อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                     ๑๐. กุทฺทาลชาตกํ
     น ตํ ชิตํ สาธุ ชิตนฺติ อิมํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
จิตฺตหตฺถสารีปุตฺตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส กิร สาวตฺถิยํ เอโก กุลทารโก อเถกทิวสํ กสิตฺวา
อาคจฺฉนฺโต วิหารํ ปวิสิตฺวา เอกสฺส เถรสฺส ปตฺตโต สินิทฺธํ
มธุรปฺปณีตโภชนํ ลภิตฺวา จินฺเตสิ มยํ รตฺตินฺทิวํ สหตฺเถน
นานากมฺมานิ กุรุมานาปิ เอวรูปํ มธุราหารํ น ลภาม มยาปิ สมเณน
ภวิตพฺพนฺติ ฯ โส ปพฺพชิตฺวา มาสฑฺฒมาสจฺจเยน อโยนิโส
มนสิกโรนฺโต กิเลสวสิโก หุตฺวา วิพฺภมิตฺวา ปุน ภตฺเตน กิลมนฺโต
อาคนฺตฺวา ปพฺพชิตฺวา อภิธมฺมํ อุคฺคณฺหิ อิมินา อุปาเยน ฉ
วาเร วิพฺภมิตฺวา ปพฺพชิโต สตฺตเม ภิกฺขุภาเว สตฺตปฺปกรณิโก
หุตฺวา พหุนฺนํ ภิกฺขูนํ ธมฺมํ วาเจนฺโต วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ
ปาปุณิ ฯ อถสฺส สหายกา ภิกฺขู กึ นุ โข อาวุโส จิตฺตหตฺถ
ปุพฺเพ วิย เต เอตรหิ กิเลสา น วฑฺฒนฺตีติ ปริหาสํ กรึสุ ฯ
อาวุโส อภพฺโพทานาหํ อิโต ปฏฺฐาย คิหิภาวายาติ ฯ เอวํ
ตสฺมึ อรหตฺตํ ปตฺเต ธมฺมสภายํ กถา อุทปาทิ อาวุโส เอวรูปสฺส
นาม อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสเย สติ อายสฺมา จิตฺตหตฺถสารีปุตฺโต
ฉกฺขตฺตุํ อุปฺปพฺพชิโต อโห มหาโทโส ปุถุชฺชนภาโวติ ฯ
สตฺถา อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ
ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต ภิกฺขเว ปุถุชฺชนจิตฺตํ นาม
ลหุกํ ทุนฺนิคฺคหํ อารมฺมณวเสน คนฺตฺวา อลฺลียติ เอกวารํ
อลฺลีนํ น สกฺกา โหติ ขิปฺปํ โมเจตุํ เอวรูปสฺส จิตฺตสฺส ทมโถ
สาธุ ทนฺตเมว หิตํ สุขํ อาวหตีติ วตฺวา อาห
         ทุนฺนิคฺคหสฺส ลหุโน     ยตฺถกามนิปาติโน
         จิตฺตสฺส ทมโถ สาธุ    จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหนฺติ ฯ
ตสฺส ปน ทุนฺนิคฺคหณตาย ปุพฺเพปิ ปณฺฑิตา เอตํ กุทฺทาลกํ
นิสฺสาย ตํ ชหิตุํ อสกฺโกนฺโต โลภวเสน ฉกฺขตฺตุํ อุปฺปพฺพชิตฺวา
สตฺตเม ปพฺพชิตภาเว ฌานํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ โลภํ นิคฺคณฺหึสูติ
วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
มณิกกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปาปุณิ ฯ กุทฺทาลกปณฺฑิโตติสฺส
