อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                     ๒. สีลวนาคชาตกํ
     อกตญฺุสฺส โปสสฺสาติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต เทวทตฺตํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ธมฺมสภายํ หิ ภิกฺขู อาวุโส เทวทตฺโต อกตญฺู ตถาคตสฺส
คุเณ น ชานาตีติ กเถนฺตา นิสีทึสุ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา
กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย
นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว เทวทตฺโต อกตญฺู ปุพฺเพปิ
อกตญฺูเยว น กทาจิ มยฺหํ คุณํ ชานาตีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
หิมวนฺตปฺปเทเส หตฺถิโยนิยํ นิพฺพตฺติ ฯ โส มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมนฺโต
สพฺพเสโต อโหสิ รชตปุญฺชสนฺนิโภ ฯ อกฺขีนิ ปนสฺส มณิคุฬสทิสานิ
ปญฺายมานานิ ปญฺจปฺปสาทานิ อเหสุํ มุขํ รตฺตกมฺพลสทิสํ
โสณฺฑํ สุวณฺณพินฺทุปฺปฏิมณฺฑิตํ รชตทามํ วิย จตฺตาโร
ปาทา กตลาขารสปริกมฺมา วิย เอวมสฺส ทสหิ ปารมีหิ อลงฺกโต
รูปโสภคฺคปฺปตฺโต อตฺตภาโว อโหสิ ฯ อถ นํ วิญฺุตํ ปตฺตํ
สกลหิมวนฺเต วารณา สนฺนิปติตฺวา อุปฏฺหนฺตา วิจรึสุ ฯ เอวํ
โส อสีติสหสฺสวารณปริวาโร หิมวนฺตปฺปเทเส วสมาโน อปรภาเค
คเณ โทสํ ทิสฺวา คณมฺหา กายวิเวกํ คนฺตฺวา เอกโกว อรญฺวาสํ
กปฺเปสิ ฯ สีลวนฺตตาย จ ปนสฺส สีลวนาคราชาเตฺวว นามํ
อโหสิ ฯ
     อเถโก พาราณสีวาสิโก วนจรโก หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา อตฺตโน
อาชีวภณฺฑกํ คเวสมาโน ทิสา ววฏฺเปตุํ อสกฺโกนฺโต มคฺคมูฬฺโห
หุตฺวา มรณภยภีโต พาหา ปคฺคยฺห ปริเทวมาโน วิจรติ ฯ
โพธิสตฺโต ตสฺส ตํ ปริเทวิตํ สุตฺวา อิมํ ปุริสํ ทุกฺขา โมเจสฺสามีติ
การุญฺโจทิโต ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ โส ตํ ทิสฺวาว ภีโต
ปลายิ ฯ โพธิสตฺโต  ตํ ปลายนฺตํ ทิสฺวา ตเถว อฏฺาสิ ฯ โส
ปุริโส โพธิสตฺตํ ิตํ ทิสฺวา อฏฺาสิ ฯ โพธิสตฺโต ปุน อคมาสิ ฯ
โส ปุน ปลายิตฺวา ตสฺส ิตกาเล ตฺวา จินฺเตสิ อยํ วารโณ
มม ปลายนกาเล ติฏฺติ ิตกาเล อาคจฺฉติ นายํ มยฺหํ
อนตฺถกาโม อิมมฺหา ปน มํ ทุกฺขา โมเจตุกาโม ภวิสฺสตีติ ฯ สูโร
หุตฺวา อฏฺาสิ ฯ โพธิสตฺโต ตํ อุปสงฺกมิตฺวา กสฺมา โภ
ตฺวํ ปุริส ปริเทวมาโน วิจรสีติ ปุจฺฉิ ฯ สามิ ทิสา ววฏฺเปตุํ
อสกฺโกนฺโต มคฺคมูฬฺโห หุตฺวา มรณภเยนาติ ฯ อถ นํ โพธิสตฺโต
