อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                     ๖ กฬายมุฏฺฐิชาตกํ
      พาโล วตายํ ทุมสาขโคจโรติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
โกสลราชานํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     เอกสฺมึ หิ สมเย วสฺสกาเล โกสลรญฺโญ ปจฺจนฺโต กุปิโต,
ตตฺถ ฐิตา โยธา เทฺว ตีณิ ยุทฺธานิ กตฺวา ปจฺจตฺถิเก อภิภวิตุํ
อสกฺโกนฺตา รญฺโญ สาสนํ เปเสสุํ ฯ ราชา อกาเล วสฺสาเน
เยว นิกฺขมิตฺวา เชตวนสมีเป ขนฺธาวารํ พนฺธิตฺวา จินฺเตสิ อหํ
อกาเล นิกฺขนฺโต, กนฺทรปทราทโย อุทกปูรา, ทุกฺกโม มคฺโค, สตฺถารํ
อุปสงฺกมิสฺสามิ, โส มํ กหํ คจฺฉสิ มหาราชาติ ปุจฺฉิสฺสติ, อถาหํ
เอตมตฺถํ อาโรเจสฺสามิ, น โข ปน มํ สตฺถา สมฺปรายิเกเนวตฺเถน
อนุคฺคณฺหติ, ทิฏฺฐธมฺมิเกนาปิ อนุคฺคณฺหติ เยว, ตสฺมา สเจ เม
คมเนน อวุฑฺฒิ ภวิสฺสติ, อกาโล มหาราชาติ วกฺขติ, สเจ ปน
วุฑฺฒิ ภวิสฺสติ, โส ตุณฺหี ภวิสฺสตีติ ฯ โส เชตวนํ ปวิสิตฺวา
สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ สตฺถา หนฺท กุโต นุ ตฺวํ
มหาราช อาคจฺฉสิ ทิวาทิวสฺสาติ ปุจฺฉิ ฯ ภนฺเต อหํ ปจฺจนฺตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๘.
วูปสเมตุํ นิกฺขนฺโต, ตุมฺเห วนฺทิตฺวา คมิสฺสามีติ อาคโตมฺหีติ ฯ
สตฺถา ปุพฺเพปิ มหาราช ราชาโน เสนาย อพฺภุคฺคจฺฉมานาย ปณฺฑิตานํ
กถํ สุตฺวา อกาเล อพฺภุคฺคมนํ นาคมึสูติ วตฺวา เตน ยาจิโต
อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตสฺส ธมฺมานุสาสโก สพฺพตฺถกอมจฺโจ อโหสิ ฯ อถ รญฺโญ
ปจฺจนฺเต กุปิเต ปจฺจนฺเต โยธา ปณฺณํ เปเสสุํ ฯ ราชา วสฺสกาเล
นิกฺขมิตฺวา อุยฺยาเน ฐตฺวา ขนฺธาวารํ พนฺธิ ฯ โพธิสตฺโต รญฺโญ
สนฺติเก อฏฺฐาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ อสฺสานํ กฬาเย เสเทตฺวา อาหริตฺวา
โทณิยํ ปกฺขิปึสุ ฯ อุยฺยาเน มกฺกเฏสุ เอโก มกฺกโฏ รุกฺขา
โอตริตฺวา ตโต กฬาเย คเหตฺวา มุขํ ปูเรตฺวา หตฺเถหิปิ คเหตฺวา
อุปฺปติตฺวา รุกฺเข นิสีทิตฺวา ขาทิตุํ อารภิ ฯ อถสฺส ขาทมานสฺส
หตฺถโต เอโก กฬาโย ภูมิยํ ปติ ฯ โส มุเขน จ หตฺเถหิ จ
คหิเต สพฺเพ กฬาเย ฉฑฺเฑตฺวา รุกฺขา โอรุยฺห ตเมว กฬายํ
โอโลเกนฺโต ตํ กฬายํ อทิสฺวา ว ปุน รุกฺขํ อภิรูหิตฺวา อฏฺเฏ
สหสฺสปราชิโต วิย โสจมาโน ทุมฺมุโข รุกฺขสาขาย นิสีทิ ฯ ราชา
มกฺกฏสฺส กิริยํ ทิสฺวา โพธิสตฺตํ อามนฺเตตฺวา ปสฺส, กินฺนาเมตํ มกฺกเฏน
กตนฺติ ปุจฺฉิ ฯ โพธิสตฺโต มหาราช พหุํ อนวโลเกตฺวา อปฺปํ
โอโลเกนฺตา ทุพฺพุทฺธิโน พาลา เอวรูปํ กโรนฺติ เยวาติ วตฺวา ปฐมนฺตาว
คาถมาห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๙.
