อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

หน้าที่ ๑๕๔.
                     ๓ จุลฺลปทุมชาตกํ
     อยเมว สา อหมฺปิ โส อนญฺโญติ อิทํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     วตฺถุ อุมฺมาทนฺติชาตเก อาวิภวิสฺสติ ฯ
     โส ปน ภิกฺขุ สตฺถารา สจฺจํ กิร ตฺวํ อุกฺกณฺฐิโตติ วุตฺเต
สจฺจํ ภควาติ วตฺวา โก ปน ตํ อุกฺกณฺฐาเปตีติ วุตฺเต อหํ
ภนฺเต เอกํ อลงฺกตปฏิยตฺตํ มาตุคามํ ทิสฺวา กิเลสานุวตฺติโก หุตฺวา
อุกฺกณฺฐิโตติ อาห ฯ อถ นํ สตฺถา ภิกฺขุ มาตุคาโม นาม อกตญฺญู
มิตฺตทุพฺภี ถทฺธหทโย, โปราณกปณฺฑิตาปิ อตฺตโน ทกฺขิณชนฺนุกโลหิตํ
ปาเยตฺวา ยาวชีวิตํ ทานมฺปิ ทตฺวา มาตุคามสฺส จิตฺตํ
น ลภึสูติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตสฺส อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ ฯ นามคฺคหณทิวเสวสฺส
ปทุมกุมาโรติ นามํ อกํสุ ฯ ตสฺส อปเร ฉ กนิฏฺฐภาติกา อเหสุํ ฯ
เต สตฺตปิ ชนา อนุปุพฺเพน วุฑฺฒิปฺปตฺตา ฆราวาสํ คเหตฺวา รญฺญา
สทิสา วิจรนฺติ ฯ อเถกทิวสํ ราชา ราชงฺคณํ โอโลเกนฺโต ฐิโต
เต มหาปริวาเร ราชุปฏฺฐานํ อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวา อิเม มํ วธิตฺวา
รชฺชมฺปิ คณฺเหยฺยุนฺติ อาสํกํ อุปฺปาเทตฺวา เต ปกฺโกสาเปตฺวา
ตาตา ตุมฺเห อิมสฺมึ นคเร วสิตุํ น ลภถ, อญฺญตฺถ คนฺตฺวา
มม อจฺจเยน อาคนฺตฺวา กุลสนฺตกรชฺชํ คณฺหถาติ อาห ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๕.
เต ปิตุ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา โรทิตฺวา อตฺตโน ฆรานิ คนฺตฺวา
ปชาปติโย อาทาย ยตฺถ วา ตตฺถ วา คนฺตฺวา ชีวิสฺสามาติ นครา
นิกฺขมิตฺวา มคฺคํ คจฺฉนฺตา เอกํ กนฺตารํ ปตฺวา อนฺนปานํ
อลภมานา ขุทํ อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺตา มยํ ชีวมานา อิตฺถิโย
ลภิสฺสามาติ กนิฏฺฐสฺส ภริยํ มาเรตฺวา เตรสโกฏฺฐาเส กตฺวา
มํสํ ขาทึสุ ฯ โพธิสตฺโต อตฺตนา จ ภริยาย จ ลทฺธโกฏฺฐาเสสุ
เอกํ ฐเปตฺวา เอกํ เทฺวปิ ขาทึสุ ฯ เอวํ ฉ ทิวเส ฉ อิตฺถิโย
มาเรตฺวา มํสํ ขาทึสุ ฯ โพธิสตฺโต ปน ทิวเส ทิวเส เอเกกํ
ฐเปตฺวา ฉ โกฏฺฐาเส ฐเปสิ ฯ สตฺตเม ทิวเส ภาติกสฺส ภริยํ
มาเรสฺสามาติ วุตฺเต โพธิสตฺโต เต ฉ โกฏฺฐาเส เตสํ ทตฺวา
อชฺช ตาว อิเม ฉ โกฏฺฐาเส ขาทถ เสฺว ชานิสฺสามาติ วตฺวา