อตฺตโน วสนฏฺานํ เนตฺวา กติปาหํ ผลาผเลหิ สนฺตปฺเปตฺวา
โภ ปุริส มา ภายิ อหํ ตํ มนุสฺสปถํ เนสฺสามีติ ฯ อตฺตโน
ปิฏฺเ นิสีทาเปตฺวา มนุสฺสปถํ ปาเปสิ ฯ อถ โข โส มิตฺตทุพฺภิปุริโส
สเจ โกจิ ปุจฺฉิสฺสติ อาจิกฺขิตพฺพํ ภวิสฺสตีติ โพธิสตฺตสฺส ปิฏฺเ
นิสินฺโนเยว รุกฺขนิมิตฺตํ ปพฺพตนิมิตฺตํ อุปธาเรนฺโตว คจฺฉติ ฯ
อถ นํ โพธิสตฺโต อรญฺา นีหริตฺวา พาราณสีคมิกมหามคฺเค
เปตฺวา โภ ปุริส อิมินา มคฺเคน คจฺฉ มยฺหํ ปน วสนฏฺานํ
ปุจฺฉิโตปิ มา กสฺสจิ อาจิกฺขาติ ตํ อุยฺโยเชตฺวา อตฺตโน
วสนฏฺานํเยว อคมาสิ ฯ
     อถ โส ปุริโส พาราณสึ คนฺตฺวา อนุวิจรนฺโต ทนฺตการวีถึ
ปตฺวา ทนฺตกาเร ทนฺตวิกติโย กุรุมาเน ทิสฺวา กึ ปน โภ
ชีวทนฺตมฺปิ ลภิตฺวา คณฺเหยฺยาถาติ ฯ โภ กึ วทสิ ชีวทนฺโต
นาม มตหตฺถิทนฺตโต มหคฺฆตโรติ ฯ เตนหิ อหํ โว ชีวทนฺตํ
อาหริสฺสามีติ ปาเถยฺยํ คเหตฺวา ขรกกจํ อาทาย โพธิสตฺตสฺส
วสนฏฺานํ อคมาสิ ฯ โพธิสตฺโต ตํ ทิสฺวา กิมตฺถํ อาคโตสีติ
ปุจฺฉิ ฯ อหํ สามิ ทุคฺคโต กปโณ ชีวิตุํ อสกฺโกนฺโต
ตุมฺเห ทนฺตขณฺฑํ ยาจิตฺวา สเจ ทสฺสถ ตํ อาทาย คนฺตฺวา
วิกฺกิณิตฺวา เตน มูเลน ชีวิสฺสามีติ อาคโตติ ฯ โหตุ โภ ทนฺตํ
เต ทสฺสามิ สเจ ทนฺตกปฺปนตฺถาย กกจํ อตฺถีติ ฯ กกจํ
คเหตฺวา อาคโตมฺหิ สามีติ ฯ เตนหิ ทนฺเต กกเจน กนฺติตฺวา
อาทาย คจฺฉาหีติ โพธิสตฺโต ปาเท สมฺมิญฺชิตฺวา โคนิสินฺนกํ
นิสีทิ ฯ โส ตสฺส เทฺวปิ อคฺคทนฺเต ฉินฺทิ ฯ โพธิสตฺโต เต
ทนฺเต โสณฺฑาย คเหตฺวา โภ ปุริส นาหํ อิเม มยฺหํ อปฺปิยา
อมนาปาติ ทมฺมิ อิเมหิ ปน เม ทนฺเตหิ สตคุเณน สหสฺสคุเณน
สตสหสฺสคุเณน สพฺพธมฺมปฺปฏิเวธสมตฺถํ สพฺพญฺุตาณํ ปิยตรํ
ตสฺส เม อิทํ ทนฺตทานํ สพฺพญฺุตาณปฺปฏิวิชฺฌนตฺถาย  โหตูติ
สพฺพญฺุตาณสฺส ปณิธานํ กตฺวา ทนฺตยุคลํ อทาสิ ฯ
     โส ตํ อาทาย คนฺตฺวา วิกฺกิณิตฺวา ตสฺมึ มูเล ขีเณ ปุน
โพธิสตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา สามิ ตุมฺหากํ ทนฺเต วิกฺกิณิตฺวา
ลทฺธมูลํ มยฺหํ อิณโสธนมตฺตเมว ชาตํ อวเสสทนฺเต เม
เทถาติ อาห ฯ โพธิสตฺโต สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ปุริมนเยเนว
กปฺปาเปตฺวา อวเสสทนฺเต อทาสิ ฯ โสปิ เต วิกฺกิณิตฺวา ปุน
อาคนฺตฺวา สามิ ชีวิตุํ น สกฺโกมิ มูลทาา เม เทหีติ อาห ฯ
โพธิสตฺโต สาธูติ วตฺวา ปุริมนเยเนว นิสีทิ ฯ โส ปาปปุริโส
มหาสตฺตสฺส รชตทามสทิสํ โสณฺฑํ มทฺทมาโน เกลาสกูฏสทิสํ