นามํ อโหสิ ฯ โส กุทฺทาลเกน ภูมิปริกมฺมํ กตฺวา ฑากญฺเจว
อลาพุกุมฺภณฺฑเอลาฬุกาทีนิ จ วปิตฺวา ตานิ วิกฺกิณนฺโต
กปณชีวิกํ กปฺเปสิ ฯ ตญฺหิสฺส เอกํ กุทฺทาลกํ ฐเปตฺวา อญฺญํ ธนํ
นาม นตฺถิ ฯ โส เอกทิวสํ จินฺเตสิ กึ เม ฆราวาเสน นิกฺขมิตฺวา
ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ อเถกทิวสํ ตํ กุทฺทาลกํ ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน ฐเปตฺวา
อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ตํ กุทฺทาลกํ อนุสฺสริตฺวา โลภํ ฉินฺทิตุํ
อสกฺโกนฺโต กุณฺฐกุทฺทาลกํ นิสฺสาย อุปฺปพฺพชิ ฯ เอวํ ทุติยมฺปิ
ตติยมฺปีติ ฉ วาเร ตํ กุทฺทาลกํ ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน นิกฺขมิตฺวา
ปพฺพชิโต เจว อุปฺปพฺพชิโต จ สตฺตเม วาเร จินฺเตสิ อหํ อิมํ
กุณฺฐกุทฺทาลกํ นิสฺสาย ปุนปฺปุนํ อุปฺปพฺพชิโต อิทานิ นํ มหานทิยํ
ปกฺขิปิตฺวา ปพฺพชิสฺสามีติ นทีตีรํ คนฺตฺวา สจสฺส ปติตฏฺฐานํ
ปสฺสิสฺสามิ ปุน อาคนฺตฺวา อุทฺธริตุกามตา ภเวยฺยาติ ตํ กุทฺทาลกํ
ทณฺเฑ คเหตฺวา นาคพโล ถามสมฺปนฺโน สีสสฺส อุปริภาเค ติกฺขตฺตุํ
อาวิชฺฌิตฺวา อกฺขีนิ นิมฺมิเลตฺวา นทีมชฺเฌ ขิปิตฺวา ชิตํ เม
ชิตํ เมติ ติกฺขตฺตุํ นาทํ นทิ ฯ ตสฺมึ ขเณ พาราณสีราชา
ปจฺจนฺตํ วูปสเมตฺวา อาคโต นทิยา สีสํ นฺหายิตฺวา
สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต หตฺถิกฺขนฺเธน คจฺฉมาโน ตํ โพธิสตฺตสฺส สทฺทํ
สุตฺวา อยํ ปุริโส ชิตํ เม ชิตํ เมติ วทติ โก นุ โข เอเตน ชิโต
ปกฺโกสถ นนฺติ ปกฺโกสาเปตฺวา โภ ปุริส อหํ ตาว วิชิตสงฺคาโม
อิทานิ ชยํ คเหตฺวา อาคจฺฉามิ ตยา ปน โก ชิโตติ
ปุจฺฉิ ฯ โพธิสตฺโต มหาราช ตยา สงฺคามสตมฺปิ สงฺคามสหสฺสมฺปิ
สงฺคามสตสหสฺสมฺปิ ชินนฺเตน ทุชฺชิตเมว กิเลสานํ อชิตตฺตา อหมฺปน
อพฺภนฺตเร โลภํ นิคฺคณฺหนฺโต กิเลเส ชินินฺติ กเถนฺโต มหานทึ
โอโลเกนฺโต อาโปกสิณชฺฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา ฌานสมาปตฺตานุภาเวน
อากาเส นิสีทิตฺวา รญฺโญ ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห
         น ตํ ชิตํ สาธุ ชิตํ      ยํ ชิตํ อวชิยฺยติ
         ตํ โข ชิตํ สาธุ ชิตํ     ยํ ชิตํ นาวชิยฺยตีติ ฯ
     ตตฺถ น ตํ ชิตํ สาธุ ชิตํ ยํ ชิตํ อวชิยฺยตีติ ยํ
ปจฺจามิตฺเต ปราชินิตฺวา รฏฺฐํ ชิตํ ปฏิลทฺธํ ปุน เตหิ
ปจฺจามิตฺเตหิ อวชิยฺยติ ตํ ชิตํ สาธุ ชิตนฺนาม น โหติ ฯ กสฺมา ฯ
