อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                      ๓ มกฺกฏชาตกํ
     ตาต มาณวโก เอโสติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
กุหกํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     วตฺถุ ปกิณฺณกนิปาเต อุทฺทาลกชาตเก อาวิภวิสฺสติ ฯ
     ตทา ปน สตฺถา ภิกฺขเว นายํ ภิกฺขุ อิทาเนว กุหโก ปุพฺเพปิ
มกฺกโฏ หุตฺวาปิ อคฺคิสฺส การณา โกหญฺญํ อกาสิ เยวาติ วตฺวา
อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
เอกสฺมึ กาสิกคามเก พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต
ตกฺกสิลายํ สิปฺปํ อุคฺคณฺหิตฺวา ฆราวาสํ สณฺฐเปสิ ฯ อถสฺส พฺราหฺมณี
เอกํ ปุตฺตํ วิชายิตฺวา ปุตฺตสฺส อาธาวิตฺวา ปริธาวิตฺวา
วิจรณกาเล กาลมกาสิ ฯ โพธิสตฺโต ตสฺสา เปตกิจฺจํ กตฺวา กึ เม
อิทานิ ฆราวาเสน, ปุตฺตํ คเหตฺวา ปพฺพชิสฺสามีติ อสฺสุมุขํ
ญาติมิตฺตวคฺคํ ปหาย ปุตฺตํ อาทาย หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิตฺวา ตตฺถ วนมูลผลาหาโร วาสํ กปฺเปสิ ฯ โส เอกทิวสํ
วสฺสานกาเล เทเว วสฺสนฺเต สารทารูนิ ชาเลตฺวา วิสิพฺเพนฺโต
ผลกฏฺฐนฺตเร ๑- นิปชฺชิ ฯ ปุตฺโตปิสฺส ตาปสกุมารโก ปิตุ ปาเท
สมฺพาหนฺโต นิสีทิ ฯ อเถโก วนมกฺกโฏ สีเตน ปีฬิยมาโน ตสฺส
ปณฺณสาลาย ตํ อคฺคึ ทิสฺวา สจาหํ เอตฺถ ปวิสิสฺสามิ, มกฺกโฏ
มกฺกโฏติ มํ โปเถตฺวา นีหริสฺสนฺติ, อคฺคึ วิสิพฺเพตุํ น ลภิสฺสามีติ
อตฺถิ อิทานิ เม อุปาโยติ ตาปสเวสํ คเหตฺวา โกหญฺญํ กตฺวา
ปวิสิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา เอกสฺส มตตาปสสฺส วกฺกลานิ นิวาเสตฺวา
ปจฺฉิญฺจ องฺกุสญฺจ ยฏฺฐิญฺจ คเหตฺวา ปณฺณสาลทฺวาเร เอกํ
ตาลรุกฺขํ นิสฺสาย สงฺกุฏิโก อฏฺฐาสิ ฯ ตาปสกุมารโก ตํ ทิสฺวา
มกฺกฏภาวํ อชานนฺโต เอโก มหลฺลกตาปโส สีเตน ปีฬิโต อคฺคึ
วิสิพฺเพตุํ อาคโต ภวิสฺสตีติ ตาปสสฺส กเถตฺวา เอกํ ปณฺณสาลํ
ปเวเสตฺวา วิสิพฺเพตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา ปิตรํ อาลปนฺโต ปฐมํ
คาถมาห
@เชิงอรรถ: ๑ ผลกตฺถเรติปิ ฯ
           ตาต มาณวโก เอโส   ตาลมูลํ อปสฺสิโต,
           อคารกญฺจิทํ อตฺถิ,     หนฺท เทมสฺสคารกนฺติ ฯ
     ตตฺถ มาณวโกติ สตฺตาธิวจนํ ฯ เตน ตาต เอโส เอโก
มาณโว สตฺโต เอโก ตาปโสติ ทีเปติ ฯ ตาลมูลํ อปสฺสิโตติ
ตาลขนฺธํ นิสฺสาย ฐิโต ฯ อคารกญฺจิทํ อตฺถีติ อิทญฺจ อมฺหากํ
ปพฺพชิตาคารํ อตฺถิ, ปณฺณสาลํ สนฺธาย วทติ ฯ หนฺทาติ ววสฺสคฺคตฺเถ
นิปาโต ฯ เทมสฺสคารกนฺติ เอตสฺส เอกมนฺเต วสนตฺถาย อคารํ
เทม ฯ
     โพธิสตฺโต ปุตฺตสฺส วจนํ สุตฺวา อุฏฺฐาย ปณฺณสาลทฺวาเร
ฐตฺวา โอโลเกนฺโต ตสฺส มกฺกฏภาวํ ญตฺวา ตาต มนุสฺสานํ นาม
น เอวรูปํ มุขํ โหติ, มกฺกโฏ น ยิธ ปกฺโกสิตพฺโพติ วตฺวา ทุติยํ
คาถมาห
           มา โข ตํ ตาต ปกฺโกสิ,  ทูเสยฺย โน อคารกํ,
           เนตาทิสํ มุขํ โหติ        พฺราหฺมณสฺส สุสีลิโนติ ฯ
     ตตฺถ ทูเสยฺย โน อคารกนฺติ อยํ หิ อิธ ปวิฏฺโฐ สมาโน
อิมํ กิจฺเฉน กตํ ปณฺณสาลํ อคฺคินา วา ฌาเปนฺโต อุจฺจาราทีนิ
วา กโรนฺโต ทูเสยฺย ฯ เนตาทิสนฺติ น เอตาทิสํ พฺราหฺมณสฺส
สุสีลิโน มุขํ โหติ ฯ
     มกฺกโฏ เอโสติ วตฺวา โพธิสตฺโต เอกํ อุมฺมุกํ คเหตฺวา กึ
เอตฺถ ติฏฺฐสีติ ขิปิตฺวา ตํ ปลาเปสิ ฯ มกฺกโฏปิ วกฺกลานิ ฉฑฺเฑตฺวา
รุกฺขํ อภิรูหิตฺวา วนสณฺฑํ ปาวิสิ ฯ โพธิสตฺโต จตฺตาโร
พฺรหฺมวิหาเร ภาเวตฺวา พฺรหฺมโลกปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา
มกฺกโฏ กุหกภิกฺขุ อโหสิ, ตาปสกุมาโร ราหุโล, ตาปโส ปน
อหเมวาติ ฯ
                    มกฺกฏชาตกํ ตติยํ ฯ
                      ----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๘๙-๙๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=1775&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=1775&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=195
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1237
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1221
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1221
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27