฺปาเทตฺวา คณโต
กายํ กิเลเสหิ จ จิตฺตํ วิเวเจตฺวา อิมํ วิเวกํ พฺรูหนฺโต วฑฺเฒนฺโต
พฺรหฺมโลกปรายโน ภวิสฺสามิ อลํ เม อคาเรนาติ ฯ
     เอวํ อิตฺถิโย ครหิตฺวา มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา ปพฺพชิตฺวา
วุตฺตปฺปการํ วิเวกํ พฺรูหนฺโต พฺรหฺมโลกปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถาปิ เอวํ ภิกฺขุ อิตฺถิโย นาม อสาตา ลามิกา ปจฺฉิมิกา
ทุกฺขทายิกาติ อิตฺถีนํ อคุณํ กเถตฺวา สจฺจานิ ปกาเสสิ ฯ
สจฺจปริโยสาเน โส ภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิ ฯ สตฺถา อนุสนฺธึ
ฆเฏตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา มาตา ภทฺทกาปิลานี ปิตา
มหากสฺสโป อโหสิ อนฺเตวาสิโก อานนฺโท อาจริโย ปน
อหเมวาติ ฯ
                   อสาตมนฺตชาตกํ ปฐมํ ฯ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๗๕-๘๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=1472&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=1472&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=61
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=405
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=397
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=397
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27