เตสํ มํสํ ขาทิตฺวา นิทฺทายนกาเล ภริยํ คเหตฺวา ปลายิ ฯ สา
โถกํ คนฺตฺวา คนฺตุํ น สกฺโกมิ สามีติ อาห ฯ อถ นํ
โพธิสตฺโต ขนฺเธนาทาย อรุณุคฺคมนเวลาย กนฺตารา นิกฺขมิ ฯ
สา สุริเย อุคฺคเต ปิปาสิตามฺหิ สามีติ อาห ฯ โพธิสตฺโต ภทฺเท
อุทกํ นตฺถีติ วตฺวา ปุนปฺปุนํ กถิเต ตสฺสา สิเนเหน ขคฺเคน
ทกฺขิณชนฺนุํ ปหริตฺวา ภทฺเท ปานียํ นตฺถิ, อิทํ ปน เม ทกฺขิณชนฺนุเก
โลหิตํ ปิวมานา นิสีทาติ อาห ฯ สา ตถา อกาสิ ฯ เต
อนุปุพฺเพน มหาคงฺคํ ปตฺวา ปิวิตฺวา จ นหาตฺวา จ ผลาผลํ
ขาทิตฺวา ผาสุกฏฺฐาเนสุ วิสฺสมิตฺวา เอกสฺมึ คงฺคานิวตฺตเน อสฺสมปทํ
มาเปตฺวา วาสํ กปฺเปสุํ ฯ อเถกทิวสํ อุปริคงฺคาย ราชาปราธิกํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๖.
โจรํ หตฺถปาเท จ กณฺณนาสญฺจ ฉินฺทิตฺวา เอกสฺมึ อมฺมณเก
นิปชฺชาเปตฺวา มหาคงฺคาย ปวาเหสุํ ฯ โส มหนฺตํ อฏฺฏสฺสรํ
กโรนฺโต ตํ ฐานํ ปาปุณิ ฯ โพธิสตฺโต ตสฺส กรุณํ ปริเทวิตสทฺทํ
สุตฺวา ทุกฺขปฺปตฺโต สตฺโต มยิ ฐิเต มา นสฺสีติ คงฺคาตีรํ
คนฺตฺวา ตํ อุตฺตาเรตฺวา อสฺสมปทํ อาเนตฺวา กาสาวโธวนเลปนาทีหิ
วณปฏิกมฺมํ อกาสิ ฯ ภริยา ปนสฺส เอวรูปํ นาม โกณฺฑํ ๑-
คงฺคาย ปวาหิตํ ปฏิชคฺคนฺโต วิจรตีติ ญตฺวา ตํ โกณฺฑํ ชิคุจฺฉมานา
นุฏฺฐหนฺตี วิจรติ ฯ โพธิสตฺโต ตสฺส วเณสุ สํวิรุฬฺเหสุ
ภริยาย สทฺธึ ตํ อสฺสมปเท กตฺวา อฏวิโต ผลาผลานิ อาหริตฺวา
ตญฺจ ภริยญฺจ โปเสสิ ฯ เตสุ เอวํ วสนฺเตสุ สา อิตฺถี ตสฺมึ
โกณฺเฑ ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา เตน สทฺธึ อนาจารํ อาจริตฺวา
เอเกนุปาเยน โพธิสตฺตํ มาเรตุกามา หุตฺวา เอวมาห อหํ ตุมฺหากํ
อํเส นิสีทิตฺวา กนฺตารา นิกฺขมมานา เอกํ ปพฺพตํ โอโลเกตฺวา
อยฺเย ปพฺพตมฺหิ นิพฺพตฺตเทวเต สเจ อหํ สามิเกน สทฺธึ อโรคา
ชีวิตํ ลภิสฺสามิ พลิกมฺมนฺเต กริสฺสามีติ อายาจึ, สา มํ อิทานิ
อุตฺตาเสติ, กโรมสฺสา พลิกมฺมนฺติ ฯ โพธิสตฺโต ตํ มายํ
อชานนฺโต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา พลิกมฺมํ สชฺเชตฺวา ตาย
พลิกมฺมภาชนํ คาหาเปตฺวา ปพฺพตมตฺถกํ อภิรูหิ ฯ อถ นํ สา
เอวมาห สามิ เทวตาสิ โนปิ ตฺวญฺเญว อุตฺตมเทวตา, ปฐมํ ตาว
ตํ วนปุปฺเผหิ ปูเชตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา วนฺทิตฺวา ปจฺฉา เทวตาย
@เชิงอรรถ: ๑ โกณฺฐนฺติปิ ฯเปฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๗.