            พาโล วตายํ ทุมสาขโคจโร,
            ปญฺญา ชนินฺท นยิมสฺส วิชฺชติ,
            กฬายมุฏฺฐึ อวกิริย เกวลํ
            เอกํ กฬายํ ปติตํ คเวสตีติ ฯ
     ตตฺถ ทุมสาขโคจโรติ มกฺกโฏ ฯ โส หิ ทุมสาขาสุ โคจรํ
คณฺหติ, ตาปิ อสฺส โคจรา สญฺจรณภูมิภูตา, ตสฺมา ทุมสาขโคจโรติ ฯ
ชนินฺทาติ ราชานํ อาลปติ ฯ ราชา หิ ปรมิสฺสรภาเวน
ชนสฺส อินฺโทติ ชนินฺโท ฯ กฬายมุฏฺฐินฺติ วรกมุฏฺฐึ ฯ
กาฬราชมาสมุฏฺฐินฺติปิ วทนฺติ เยว ฯ อวกิริยาติ อวกิริตฺวา ฯ
เกวลนฺติ สพฺพํ ฯ คเวสตีติ ภูมิยํ ปติตํ เอกเมว ปริเยสตีติ ฯ
     เอวํ วตฺวา ปุน โพธิสตฺโต ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ
อามนฺเตตฺวา ทุติยํ คาถมาห
         เอวเมว มยํ ราช     เย จญฺเญ อติโลภิโน
         อปฺเปน พหุํ เชยฺยาม    กฬาเยเนว วานโรติ ฯ
     ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ มหาราช เอวเมว มยญฺจ เย จญฺเญ
โลภาภิภูตา ชนา สพฺเพปิ อปฺเปน พหุํ เชยฺยาม, มยํ หิ เอตรหิ
อกาเล วสฺสานสมเย มคฺคํ คจฺฉนฺตา อปฺปกสฺส อตฺถสฺส การณา
พหุกา อตฺถา ปริหายาม ฯ กฬาเยเนว วานโรติ ยถา อยํ วานโร
เอกํ กฬายํ ปริเยสมาโน เตเนเกน กฬาเยน สพฺพกฬาเยหิ ปริหีโน,
เอวํ มยมฺปิ เอตรหิ อกาเลน กนฺทรปทราทีสุ ปูเรสุ คจฺฉมานา
อปฺปมตฺตกํ อตฺถํ ปริเยสมานา พหูหิ หตฺถิวาหนอสฺสวาหนาทีหิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๐.
เจว พลกาเยน จ ปริหายิสฺสาม, ตสฺมา อกาเล คนฺตุํ น วฏฺฏตีติ
รญฺโญ โอวาทํ อทาสิ ฯ
     ราชา ตํ ตสฺส กถํ สุตฺวา ตโต ว ปฏินิวตฺติตฺวา
พาราณสีนครเมว ปาวิสิ ฯ โจราปิ ราชา กิร โจรมทฺทนํ กริสฺสามีติ
นครา นิกฺขนฺโตติ สุตฺวา ปจฺจนฺตโต ปลายึสุ ฯ
     ปจฺจุปฺปนฺเนปิ โจรา โกสลราชา กิร นิกฺขนฺโตติ สุตฺวา
ปลายึสุ ฯ ราชา สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ
วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา สาวตฺถิเมว อคมาสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ
ตทา ราชา อานนฺโท อโหสิ, ปณฺฑิตามจฺโจ ปน อหเมวาติ ฯ
                   กฬายมุฏฺฐิชาตกํ ฉฏฺฐํ ฯ
                     -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๙๗-๑๐๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=1927&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=1927&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=201
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1260
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1245
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1245
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27