กุมฺภํ อภิรุหิตฺวา อุโภ โกฏิโย ปณฺหิยา ปหรนฺโต มํสํ วิยูหิตฺวา
กุมฺภา โอรุยฺห กกเจน มูลทาา กปฺเปตฺวา ปกฺกามิ ฯ
โพธิสตฺตสฺส ทสฺสนูปจารํ วิชหนฺเตเยว ปน ตสฺมึ ปาปปุริเส
จตุนฺนหุตาธิกทฺวิโยชนสตสหสฺสพหลา ฆนปวี สิเนรุยุคนฺธราทโย
มหาภาเร ทุคฺคนฺธเชคุจฺฉานิ คูถมุตฺตาทีนิ จ ธาเรตุํ สมตฺถาปิ ตสฺส
อคุณราสึ ธาเรตุํ อสกฺโกนฺตี วิย ภิชฺชิตฺวา วิวรมทาสิ ฯ ตาวเทว
อวีจิมหานิรยโต ชาลา นิกฺขมิตฺวา ตํ มิตฺตทุพฺภิปุริสํ กุลทตฺติเกน
กมฺพเลน ปารุปนฺตี วิย ปริกฺขิปิตฺวา คณฺหิ ฯ เอวํ ตสฺส
ปาปปุคฺคลสฺส ปวึ ปวิฏฺกาเล ตสฺมึ วนสณฺเฑ อธิวฏฺา
รุกฺขเทวตา อกตญฺุํ มิตฺตทุพฺภิปุคฺคลํ อิมํ จกฺกวตฺติรชฺชํ ทตฺวาปิ
โตเสตุํ น สกฺโกตีติ วนํ อุนฺนาเทตฺวา ธมฺมํ เทสยมานา อิมํ คาถมาห
         อกตญฺุสฺส โปสสฺส    นิจฺจํ วิวรทสฺสิโน
         สพฺพญฺเจ ปวึ ทชฺชา  เนว นํ อภิราธเยติ ฯ
     ตตฺถ อกตญฺุสฺสาติ อตฺตโน กตคุณํ อชานนฺตสฺส ฯ
โปสสฺสาติ ปุริสสฺส ฯ วิวรทสฺสิโนติ ฉิทฺทเมว โอกาสเมว
โอโลเกนฺตสฺส ฯ สพฺพญฺเจ ปวึ ทชฺชาติ สเจปิ ตาทิสสฺส ปุคฺคลสฺส
สกลํ จกฺกวตฺติรชฺชํ อิมํ วา ปน มหาปวึ ปริวตฺเตตฺวา ปโวชํ
ทเทยฺย ฯ เนว นํ อภิราธเยติ เอวํ กโรนฺโตปิ อกตญฺุํ
เอวรูปํ กตคุณวิทฺธํสนํ โกจิ ปริโตเสตุํ วา ปสาเทตุํ วา น
สกฺกุเณยฺยาติ อตฺโถ ฯ
     เอวํ สา เทวตา วนํ อุนฺนาเทตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ ฯ โพธิสตฺโต
ยาวตายุกํ ตฺวา ยถากมฺมํ อคมาสิ ฯ
     สตฺถา น ภิกฺขเว เทวทตฺโต อิทาเนว อกตญฺู ปุพฺเพปิ
อกตญฺูเยวาติ อิทํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา มิตฺตทุพฺภิปุริโส เทวทตฺโต อโหสิ
รุกฺขเทวตา สารีปุตฺโต สีลวนาคราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                   สีลวนาคชาตกํ ทุติยํ ฯ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๑๒๔-๑๒๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=2480&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=2480&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=72
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=475
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=463
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=463
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27