พลิกมฺมํ กริสฺสามีติ ฯ สา โพธิสตฺตํ ปปาตาภิมุขํ ฐเปตฺวา วนปุปฺเผหิ
ปูเชตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา วนฺทิตุกามา วิย หุตฺวา ปิฏฺฐิปสฺเส ฐตฺวา
ปิฏฺฐิยํ ปหริตฺวา ปปาเต ปาเตตฺวา ทิฏฺฐา เม ปจฺจามิตฺตสฺส
ปิฏฺฐีติ ตุฏฺฐมานสา ปพฺพตา โอโรหิตฺวา โกณฺฑสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ
โพธิสตฺโตปิ ปปาตานุสาเรน ปพฺพตา ปตนฺโต อุทุมฺพรรุกฺขมตฺถเก
เอกสฺมึ อกณฺฏเก ปตฺตสญฺฉนฺเน คุมฺเพ ลคฺคิ ฯ เหฏฺฐาปพฺพตํ
ปน โอโรหิตุํ น สกฺกา ฯ โส อุทุมฺพรานิ ขาทิตฺวา สาขนฺตเร
นิสีทิ ฯ อเถโก มหาสรีโร โคธราชา เหฏฺฐาปพฺพตปาทโต อภิรูหิตฺวา
ตสฺมึ อุทุมฺพรผลานิ ขาทติ ฯ โส ตํ ทิวสํ โพธิสตฺตํ ทิสฺวา
ปลายิ ฯ ปุน ทิวเส อาคนฺตฺวา เอกสฺมึ ปสฺเส ผลานิ ขาทิตฺวา
ปกฺกามิ ฯ เอวํ ปุนปฺปุนํ อาคจฺฉนฺโต โพธิสตฺเตน สทฺธึ วิสฺสาสํ
อาปชฺชิตฺวา ตฺวํ อิมํ ฐานํ กถํ อาคโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา อิมินา การเณนาติ
วุตฺเต เตน หิ มา ภายีติ วตฺวา โพธิสตฺตํ อตฺตโน ปิฏฺฐิยํ
นิปชฺชาเปตฺวา โอตาเรตฺวา อรญฺญโต นิกฺขมิตฺวา มหามคฺเค ฐเปตฺวา
อิมินา มคฺเคน คจฺฉาติ อุยฺโยเชตฺวา อรญฺญเมว ปาวิสิ ฯ โพธิสตฺโต
เอกํ คามกํ คนฺตฺวา ตตฺถ วสนฺโต ปิตุ กาลกตภาวํ สุตฺวา พาราณสึ
คนฺตฺวา กุลสนฺตเก รชฺเช ปติฏฺฐาย ปทุมราชา นาม หุตฺวา ทส
ราชธมฺเม อโกเปตฺวา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนฺโต จตูสุ นครทฺวาเรสุ
นครมชฺเฌ นิเวสนทฺวาเร จ ฉ ทานสาลาโย การาเปตฺวา เทวสิกํ ฉ
สตสหสฺสานิ วิสฺสชฺเชตฺวา มหาทานํ อทาสิ ฯ สาปิ โข ปาปิตฺถี ตํ
โกณฺฑํ ขนฺเธ นิสีทาเปตฺวา อรญฺญา นิกฺขมิตฺวา มนุสฺสปเถ ภิกฺขํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๘.