ปุนปฺปุนํ อวชียนโต ฯ อปโร นโย ชิตํ วุจฺจติ ชโย โย
ปจฺจามิตฺเตหิ สทฺธึ ยุชฺฌิตฺวา อธิคโต ชโย ปุน เตสุ ชินนฺเตสุ
ปราชโย โหติ โส น สาธุ น โสภโน  ฯ กสฺมา ฯ ยสฺมา
ปุน ปราชโยว โหติ ฯ ตํ โข ชิตํ สาธุ ชิตํ ยํ ชิตํ นาวชิยฺยตีติ
ยํ โข ปน ปจฺจามิตฺเต นิมฺมเถตฺวา ชิตํ ปุน เตหิ น อวชิยฺยติ
โย วา เอกวารํ ลทฺโธ ชโย ปุน ปราชโย น โหติ ตํ ชิตํ
สาธุ โสภนํ โส ชโย สาธุ โสภโน นาม โหติ ฯ กสฺมา ฯ ปุน
นาวชียนโต ฯ ตสฺมา ตฺวํ มหาราช สหสฺสกฺขตฺตุมฺปิ สตสหสฺสกฺขตฺตุมฺปิ
สงฺคามสีสํ ชินิตฺวาปิ สงฺคามโยโธ นาม น โหติ ฯ
กึการณา ฯ อตฺตโน กิเลสานํ อชิตตฺตา ฯ โย ปน เอกวารมฺปิ
อตฺตโน อพฺภนฺตเร กิเลเส ชินาติ อยํ อุตฺตมสงฺคามสีสโยโธติ
อากาเส นิสินฺนโกว พุทฺธลีฬฺหาย รญฺโญ ธมฺมํ เทเสสิ ฯ
อุตฺตมสงฺคามโยธภาเว ปเนตฺถ
     โย สหสฺสํ สหสฺเสน      สงฺคาเม มานุเส ชิเน
     เอกญฺจ เชยฺยมตฺตานํ     ส เว สงฺคามชุตฺตโมติ
อิทํ สุตฺตํ สาธกํ ฯ
     รญฺโญ ปน ธมฺมํ สุณนฺตสฺเสว ตทงฺคปฺปหานวเสน กิเลสา
ปหีนา ปพฺพชฺชาย จิตฺตํ นมิ ฯ ราชพลสฺสาปิ ตเถว กิเลสา
ปหิยฺยึสุ ฯ ราชา อิทานิ ตุมฺเห กหํ คมิสฺสถาติ โพธิสตฺตํ
ปุจฺฉิ ฯ หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิสฺสามิ มหาราชาติ ฯ
ราชา เตนหิ อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามีติ โพธิสตฺเตเนว สทฺธึ นิกฺขมิ ฯ
พลกาโย พฺราหฺมณคหปติกา สพฺพา เสนิโยติ สพฺโพปิ ตสฺมึ ขเณ
สนฺนิปติโต มหาชนกาโย รญฺญา สทฺธึเยว นิกฺขมิ ฯ พาราณสีวาสิโน
อมฺหากํ กิร ราชา กุทฺทาลกปณฺฑิตสฺส ธมฺมเทสนํ
สุตฺวา ปพฺพชฺชาภิมุโข หุตฺวา สทฺธึ พลนิกาเยน นิกฺขมนฺโต มยํ
อิธ กึ กริสฺสามาติ ทฺวาทสโยชนิกาย พาราณสิยา สกลนครวาสิโน
นิกฺขมึสุ ฯ ทฺวาทสโยชนิกา ปริสา อโหสิ ฯ ตํ อาทาย โพธิสตฺโต
หิมวนฺตํ ปาวิสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ สกฺกสฺส เทวรญฺโญ นิสินฺนาสนํ
อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ ฯ โส อาวชฺชมาโน กุทฺทาลกปณฺฑิโต
มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมนฺโตติ ทิสฺวา มหาสมาคโม ภวิสฺสติ วสนฏฺฐานํ
ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ วิสฺสกมฺมํ อามนฺเตตฺวา ตาต กุทฺทาลกปณฺฑิโต
มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมนฺโต วสนฏฺฐานํ ลทฺธุํ วฏฺฏติ ตฺวํ
