อรรถกถาเล่มที่ ๓๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๒ เอกนิปาต(๒)

                      ๓ นงฺคลีสชาตกํ
     อสพฺพตฺถคามึ วาจนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
โลลุทายิตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส กิร ธมฺมํ กเถนฺโต อิมสฺมึ ฐาเน อิทํ กเถตพฺพํ
อิมสฺมึ ฐาเน อิทํ น กเถตพฺพนฺติ ยุตฺตายุตฺตํ น ชานาติ มงฺคเล
อวมงฺคลํ วทนฺโต ติโรกุฑฺเฑสุ ติฏฺฐนฺติ สนฺธิสิงฺฆาฏเกสุ จาติ
อิมํ อวมงฺคลานุโมทนํ กเถสิ อวมงฺคเลสุ อนุโมทนํ กโรนฺโต
พหู เทวา มนุสฺสา จ มงฺคลานิ อจินฺตยุนฺติ วตฺวา เอวรูปานํ
มงฺคลานํ สตมฺปิ สหสฺสมฺปิ กาตุํ สมตฺถา โหถาติ วทติ ฯ
อเถกทิวสํ ธมฺมสภายํ ภิกฺขู อาวุโส โลลุทายิ ยุตฺตายุตฺตํ น
ชานาติ สพฺพตฺถ อภาสิตพฺพํ วาจํ สพฺพตฺถ ภาสตีติ กถํ
สมุฏฺฐาเปสุํ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย
สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว โลลุทายิ
อิทาเนเวส ทนฺธปริสกฺกโน กเถนฺโต ยุตฺตายุตฺตํ น ชานาติ ปุพฺเพปิ
เอวรูโป อโหสิ นิจฺจโลลุโกเยว เอโสติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๐.
พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลายํ
สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา พาราณสิยํ ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย หุตฺวา
ปญฺจมาณวกสตานํ สิปฺปํ วาเจสิ ฯ ตทา เตสุ มาณเวสุ
เอโก ทนฺธปริสกฺกโน โลลุโก มาณโว ธมฺมนฺเตวาสิโก หุตฺวา
สิปฺปํ อุคฺคณฺหาติ ทนฺธภาเวน ปน อุคฺคณฺหิตุํ น สกฺโกติ
โพธิสตฺตสฺส ปน อุปกาโร อโหสิ ทาโส วิย สพฺพกิจฺจานิ
กโรติ ฯ อเถกทิวสํ โพธิสตฺโต สายมาสํ ภุญฺชิตฺวา สยนปิฏฺเฐ
นิปนฺโน ตํ มาณวํ หตฺถปาทปิฏฺฐิปริกมฺมานิ กตฺวา คจฺฉนฺตํ อาห
ตาต มญฺจปาเท อุปตฺถมฺเภตฺวา ยาหีติ ฯ มาณโว เอกํ ปาทํ
อุปตฺถมฺเภตฺวา เอกสฺส อุปตฺถมฺภนํ อลภนฺโต อตฺตโน อูรุมฺหิ ฐเปตฺวา
รตฺตึ เขเปติ ฯ โพธิสตฺโต ปจฺจูสสมเย อุฏฺฐาย ตํ ทิสฺวา กึ
ตาต นิสินฺโนสีติ ปุจฺฉิ ฯ อาจริย มญฺจปาทสฺส อุปตฺถมฺภนํ
อลภิตฺวา อูรุมฺหิ ฐเปตฺวา นิสินฺโนมฺหีติ ฯ โพธิสตฺโต สํวิคฺคมานโส
หุตฺวา อยํ อติวิย มยฺหํ อุปกาโร เอตฺตกานํ มาณวสตานํ
อนฺตเร อยเมว ทนฺโธ สิปฺปํ สิกฺขิตุํ น สกฺโกติ กถํ นุ โข
อหํ อิมํ ปณฺฑิตํ กเรยฺยนฺติ จินฺเตสิ ฯ อถสฺส เอตทโหสิ
อตฺเถโก อุปาโย อหํ อิมํ มาณวํ ทารุอตฺถาย ปณฺณตฺถาย จ
คนฺตฺวา อาคตํ อชฺช เต กึ ทิฏฺฐํ กึ กตนฺติ ปุจฺฉิสฺสามิ อถ
เม อิทนฺนาม อชฺช มยา ทิฏฺฐํ อิทํ กตนฺติ อาจิกฺขิสฺสติ อถ นํ
ตยา ทิฏฺฐญฺจ กตญฺจ กีทิสนฺติ ปุจฺฉิสฺสามิ โส เอวรูปนฺนามาติ
อุปมาย จ การเณน จ กเถสฺสติ อิติ นํ มาณวํ อุปมญฺจ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๑.