จรมานา ยาคุภตฺตํ สํหริตฺวา ตํ โกณฺฑํ โปเสสิ ฯ อยนฺเต กึ โหตีติ
ปุจฺฉิยมานา อหํ เอตสฺส มาตุลธีตา, ปิตุจฺฉาปุตฺโต เม เอส ปุริโส,
เอตสฺเสว มํ อทํสุ, สาหํ วชฺฌปฺปตฺตมฺปิ อตฺตโน สามิกํ อุกฺขิปิตฺวา
ปริหรนฺตี ภิกฺขํ จริตฺวา โปเสมีติ ฯ มนุสฺสา อยํ ปติพฺพตาติ ฯ
ตโต ปฏฺฐาย พหุตรํ ยาคุภตฺตํ อทํสุ ฯ อปเร ชนา เอวมาหํสุ
ตฺวํ มา เอวํ วิจริ, ปทุมราชา พาราณสิยํ รชฺชํ กาเรสิ
สกลชมฺพุทีปํ สงฺโขเภตฺวา ทานํ เทติ, โส ตํ ทิสฺวา ตุสฺสิสฺสติ ตุฏฺโฐ
พหุธนํ ทสฺสติ, ตฺวํ ตว สามิกํ อิธ นิสีทาเปตฺวา คจฺฉาติ ถิรํ
กตฺวา เวตฺตปจฺฉึ อทํสุ ฯ สา อนาจารา ตํ โกณฺฑํ เวตฺตปจฺฉิยํ
นิสีทาเปตฺวา ปจฺฉึ อุกฺขิปิตฺวา พาราณสึ คนฺตฺวา ทานสาลาสุ
ภุญฺชมานา วิจรติ ฯ โพธิสตฺโต อลงฺกตหตฺถิขนฺธวรคโต ทานคฺคํ คนฺตฺวา
อฏฺฐนฺนํ วา ทสนฺนํ วา สหตฺถา ทานํ ทตฺวา ปุน เคหํ คจฺฉติ ฯ
สา อนาจารา ตํ โกณฺฑํ ปจฺฉิยํ นิสีทาเปตฺวา ปจฺฉึ อุกฺขิปิตฺวา
ตสฺส คมนมคฺเค อฏฺฐาสิ ฯ ราชา ตํ ทิสฺวา กึ เอตนฺติ ปุจฺฉิ ฯ
เอกา เทว ปติพฺพตาติ ฯ อถ นํ ปกฺโกสาเปตฺวา สญฺชานิตฺวา
โกณฺฑํ ปจฺฉิโต นีหราเปตฺวา อยํ เต กึ โหตีติ ปุจฺฉิ ฯ สา
ปิตุจฺฉาปุตฺโต เม เทว กุลทตฺติโก สามิโก เมติ อาห ฯ มนุสฺสา
ตํ อนฺตรํ อชานิตฺวา อโห ปติพฺพตาติ อาทีนิ วตฺวา ตํ อนาจาริตฺถึ
วณฺณยึสุ ฯ ปุน ราชา ตํ อยนฺเต โกณฺโฑ กุลทตฺติโก สามิโกติ ปุจฺฉิ ฯ
สา ราชานํ อสญฺชานนฺตี อาม เทวาติ สูรา หุตฺวา กเถติ ฯ อถ นํ
ราชา กึ เอส พาราณสีรญฺโญ ปุตฺโต, นนุ ตฺวํ ปทุมกุมารสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๙.
ภริยา อสุกรญฺโญ ธีตา อสุกา นาม มม ชนฺนุโลหิตํ ปิวิตฺวา อิมสฺมึ
โกณฺเฑ ปฏิพทฺธจิตฺตา มํ ปปาเต ปาเตสิ, สา ทานิ ตฺวํ นลาเฏน
มจฺจุํ คเหตฺวา มํ มโตติ มญฺญมานา อิมํ ฐานํ อาคตา นนุ
อหํ ชีวามีติ วตฺวา อมจฺเจ อามนฺเตตฺวา โภ อมจฺจา นนุ จาหํ
ตุมฺเหหิ ปุฏฺโฐ เอวํ กเถสึ, มม ฉ กนิฏฺฐภาติกา ฉ อิตฺถิโย
มาเรตฺวา มํสํ ขาทึสุ, อหํ ปน มยฺหํ ภริยํ อโรคํ กตฺวา คงฺคาตีรํ
เนตฺวา อสฺสมปเท วสนฺโต เอกํ วชฺฌปฺปตฺตํ โกณฺฑํ อุตฺตาเรตฺวา
ปฏิชคฺคึ, สา อิตฺถี ตสฺมึ ปฏิพทฺธจิตฺตา มํ ปพฺพตปฺปปาเต ปาเตสิ,
อหํ อตฺตโน เมตฺตจิตฺตตาย ชีวิตํ ลภินฺติ ยาย อหํ ปพฺพตา
ปาติโต, น สา อญฺญา เอสา ทุสฺสีลา, โส จ วชฺฌปฺปตฺโต
โกณฺโฑ นาม น อญฺโญ อยเมวาติ วตฺวา อิมา คาถา อโวจ
              อยเมว สา อหมฺปิ โส อนญฺโญ,
              อยเมว โส หตฺถจฺฉินฺโน อนญฺโญ,
              ยมาห โกมาริปติโก มมนฺติ,
              วชฺฌิตฺถิโย นตฺถิ อิตฺถีสุ สจฺจํ,
              อิมญฺจ ชมฺมํ มุสเลน หนฺตฺวา
              ลุทฺทํ ฉวํ ปรทารูปเสวึ
              อิมิสฺสา จ นํ ปาปปติพฺพตาย
              ชีวนฺติยา ฉินฺทถ กณฺณนาสนฺติ ฯ
     ตตฺถ ยมาห โกมาริปติโก มมนฺตีติ ยํ เอสา อยํ เม
โกมาริปติ กุลทตฺติโย สามิโกติ อาห, อยเมว โส อนญฺโญ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๖๐.
ยมาหุ โกมาริปตีติปิ ปาโฐ ฯ อยเมว หิ โปตฺถเกสุ ลิขิโต ฯ
ตสฺสาปิ อยเมวตฺโถ ฯ วจนวิปลฺลาโส ปเนตฺถ เวทิตพฺโพ ฯ ยํ หิ
เตน รญฺญา วุตฺตํ ตเทว อิธ อาคตํ ฯ วชฺฌิตฺถิโยติ อิตฺถิโย นาม
วชฺฌา วธิตพฺพา เอว ฯ นตฺถิ อิตฺถีสุ สจฺจนฺติ เอตาสุ สจฺจภาโว
นาเมโก นตฺถิ ฯ อิมญฺจ ชมฺมนฺติ อาทิ ทฺวินฺนมฺปิ เตสํ ทณฺฑาณาปนวเสน ๑-
วุตฺตํ ฯ ตตฺถ ชมฺมนฺติ ลามกํ ฯ มุสเลน หนฺตฺวาติ มุสเลน
ปหริตฺวา โปเถตฺวา อฏฺฐีนิ ภญฺชิตฺวา จุณฺณวิจุณฺณํ กตฺวา ฯ
ลุทฺทนฺติ ทารุณํ ฯ ฉวนฺติ คุณาภาเวน นิชฺชีวมตสทิสํ ๒- ฯ อิมิสฺสา
จ นนฺติ เอตฺถ นนฺติ นิปาตมตฺตํ ฯ อิมิสฺสา จ ปาปปติพฺพตาย
อนาจาราย ทุสฺสีลาย ชีวนฺติยา ว กณฺณนาสํ ฉินฺทถาติ อตฺโถ ฯ
     โพธิสตฺโต โกธํ อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺโต เอวํ เตสํ ทณฺฑานิ
อาณาเปตฺวาปิ น ตถา กาเรสิ ฯ โกธํ ปน มนฺทํ กตฺวา, ยถา
สา ปจฺฉึ สีสโต โอโรเปตุํ น สกฺโกติ, เอวํ คาฬฺหํ ตํ พนฺธาเปตฺวา
โกณฺฑํ ตตฺถ ปกฺขิปาเปตฺวา อตฺตโน ชีวิตา นีหราเปสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิ ฯ ตทา ฉ ภาตโร อญฺญตรา เถรา อเหสุํ ฯ ภริยา
จิญฺจมานวิกา, โกณฺโฑ เทวทตฺโต, โคธราชา อานนฺโท, ปทุมราชา
ปน อหเมวาติ ฯ
                   จุลฺลปทุมชาตกํ ตติยํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ทณฺฑาโรปนวเสนาติปิ ฯ    ๒ นิชฺชีวํ มตสทิสนฺติปิ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๑๕๔-๑๖๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=3038&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=3038&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=235
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1416
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1401
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1401
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27