หิมวนฺตปฺปเทสํ คนฺตฺวา สเม ภูมิภาเค ทีฆโต ตึสโยชนิกํ วิตฺถารโต
ปณฺณรสโยชนํ อสฺสมปทํ มาเปหีติ อาห ฯ โส สาธุ เทวาติ
ปฏิสฺสุณิตฺวา คนฺตฺวา ตถา อกาสิ ฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป ฯ
วิตฺถาโร ปน หตฺถิปาลชาตเก อาวิภวิสฺสตีติ ฯ อิทญฺจ หิ ตญฺจ
เอกปริจฺเฉทเมว ฯ วิสฺสกมฺโมปิ อสฺสมปเท ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา
ทุสฺสทฺเท มิเค จ สกุเณ จ อมนุสฺเส จ ปฏิกฺกมาเปตฺวา เตน
เตน ทิสาภาเคน เอกปทิกมคฺคํ นิมฺมินิตฺวา อตฺตโน วสนฏฺฐานเมว
อคมาสิ ฯ กุทฺทาลกปณฺฑิโตปิ ตํ ปริสํ อาทาย หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา
สกฺกทตฺติยํ อสฺสมปทํ คนฺตฺวา วิสฺสกมฺเมน มาปิตํ ปพฺพชิตปริกฺขารํ
คเหตฺวา ปฐมํ อตฺตนา ปพฺพชิตฺวา ปจฺฉา ปริสํ ปพฺพาเชตฺวา
อสฺสมปทํ ภาเชตฺวา อทาสิ ฯ สตฺต ราชาโน สตฺต รชฺชานิ
ฉฑฺฑยึสุ ฯ ตึสโยชนํ อสฺสมปทํ ปูริ ฯ กุทฺทาลกปณฺฑิโต
เสสกสิเณสุ ปริกมฺมํ กตฺวา พฺรหฺมวิหาเร ภาเวตฺวา ปริสาย
กมฺมฏฺฐานํ อาจิกฺขิ ฯ สพฺเพ สมาปตฺติลาภิโน หุตฺวา พฺรหฺมวิหาเร
ภาเวตฺวา พฺรหฺมโลกปรายนา อเหสุํ ฯ เย ปน เตสํ ปาริจริยํ
อกํสุ เต เทวโลกปรายนา อเหสุํ ฯ
     สตฺถา เอวํ ภิกฺขเว จิตฺตํ นาเมตํ กิเลสวเสน อลฺลีนํ
ทุมฺโมจยํ โหติ อุปฺปนฺนา โลภธมฺมา ทุปฺปชหา เอวรูเปปิ ปณฺฑิเต
อญฺญาเณ กโรนฺตีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสสิ ฯ
สจฺจปริโยสาเน เกจิ โสตาปนฺนา อเหสุํ เกจิ สกทาคามิโน เกจิ
อนาคามิโน เกจิ อรหตฺตํ ปาปุณึสุ ฯ สตฺถาปิ อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา ราชา อานนฺโท อโหสิ ปริสา พุทฺธปริสา
กุทฺทาลกปณฺฑิโต ปน อหเมวาติ ฯ
                    กุทฺทาลชาตกํ ทสมํ ฯ
                    อิตฺถีวคฺโค สตฺตโม ฯ
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๑๑๓-๑๑๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=2254&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=2254&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=70
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=456
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=446
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=446
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27