การณญฺจ กถาเปตฺวา อิมินา อุปาเยน ปณฺฑิตํ กริสฺสามีติ ฯ
โส ตํ ปกฺโกสิตฺวา ตาต มาณว อิโต ปฏฺฐาย ทารุอตฺถาย
ปณฺณตฺถาย จ คตฏฺฐาเน ยํ เต ตตฺถ ทิฏฺฐํ วา ภุตฺตํ วา
ปีตํ วา ขาทิตํ วา โหติ ตํ อาคนฺตฺวา มยฺหํ อาโรเจยฺยาสีติ
อาห ฯ
     โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เอกทิวสํ มาณเวหิ สทฺธึ
ทารุอตฺถาย อรญฺญํ คโต ตตฺถ สปฺปํ ทิสฺวา อาคนฺตฺวา อาจริย
สปฺโป เม ทิฏฺโฐติ อาโรเจสิ ฯ สปฺโป นาม ตาต กีทิโสติ ฯ
เสยฺยถาปิ นงฺคลีสาติ ฯ สาธุ สาธุ ตาต มนาปา เต อุปมา
อาหฏา สปฺปา นาม นงฺคลีสสทิสา โหนฺตีติ ฯ อถ โพธิสตฺโต
มาณวเกน มนาปา อุปมา อาหฏา สกฺขิสฺสามิ นํ ปณฺฑิตํ
กาตุนฺติ จินฺเตสิ ฯ มาณโว ปน เอกทิวสํ อรญฺเญ หตฺถึ ทิสฺวา
หตฺถี เม อาจริย ทิฏฺโฐติ อาห ฯ หตฺถี นาม ตาต กีทิโสติ ฯ
เสยฺยถาปิ นงฺคลีสาติ ฯ โพธิสตฺโต หตฺถิสฺส โสณฺฑา
นงฺคลีสสทิสา โหนฺติ ทนฺตาทโย เอวรูปา จ เอวรูปา จ อยมฺปน
พาลตาย วิภชิตฺวา กเถตุํ อสกฺโกนฺโต โสณฺฑํ สนฺธาย กเถสิ
มญฺเญติ ตุณฺหี อโหสิ ฯ อเถกทิวสํ นิมนฺตเน อุจฺฉุํ ลภิตฺวา
อาจริย อชฺช มยํ อุจฺฉุํ ขาทิมฺหาติ อาห ฯ อุจฺฉุ นาม กีทิสาติ
วุตฺเต เสยฺยถาปิ นงฺคลีสาติ อาห ฯ อาจริโย โถกํ ปฏิรูปํ
การณํ กเถสีติ ตุณฺหี ชาโต ฯ ปุเนกทิวสํ นิมนฺตเน เอกจฺเจ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๒.
มาณวา คุฬํ ทธินา ภุญฺชึสุ เอกจฺเจ ขีเรน ฯ โส อาคนฺตฺวา
อาจริย อชฺช มยํ ทธินา ขีเรน จ ภุญฺชิมฺหาติ วตฺวา ทธิขีรนฺนาม
กีทิสํ โหตีติ วุตฺเต เสยฺยถาปิ นงฺคลีสาติ อาห ฯ อาจริโย
อยํ มาณโว สปฺโป นงฺคลีสสทิโสติ กเถนฺโต ตาว สุกถิตํ
กเถสิ หตฺถี นงฺคลีสสทิโสติ กเถนฺเตนาปิ โสณฺฑํ สนฺธาย เลเสน
กถิตํ อุจฺฉุํ นงฺคลีสสทิสนฺติ กถเนปิ เลโส อตฺถิ ทธิขีรานิ
ปน นิจฺจํ ปณฺฑรานิ ปกฺขิตฺตภาชนสณฺฐานานิ อิธ สพฺเพน สพฺพํ
อุปมํ น กเถสิ น สกฺกา อิมํ โลลุกํ สิกฺขาเปตุนฺติ วตฺวา
อิมํ คาถมาห
     อสพฺพตฺถคามึ วาจํ พาโล สพฺพตฺถ ภาสติ
               นายํ ทธึ เวทิ น นงฺคลีสํ
               ทธิมฺปยํ มญฺญติ นงฺคลีสนฺติ ฯ
     ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ ยา วาจา อุปมาวเสน สพฺพตฺถ น
คจฺฉติ ตํ อสพฺพตฺถคามิวาจํ พาโล ปุคฺคโล สพฺพตฺถ ภาสติ
ทธิ นาม กีทิสนฺติ ปุฏฺโฐ เสยฺยถาปิ นงฺคลีสาติ วทเตว เอวํ
วทนฺโต นายํ ทธึ เวทิ น นงฺคลีสํ ฯ กึการณา ฯ ยสฺมา
ทธิมฺปยํ มญฺญติ นงฺคลีสนฺติ ยสฺมา อยํ ทธึปิ นงฺคลีสเมว มญฺญติ ฯ
อถวา ทธีติ ทธิเมว ฯ ปยนฺติ ขีรํ ฯ ทธิญฺจ ปยญฺจ ทธิปยํ ฯ
ยสฺมา ทธิขีรานิปิ อยํ นงฺคลีสเมว มญฺญติ ตาทิโสวายํ พาโล
กึ อิมินาติ อนฺเตวาสิกานํ กถํ กเถตฺวา ปริพฺพยํ ทตฺวา ตํ
อุยฺโยเชสิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๓.
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
โลลมาณโว โลลุทายิ อโหสิ ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย ปน
อหเมวาติ ฯ
                    นงฺคลีสชาตกํ ตติยํ ฯ
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๓๑๙-๓๒๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=36&A=6358&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=6358&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=123
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=814
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=810
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=810
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27