ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                     ๑๐ ธมฺมทฺธชชาตกํ
     สุขํ ชีวิตรูโปสีติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต วธาย
ปริสกฺกนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตทา หิ สตฺถา น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ เทวทตฺโต
มยฺหํ วธาย ปริสกฺกเตว, ตาสมตฺตมฺปิ กาตุํ นาสกฺขีติ วตฺวา
อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ ยสปาณี นาม ราชา ธมฺเมน รชฺชํ
กาเรสิ ฯ กาฬโก นามสฺส เสนาปติ อโหสิ ฯ ตทา โพธิสตฺโต
ตสฺเสว ปุโรหิโต อโหสิ นาเมน ธมฺมทฺธโช ฯ รญฺโญ ปนสฺส
สีสปสาธนกปฺปโก ฉตฺตปาณี นาม ฯ ราชา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ฯ
เสนาปติ ปนสฺส วินิจฺฉยํ กโรนฺโต ลญฺจํ ขาทติ ปรปิฏฺฐิมํสิโก
วิย ลญฺจํ คเหตฺวา อสามิเก สามิเก กโรติ ฯ อเถกทิวสํ วินิจฺฉเย
ปราชิโต มนุสฺโส พาหา ปคฺคยฺห กนฺทนฺโต วินิจฺฉยา นิกฺขนฺโต
ราชุปฏฺฐานํ คจฺฉนฺตํ โพธิสตฺตํ ทิสฺวา ตสฺส ปาเทสุ ปติตฺวา
ตุมฺหาทิเสสุ นาม สามิ รญฺโญ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ อนุสาสนฺเตสุ
กาฬกเสนาปติ ลญฺจํ คเหตฺวา อสามิเก สามิเก กโรตีติ อตฺตโน
ปราชิตภาวํ กเถสิ ฯ โพธิสตฺโต การุญฺญํ อุปฺปาเทตฺวา เอหิ
ภเณ, อฏฺฏํ เต วินิจฺฉินิสฺสามีติ ตํ คเหตฺวา วินิจฺฉยฏฺฐานํ อคมาสิ ฯ
มหาชโน สนฺนิปติ ฯ โพธิสตฺโต ตํ อฏฺฏํ ปฏิวินิจฺฉิตฺวา สามิกํ
เยว สามิกํ อกาสิ ฯ มหาชโน สาธุการํ อทาสิ ฯ โส สทฺโท
มหา อโหสิ ฯ ราชา ตํ สุตฺวา กึสทฺโท นาเมโสติ ปุจฺฉิ ฯ
เทว ธมฺมทฺธชปณฺฑิเตน ทุพฺพินิจฺฉิโต อฏฺโฏ สุวินิจฺฉิโต, ตตฺเถโส
สาธุการสทฺโทติ ฯ ราชา ตุฏฺโฐ โพธิสตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา อฏฺโฏ
กิร เต อาจริย วินิจฺฉิโตติ ปุจฺฉิตฺวา อาม มหาราช กาฬเกน
ทุพฺพินิจฺฉิตํ อฏฺฏํ วินิจฺฉิตนฺติ วุตฺเต อิโตทานิ ปฏฺฐาย ตุมฺเห
ว อฏฺฏํ วินิจฺฉินถ, มยฺหญฺจ กณฺณสุขํ ภวิสฺสติ, โลกสฺส จ
วุฑฺฒีติ วตฺวา อนิจฺฉนฺตมฺปิ ตํ สตฺตานุทยาย วินิจฺฉเย นิสีทถาติ
ยาจิตฺวา สมฺปฏิจฺฉาเปติ ฯ ตโต ปฏฺฐาย โพธิสตฺโต วินิจฺฉเย
นิสีทติ ฯ สามิเก เยว สามิเก กโรติ ฯ กาฬโก ตโต ปฏฺฐาย
ลญฺจํ อลภนฺโต ลาภโต ปริหายิตฺวา มหาราช ธมฺมทฺธชปณฺฑิโต
เต รชฺชํ ปตฺเถตีติ โพธิสตฺตํ รญฺโญ อนฺตเร ปริภินฺทิ ฯ ราชา
อสทฺทหนฺโต มา เอวํ อวจาติ ปฏิกฺขิปิ ฯ ปุน เตน สเจ
เม น สทฺทหถ, ตสฺสาคมนกาเล วาตปาเนน โอโลเกถ, อถ
เตน สกลนครสฺส อตฺตโน หตฺเถ กตภาวํ ปสฺสิสฺสถาติ วุตฺเต
ราชา ตสฺส อฏฺฏการกปริสํ ทิสฺวา เอตสฺเสว ปริสาติ สญฺญาย
ภิชฺชิตฺวา กึ กโรม เสนาปตีติ ปุจฺฉิ ฯ เทว เอตํ มาเรตุํ
วฏฺฏตีติ ฯ โอฬาริกโทสํ อปสฺสนฺตา กถํ มาเรสฺสามาติ ฯ อตฺเถโก
อุปาโยติ ฯ กตรูปาโยติ ฯ อสยฺหมสฺส กมฺมํ อาโรเปตฺวา ตํ กาตุํ
อสกฺโกนฺตํ เตน โทเสน มาเรสฺสามาติ ฯ กึ ปนสฺส อสยฺหกมฺมนฺติ ฯ
มหาราช อุยฺยานํ นาม สารภูมิยํ โรปิตํ ปฏิชคฺคิยมานํ ตีหิ
จตูหิ สํวจฺฉเรหิ ผลํ เทติ, ตุมฺเห ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ปณฺฑิต
มยํ ปุราณอุยฺยาเน จิรํ กีฬิมฺหา, อิทานิ นวอุยฺยาเน กีฬิตุกามมฺหา,
เสฺว อุยฺยานํ กีฬิสฺสาม, อุยฺยานํ เม มาเปหีติ วทถ, โส
มาเปตุํ น สกฺขิสฺสติ, อถ นํ ตสฺมึ โทเส มาเรสฺสามาติ ฯ
ราชา โพธิสตฺตํ อามนฺเตตฺวา ปณฺฑิต มยํ ปุราณอุยฺยาเน จิรํ
กีฬิมฺหา, อิทานิ นวอุยฺยาเน กีฬิตุกามมฺหา, เสฺว กีฬิสฺสาม, อุยฺยานํ
โน มาเปหิ, สเจ มาเปตุํ น สกฺขิสฺสสิ, ชีวิตํ เต นตฺถีติ ฯ
โพธิสตฺโต กาฬเกน ลญฺจํ อลภมาเนน ราชา ปริภินฺโน ภวิสฺสตีติ
ญตฺวา สกฺโกนฺโต ชานิสฺสามิ มหาราชาติ วตฺวา เคหํ คนