ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                     ๖. เตลปตฺตชาตกํ
     สมติตฺติกํ อนวเสสกนฺติ อิทํ สตฺถา สุมฺภรฏฺเฐ เสตกํ นาม
นิคมํ อุปนิสฺสาย อญฺญตรสฺมึ วนสณฺเฑ วิหรนฺโต ชนปทกลฺยาณิสุตฺตํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตตฺร หิ ภควา เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ชนปทกลฺยาณี ชนปทกลฺยาณีติ
โข ภิกฺขเว มหาชนกาโย สนฺนิปเตยฺย ฯ สา โข ปเนสา
ชนปทกลฺยาณี ปรมปาสาวินี นจฺเจ ปรมปาสาวินี คีเต
ชนปทกลฺยาณี นจฺจติ คายตีติ โข ภิกฺขเว ภิยฺโยโส มตฺตาย มหาชนกาโย
สนฺนิปเตยฺย ฯ อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย ชีวิตุกาโม สุขกาโม
ทุกฺขปฏิกูโล ฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺย อยนฺเต อมฺโภ ปุริส
สมติตฺติโก เตลปตฺโต อนฺตเร จ มหาชนกายสฺส อนฺตเร จ
ชนปทกลฺยาณิยา หริตพฺโพ ปุริโส จ ตํ อุกฺขิตฺตาสิโก ฐิโต ปิฏฺฐิโต
ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธิสฺสติ ยตฺเถว ตํ โถกํปิ ฉฑฺเฑสฺสสิ ตตฺเถว
เต สิรํ ปาเตสฺสามีติ ฯ ตํ กึ มญฺญถ ภิกฺขเว อปิ นุ โข
โส ปุริโส อมุํ เตลปตฺตํ อมนสิกริตฺวา พหิทฺธา ปมาทํ
อาหเรยฺยาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ อุปมา โข มฺยายํ ภิกฺขเว กตา
อตฺถสฺส วิญฺญาปนาย อยเมตฺถ อตฺโถ สมติตฺติโกเตลปตฺโตติ
โข ภิกฺขเว กายคตาเยตํ สติยา อธิวจนํ ฯ ตสฺมาติห ภิกฺขเว
เอวํ สิกฺขิตพฺพํ กายคตา โน สติ ภาวิตา ภวิสฺสติ สุสมารทฺธาติ
เอวญฺหิ โว ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพนฺติ อิทํ ชนปทกลฺยาณิสุตฺตํ สาตฺถํ
สพฺยญฺชนํ กเถสิ ฯ
     ตตฺถายํ สงฺเขปตฺโถ ชนปทกลฺยาณีติ ชนปทมฺหิ กลฺยาณี
อุตฺตมา ฉสฺสรีรโทสวิรหิตา ปญฺจกลฺยาณสมนฺนาคตา สา หิ ยสฺมา
นาติทีฆา นาติรสฺสา นาติกีสา นาติถูลา นาติกาฬา นาจฺโจทาตา
อติกฺกนฺตา มานุสกํ วณฺณํ อปฺปตฺตา เทววณฺณํ ตสฺมา
ฉสฺสรีรโทสวิรหิตา นาม สา หิ ยสฺมา ฉวิกลฺยาณํ มํสกลฺยาณํ
นหารุกลฺยาณํ อฏฺฐิกลฺยาณํ วยกลฺยาณนฺติ อิเมหิ จ ปญฺจหิ กลฺยาเณหิ
สมนฺนาคตา ปญฺจกลฺยาณสมนฺนาคตา นาม ฯ ตสฺสา หิ อาคนฺตุโก
ภาสกิจฺจนฺนาม นตฺถิ อตฺตโน สรีโรภาเสเนว ทฺวาทสหตฺเถ ฐาเน
อาโลกํ กโรติ ปิยงฺคุสมา วา โหติ สุวณฺณสมา วา โหติ อยมสฺสา
ฉวิกลฺยาณตา ฯ จตฺตาโร ปนสฺสา หตฺถปาทา มุขปริโยสานญฺจ
ลาขารสปริกมฺมกตํ วิย รตฺตปฺปวาฬรตฺตกมฺพลสทิสํ โหติ อยมสฺสา
มํสกลฺยาณตา ฯ วีสตินขปตฺตานิ มํสโต อมุตฺตฏฺฐาเน ลาขารสปูริตานิ
วิย มุตฺตฏฺฐาเน ขีรธารสทิสานิ อยมสฺสา นหารุกลฺยาณตา ฯ
ทฺวตฺตึส ทนฺตา สุผุสฺสิตา สุโธตฏฺฐปิตวชิรปนฺตี วิย ขายนฺติ
อยมสฺสา อฏฺฐิกลฺยาณตา ฯ วีสวสฺสสติกาปิ ปน สมานา
โสฬสวสฺสุทฺเทสิกา วิย โหติ นิพฺพลิปลิตา อยมสฺสา วยกลฺยาณตา ฯ
ปรมปาสาวินีติ เอตฺถ ปน ปสวนํ ปสโว ปวตฺตตีติ อตฺโถ ฯ
ปสโวเอว ปาสาโว ฯ ปรโม ปาสาโว ปรมปาสาโว ฯ โส
อสฺสา อตฺถีติ ปรมปาสาวินี ฯ นจฺเจ วา คีเต วา อุตฺตมปฺปวตฺติ
เสฏฺฐกิริยา อุตฺตมเมว นจฺจํ นจฺจติ คีตญฺจ คายตีติ วุตฺตํ
โหติ ฯ อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺยาติ น อตฺตโน รุจิยา อาคจฺเฉยฺย ฯ
อยมฺปเนตฺถ อธิปฺปาโย อเถตฺถ มหาชนมชฺเฌ ชนปทกลฺยาณิยา
นจฺจมานาย สาธุ สาธูติ สาธุกาเรสุ องฺคุลิโปฐเนสุ เจลุกฺเขเปสุ
จ ปวตฺตมาเนสุ ตํ ปวุตฺตึ สุตฺวา ราชา พนฺธนาคารโต เอกํ
ปุริสํ ปกฺโกสาเปตฺวา นิคฬานิ ภินฺทิตฺวา สมติตฺติกํ สุปริปุณฺณํ
เตลปตฺตํ ตสฺส หตฺเถ ทตฺวา อุโภหิ หตฺเถหิ ทฬฺหํ คาหาเปตฺวา
เอกํ อสิหตฺถํ ปุริสํ อาณาเปสิ เอตํ คเหตฺวา ชนปทกลฺยาณิยา
สมชฺชฏฺฐานํ คจฺฉ ยตฺเถว เจส ปมาทํ อาคมฺม เอกมฺปิ
เตลวินฺทุํ ฉฑฺเฑติ ตตฺเถวสฺส สีสํ ฉินฺทาติ ฯ โส ปุริโส อสึ
อุกฺขิปิตฺวา ตํ ตชฺเชนฺโต ตตฺถ เนสิ ฯ โส มรณภเยน ตชฺชิโต
ชีวิตุกามตาย ปมาทวเสน ตํ อมนสิกตฺวา สกึปิ อกฺขีนิ
อุมฺมิเลตฺวา ตํ ชนปทกลฺยาณึ น โอโลเกสิ ฯ เอวํ ภูตปุพฺพเมเวตํ
วตฺถุํ ฯ สุตฺเต ปน ปริกปฺปวเสเนตํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
อุปมา โข มฺยายนฺติ เอตฺถ ปน เตลปตฺตสฺส ตาว กายคตาย
สติยา โอปมฺมสํสนฺทนํ กตเมว ฯ เอตฺถ ปน ราชา วิย
กมฺมํ ทฏฺฐพฺพํ อสิ วิย กิเลสา อุกฺขิตฺตาสิกปุริโส วิย
มาโร เตลปตฺตหตฺโถ ปุริโส วิย กายคตาสติภาวโก
วิปสฺสกโยคาวจโร ฯ
     อิติ ภควา กายคตาสตึ ภาเวตุกาเมน ภิกฺขุนา เตลปตฺตหตฺเถน
เตน ปุริเสน วิย สตึ อวิสฺสชฺเชตฺวา อปฺปมตฺเตน กายคตาสติ
ภาเวตพฺพาติ อิมํ สุตฺตํ อาหริตฺวา ทสฺเสติ ฯ ภิกฺขู อิมํ สุตฺตญฺจ
อตฺถญฺจ สุตฺวา เอวมาหํสุ ทุกฺกรํ ภนฺเต เตน ปุริเสน กตํ ตถารูปํ
ชนปทกลฺยาณึ อโนโลเกตฺวา เตลปตฺตํ อาทาย คจฺฉนฺเตนาติ ฯ
สตฺถา น ภิกฺขเว เตน ทุกฺกรํ กตํ สุกรเมเวตํ กสฺมา
อุกฺขิตฺตาสิเกน ปุริเสน สนฺตชฺเชตฺวา นียมานตาย ยมฺปน ปุพฺเพ
ปณฺฑิตา อปฺปมาเทน สตึ อวิสฺสชฺเชตฺวา อภิสงฺขตํ ทิพฺพรูปมฺปิ
อินฺทฺริยานิ ภินฺทิตฺวา อโนโลเกตฺวาว คนฺตฺวา รชฺชํ ปาปุณึสุ เอตํ
ทุกฺกรนฺติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตสฺส รญฺโญ ปุตฺตสตสฺส สพฺพกนิฏฺโฐ หุตฺวา นิพฺพตฺติตฺวา
อนุปุพฺเพน วิญฺญุตํ ปาปุณิ ฯ ตทา จ รญฺโญ เคเห
ปจฺเจกพุทฺธา ภุญฺชนฺติ ฯ โพธิสตฺโต เตสํ เวยฺยาวจฺจํ กโรติ ฯ โส
เอกทิวสํ จินฺเตสิ มม พหู ภาตโร ลจฺฉามิ นุ โข อหํ อิมสฺมึ
นคเร กุลสนฺตกํ รชฺชํ อุทาหุ โนติ ฯ อถสฺส เอตทโหสิ
ปจฺเจกพุทฺเธ ปุจฺฉิตฺวา ชานิสฺสามีติ ฯ โส ทุติยทิวเส ปจฺเจกพุทฺเธสุ
อาคเตสุ ธมฺมกรกํ อาทาย ปานียํ ปริสฺสาเวตฺวา ปาเท โธวิตฺวา
เตเลน มกฺเขตฺวา เตสํ อนฺตเร ขชฺชกํ ขาทิตฺวา นิสินฺนกาเล วนฺทิตฺวา
เอกมนฺตํ นิสินฺโน ตมตฺถํ ปุจฺฉิ ฯ อถ นํ เต อโวจุํ กุมาร
น ตฺวํ อิมสฺมึ นคเร รชฺชํ ลภิสฺสสิ อิโต ปน วีสติโยชนสตมตฺถเก
คนฺธารรฏฺเฐ ตกฺกสิลานครํ นาม อตฺถิ ตตฺถ คนฺตุํ
สกฺโกนฺโต อิโต สตฺตเม ทิวเส รชฺชํ ลจฺฉสิ อนฺตรามคฺเค ปน
มหาวตฺตนิอฏฺวิยํ ปริปนฺโถ อตฺถิ ตํ อฏฺวึ ปริหริตฺวา คจฺฉนฺตสฺส
วีสติโยชนสติโก มคฺโค โหติ อุชุํ คจฺฉนฺตสฺส ปญฺญาส โยชนานิ
โหนฺติ โส หิ อมนุสฺสกนฺตาโร นาม ตตฺถ ยกฺขินิโย
อนฺตรามคฺเค คาเม จ สาลาโย จ มาเปตฺวา อุปริสุวณฺณตารกวิจิตฺตวิตานํ
มหารหํ สยนํ ปญฺญาเปตฺวา นานาวิราคปฏฺฏสาณิโย
ปริกฺขิปิตฺวา ทิพฺพาลงฺกาเรหิ อตฺตภาวํ มณฺเฑตฺวา สาลาสุ นิสีทิตฺวา
คจฺฉนฺเต ปุริเส มธุราหิ วาจาหิ สงฺคณฺหิตฺวา กิลนฺตรูปา วิย
ปญฺญายถ อิธาคนฺตฺวา นิสีทิตฺวา ปานียํ ปิวิตฺวา คจฺฉถาติ
ปกฺโกสิตฺวา อาคตานํ อาสนานิ ทตฺวา อตฺตโน รูปลีฬฺหาวิลาเสหิ
ปโลเภตฺวา กิเลสวสิเก กตฺวา อตฺตนา สทฺธึ อชฺฌาจาเร กเต ตตฺเถว
เน โลหิเตน ปคฺฆรนฺเตน ขาทิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปนฺติ รูปโคจรํ
สตฺตํ รูเปเนว คณฺหนฺติ สทฺทโคจรํ สตฺตํ มธุเรน คีตวาทิตสทฺเทน
คนฺธโคจรํ สตฺตํ ทิพฺพคนฺเธหิ รสโคจรํ สตฺตํ ทิพฺเพน
นานคฺครสโภชเนน โผฏฺฐพฺพโคจรํ สตฺตํ อุภโตโลหิตกูปธาเนหิ
ทิพฺพสยเนหิ สเจ ปญฺจ อินฺทฺริยานิ ภินฺทิตฺวา ตา อโนโลเกตฺวา
สตึ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา คมิสฺสสิ สตฺตเม ทิวเส ตตฺถ รชฺชํ
ลจฺฉสีติ ฯ โพธิสตฺโต โหตุ ภนฺเต ตุมฺหากํ โอวาทํ คเหตฺวา กึ
เอตา โอโลเกสฺสามีติ ปจฺเจกพุทฺเธหิ ปริตฺตํ การาเปตฺวา
ปริตฺตวาลิกญฺเจว ปริตฺตสุตฺตญฺจ อาทาย ปจฺเจกพุทฺเธ จ มาตาปิตโร
จ วนฺทิตฺวา นิเวสนํ คนฺตฺวา อตฺตโน ปุริเส อาห อหํ
ตกฺกสิลายํ รชฺชํ คเหตุํ คจฺฉามิ ตุมฺเห อิเธว ติฏฺฐถาติ ฯ อถ นํ
ปญฺจ ชนา อาหํสุ มยมฺปิ อนุคจฺฉามาติ ฯ น สกฺกา ตุมฺเหหิ
อนุคนฺตุํ อนฺตรามคฺเค กิร ยกฺขินิโย รูปาทิโคจเร มนุสฺเส
เอวญฺเจวญฺจ รูปาทีหิ ปโลเภตฺวา คณฺหนฺติ มหา ปริปนฺโถ อหมฺปน
อตฺตานํ ตกฺเกตฺวา คจฺฉามีติ ฯ กึ ปน เต เทว มยํ ตุมฺเหหิ
สทฺธึ คจฺฉนฺตา อตฺตโน ปิยานิ รูปาทีนิ โอโลเกสฺสาม มยมฺปิ
ตตฺเถว คมิสฺสามาติ ฯ โพธิสตฺโต เตนหิ อปฺปมตฺตา โหถาติ
เต ปญฺจ ชเน อาทาย ปฏิปชฺชิ ฯ
     ยกฺขินิโย คามาทีนิ มาเปตฺวา นิสีทึสุ ฯ เตสุ รูปโคจโร
ปุริโส ตา ยกฺขินิโย โอโลเกตฺวา รูปารมฺมเณ ปฏิพทฺธจิตฺโต
โถกํ โอหียิ ฯ โพธิสตฺโต กึ โภ โถกํ โอหียสีติ อาห ฯ
เทว ปาทา เม รุชฺฌนฺติ โถกํ สาลายํ นิสีทิตฺวา อาคมิสฺสามีติ ฯ
อมฺโภ เอตา ยกฺขินิโย มา โข ปฏฺเฐสีติ ฯ ยํ โหติ ตํ โหตุ
น สกฺโกมิ เทวาติ ฯ เตนหิ ปญฺญายิสฺสสีติ ฯ อิตเร จตฺตาโร
อาทาย อคมาสิ ฯ โส รูปโคจรโก ตาสํ สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ตา
อตฺตนา สทฺธึ อชฺฌาจาเร กเต ตํ ตตฺเถว ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา
ปุรโต คนฺตฺวา อญฺญํ สาลํ มาเปตฺวา นานาตุริยานิ คเหตฺวา
คายมานา นิสีทึสุ ฯ ตตฺถ สทฺทโคจรโก โอหียิ ฯ ตมฺปิ ขาทิตฺวา
ปุรโต คนฺตฺวา นานปฺปกาเร คนฺธกรณฺฑเก ปูเรตฺวา อาปณํ
ปสาเรตฺวา นิสีทึสุ ฯ ตตฺถ คนฺธโคจรโก โอหียิ ฯ ตมฺปิ ขาทิตฺวา
ปุรโต คนฺตฺวา นานคฺครสานํ ทิพฺพโภชนานํ ภาชนานิ ปูเรตฺวา
โอทนอาปณํ ปสาเรตฺวา นิสีทึสุ ฯ ตตฺถ รสโคจรโก โอหียิ ฯ
ตมฺปิ ขาทิตฺวา ปุรโต คนฺตฺวา ทิพฺพสยนานิ ปญฺญาเปตฺวา
นิสีทึสุ ฯ ตตฺถ โผฏฺฐพฺพโคจรโก โอหียิ ฯ ตมฺปิ ขาทึสุ ฯ
     โพธิสตฺโต เอกโกว อโหสิ ฯ อเถกา ยกฺขินี อติขรมนฺโต
วตายํ อหํ ตํ ขาทิตฺวาว นิวตฺติสฺสามีติ โพธิสตฺตสฺส ปจฺฉโต
ปจฺฉโต อคมาสิ ฯ อฏวิยา ปรภาเค วนกมฺมิกาทโย ยกฺขินึ
ทิสฺวา อยนฺเต ปุรโต คจฺฉนฺโต ปุริโส กึ โหตีติ ปุจฺฉึสุ ฯ
โกมารสามิโย เม อยฺยาติ ฯ อมฺโภ อยํ เอวํ สุขุมาลา
ปุปฺผทามสทิสา สุวณฺณวณฺณา กุมาริกา อตฺตโน กุลํ ฉฑฺเฑตฺวา
ภวนฺตํ ตกฺเกตฺวา นิกฺขนฺตา กสฺมา เอตํ กิลเมตฺวา อาทาย น
คจฺฉสีติ ฯ เนสา อยฺยา มยฺหํ ปชาปติ ยกฺขินี เอสา เอตาย
เม ปญฺจ มนุสฺสา ขาทิตาติ ฯ อยฺยา ปุริสา นาม กุทฺธกาเล
อตฺตโน ปชาปติโย ยกฺขินิโยปิ กโรนฺติ เปติโยปีติ ฯ ยกฺขินี
อาคจฺฉมานา คพฺภินีวณฺณํ ทสฺเสตฺวา ปุน สกึ วิชาตวณฺณํ กตฺวา
ปุตฺตํ องฺเกนาทาย โพธิสตฺตํ อนุพนฺธิ ฯ ทิฏฺฐทิฏฺฐา ปุริมนเยเนว
ปุจฺฉนฺติ ฯ โพธิสตฺโตปิ ตเถว วตฺวา คจฺฉนฺโต ตกฺกสิลํ ปาปุณิ ฯ
สา ปุตฺตํ อนฺตรธาเปตฺวา เอกิกาว อนุพนฺธิ ฯ โพธิสตฺโต นครํ
คนฺตฺวา เอกิสฺสา สาลาย นิสีทิ ฯ สาปิ โข ยกฺขินี โพธิสตฺตสฺส
เตเชน ปวิสิตุํ อสกฺโกนฺตี ทิพฺพรูปํ มาเปตฺวา สาลาทฺวาเร
อฏฺฐาสิ ฯ
     ตสฺมึ สมเย ตกฺกสิลโต ราชา อุยฺยานํ คจฺฉนฺโต ตํ ทิสฺวา
ปฏิพทฺธจิตฺโต หุตฺวา คจฺฉ ปุจฺฉ อิมิสฺสา สสฺสามิกภาวํ วา
อสฺสามิกภาวํ วา ชานาหีติ มนุสฺสํ เปเสสิ ฯ โส ตํ อุปสงฺกมิตฺวา
สสฺสามิกาสีติ ปุจฺฉิ ฯ อาม อยฺย อยํ เม สาลายํ นิสินฺโน
สามิโกติ ฯ โพธิสตฺโต เนสา มยฺหํ ปชาปติ ยกฺขินี เอสา
เอตาย เม ปญฺจ มนุสฺสา ขาทิตาติ อาห ฯ สาปิ ปุริสา นาม
อยฺย กุทฺธกาเล ยํ อิจฺฉนฺติ ตํ วทนฺตีติ อาห ฯ โส อุภินฺนมฺปิ
วจนํ รญฺโญ อาโรเจสิ ฯ ราชา อสฺสามิกภณฺฑํ นาม
ราชสนฺตกํ โหตีติ ยกฺขินึ ปกฺโกสาเปตฺวา เอกหตฺถิปิฏฺเฐ นิสีทาเปตฺวา
นครํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ปาสาทํ อภิรุยฺห ตํ อคฺคมเหสิฏฺฐาเน
ฐเปสิ ฯ โส นฺหาตานุวิลิตฺโต สายมาสํ ภุญฺชิตฺวา สิริสยนํ อภิรุหิ ฯ
สาปิ ยกฺขินี อตฺตโน อุปกปฺปนกํ อาหารํ อาหริตฺวา อลงฺกตปฺปฏิยตฺตา
สิริสยเน รญฺญา สทฺธึ นิปชฺชิตฺวา รญฺโญ รติวเสน
สุขสมปฺปิตสฺส นิปนฺนกาเล เอเกน ปสฺเสน ปริวตฺติตฺวา ปโรทิ ฯ
อถ นํ ราชา ภทฺเท กึ โรทสีติ ปุจฺฉิ ฯ เทว อหํ ตุมฺเหหิ
มคฺเค ทิสฺวา อานีตา ตุมฺหากญฺจ เคเห พหู อิตฺถิโย สาหํ
สปตีนํ อนฺตเร วสมานา กถาย อุปฺปนฺนาย โก ตุยฺหํ มาตรํ
วา ปิตรํ วา โคตฺตํ วา ชาตึ วา ชานาติ ตฺวํ อนฺตรามคฺเค
ทิสฺวา อานีตา นามาติ สีเส คเหตฺวา นิปฺปีฬิยมานา วิย มงฺกุ
ภวิสฺสามิ สเจ ตุมฺเห สกลรฏฺเฐ อิสฺสริยญฺจ อาณญฺจ มยฺหํ
ทเทยฺยาถ โกจิ มยฺหํ จิตฺตํ โกเปตฺวา กเถตุํ น สกฺขิสฺสตีติ ฯ
ภทฺเท มยฺหํ สกลรฏฺฐวาสิโน น กิญฺจิ โหนฺติ นาหํ เอเตสํ
สามิโก เย ปน ราชานํ โกเปตฺวา อกตฺตพฺพํ กโรนฺติ
เตสญฺเญวาหํ สามิโก อิมินา การเณน น สกฺกา ตุยฺหํ สกลรฏฺเฐ
อิสฺสริยญฺจ อาณญฺจ ทาตุนฺติ ฯ เตนหิ เทว สเจ รฏฺเฐ วา
นคเร วา อาณํ ทาตุํ น สกฺโกสิ อนฺโตนิเวสเน อนฺโตวลญฺชนกานํ
อุปริ มม วเส วตฺตนตฺถาย อาณํ เทถาติ อาห ฯ ราชา
ทิพฺพโผฏฺฐพฺเพน พทฺโธ ตสฺสา วจนํ อติกฺกมิตุํ อสกฺโกนฺโต สาธุ
ภทฺเท อนฺโตวลญฺชนเกสุ ตุยฺหํ อาณํ ทมฺมิ ตฺวํ เอเต อตฺตโน
วเส วตฺตาเปหีติ อาห ฯ สา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา รญฺโญ
นิทฺทํ โอกฺกนฺตกาเล ยกฺขนครํ คนฺตฺวา ยกฺเข ปกฺโกสิตฺวา อตฺตโน
ราชานํ ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา อฏฺฐิมตฺตํ เสเสตฺวา สพฺพํ
นหารุจมฺมมํสโลหิตํ ขาทิ ฯ อวเสสยกฺขา มหาทฺวารโต ปฏฺฐาย
อนฺโตนิเวสเน กุกฺกุฏฺกุกฺกุเร อาทึ กตฺวา สพฺเพ ขาทิตฺวา อฏฺฐี เสเส
อกํสุ ฯ ปุนทิวเส ทฺวารํ ยถาปิหิตเมว ทิสฺวา มนุสฺสา ผรสูหิ
กวาเฏ โกฏฺเฏตฺวา อนฺโต ปวิสิตฺวา สพฺพํ นิเวสนํ
อฏฺฐิกปริปุณฺณํ ทิสฺวา สจฺจํ วต โส ปุริโส อาห นายํ มยฺหํ ปชาปติ
ยกฺขินี เอสาติ ราชา ปน กิญฺจิ อชานิตฺวา ตํ คเหตฺวา อตฺตโน
ภริยํ อกาสิ สายํ ยกฺเข ปกฺโกสิตฺวา สพฺพชนํ ขาทิตฺวา คตา
ภวิสฺสตีติ อาหํสุ ฯ
     โพธิสตฺโตปิ ตํ ทิวสํ ตสฺสาเยว สาลาย ปริตฺตวาลิกํ สีเส
ปกฺขิปิตฺวา ปริตฺตสุตฺตํ ปริกฺขิปิตฺวา ขคฺคํ คเหตฺวา ฐิตโกว อรุณํ
อุฏฺฐาเปสิ ฯ มนุสฺสา สกลราชนิเวสนํ โสเธตฺวา หริตุปลิตฺตํ กตฺวา
อุปริ คนฺเธหิ วิลิมฺปิตฺวา ปุปฺผานิ วิกิริตฺวา ปุปฺผทามานิ โอสาเรตฺวา
ธูปํ กตฺวา นวมาลา พนฺธิตฺวา สมฺมนฺตยึสุ หิยฺโย โส ปุริโส
ทิพฺพรูปํ มาเปตฺวา ปจฺฉโต อาคจฺฉนฺตึ ยกฺขินึ อินฺทฺริยานิ ภินฺทิตฺวา
โอโลกนมตฺตมฺปิ น อกาสิ โส อติวิย อุฬารสตฺโต ธิติมา
ญาณสมฺปนฺโน ตาทิเส ปุริเส รฏฺฐํ อนุสาสนฺเต สพฺพํ รฏฺฐํ สุขิตํ
ภวิสฺสติ ตํ ราชานํ กโรมาติ ฯ อถ สพฺเพ อมจฺจา จ นาครา จ
เอกจฺฉนฺทา หุตฺวา โพธิสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เทว ตุมฺเห อิมํ รชฺชํ
กาเรถาติ วตฺวา นครํ ปเวเสตฺวา รตนราสิมฺหิ ฐเปตฺวา อภิสิญฺจิตฺวา
ตกฺกสิลาราชานํ อกํสุ ฯ โส จตฺตาริ อคติคมนานิ วชฺเชตฺวา ทส
ราชธมฺเม อโกเปตฺวา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนฺโต ทานาทีนิ ปุญฺญานิ
กตฺวา ยถากมฺมํ คโต ฯ
     สตฺถา อิมํ อตีตํ อาหริตฺวา อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา อิมํ คาถมาห
                  สมติตฺติกํ อนวเสกํ
                  เตลปตฺตํ ยถา ปริหเรยฺย
                  เอวํ สจิตฺตมนุรกฺเข  สติยา
                  ปฏฺฐยาโน ทิสํ อคตปุพฺพนฺติ ฯ
     ตตฺถ สมติตฺติกนฺติ อนฺโตมุขวฏฺฏิเลขํ ปาเปตฺวา สมภริตํ ฯ
อนวเสกนฺติ อนวสิญฺจนกํ อปริสฺสาวนกํ กตฺวา ฯ เตลปตฺตนฺติ
ปกฺขิตฺตติลเตลปตฺตํ ฯ ปริหเรยฺยาติ หเรยฺย อาทาย คจฺเฉยฺย ฯ
เอวํ สจิตฺตมนุรกฺเขติ ตํ เตลภริตปตฺตํ วิย อตฺตโน จิตฺตํ กายคตาสติยา
โคจเร เจว สมฺปยุตฺตสฺสติยา จาติ อุภินฺนํปิ ธมฺมานํ อนฺตเร
ปกฺขิปิตฺวา ยถา มุหุตฺตมฺปิ พหิทฺธา โคจเร น วิกฺขิปติ ตถา
ปณฺฑิโต โยคาวจโร รกฺเขยฺย โคเปยฺย ฯ กึการณา ฯ เอตสฺส หิ
             ทุนฺนิคฺคหสฺส ลหุโน      ยตฺถกามนิปาติโน
             จิตฺตสฺส ทมโถ สาธุ     จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหนฺติ ฯ
ตสฺมา
             สุทุทฺทสํ สุนิปุณํ         ยตฺถกามนิปาตินํ
             จิตฺตํ รกฺเขถ เมธาวี    จิตฺตํ คุตฺตํ สุขาวหํ ฯ
อิทํ หิ
             ทูรงฺคมํ เอกจรํ        อสรีรํ คุหาสยํ
             เย จิตฺตํ สญฺญเมสฺสนฺติ   โมกฺขนฺติ มารพนฺธนา ฯ
อิตรสฺส ปน
             อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺส        สทฺธมฺมํ อวิชานโต
             ปริปฺลวปฺปสาทสฺส       ปญฺญา น ปริปูรติ ฯ
จิรกมฺมฏฺฐานสหายสฺส ปน
             อนวสฺสุตจิตฺตสฺส        อนนฺวาหตเจตโส
             ปุญฺญปาปปฺปหีนสฺส       นตฺถิ ชาครโต ภยํ ฯ
ตสฺมา เอตํ
             ผนฺทนํ จปลํ จิตฺตํ       ทุรกฺขํ ทุนฺนิวารยํ
             อุชุํ กโรติ เมธาวี      อุสุกาโรว เตชนนฺติ ฯ
     เอวํ อุชุํ กโรนฺโต สจิตฺตมนุรกฺเข ฯ ปฏฺฐยาโน ทิสํ อคตปุพฺพนฺติ
อิมสฺมึ กายคตาสติกมฺมฏฺฐาเน กมฺมํ อารภิตฺวา อนมตคฺเค สํสาเร
อคตปุพฺพํ ทิสํ ปฏฺเฐนฺโต ปิเหนฺโต วุตฺตนเยน สกจิตฺตํ รกฺเขยฺยาติ
อตฺโถ ฯ กา ปเนสา ทิสา นาม ฯ
            มาตาปิตา ทิสา ปุพฺเพ    อาจริยา ทกฺขิณา ทิสา
            ปุตฺตทารา ทิสา ปจฺฉา    มิตฺตามจฺจา จ อุตฺตรา
            ทาสกมฺมกรา เหฏฺฐา      อุทฺธํ สมณพฺราหฺมณา
            เอตา ทิสา นมสฺเสยฺย    อปฺปมตฺโต กุเล คิหีติ
     เอตฺถ ตาว ปุตฺตทาราทโย ทิสาติ วุตฺตา ฯ
                   ทิสา จตสฺโส วิทิสา จตสฺโส
                   อุทฺธํ อโธ ทส ทิสา อิมาโย
                   กตรํ ทิสํ ติฏฺฐติ นาคราชา
                   ยมทฺทสา สุปิเน ฉพฺพิสาณนฺติ
     เอตฺถ ปุรตฺถิมาทิเภทา ทิสาว ทิสาติ วุตฺตา ฯ
                   อาคาริโน อนฺนทปานวตฺถทา
                   อวฺหายิกานมฺปิ ทิสํ วทนฺติ
                   เอสา ทิสา ปรมา เสตเกตุ
                   ยํ ปตฺวา ทุกฺขี สุขิโน ภวนฺตีติ
เอตฺถ นิพฺพานํ ทิสาติ วุตฺตํ ฯ อิธาปิ ตเทว อธิปฺเปตํ ฯ ตญฺหิ ขยํ
วิราคนฺติ อาทีหิ ทิสฺสติ ตสฺมา ทิสาติ วุจฺจติ ฯ อนมตคฺเค ปน
สํสาเร เกนจิ พาลปุถุชฺชเนน สุปิเนปิ อคตปุพฺพตาย อคตปุพฺพทิสา
นามาติ วุตฺตํ ฯ ตํ ปฏฺฐยนฺเตน กายคตาสติยา โยโค กรณีโยติ ฯ
     เอวํ สตฺถา นิพฺพาเนน เทสนาย กูฏํ คเหตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ตทา ราชปริสา พุทฺธปริสา อเหสุํ รชฺชปฺปตฺตกุมาโร ปน
อหเมวาติ ฯ
                   เตลปตฺตชาตกํ ฉฏฺฐํ ฯ
                        -------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๒๓๖-๒๔๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=4766&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=4766&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=96              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=634              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=626              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=626              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]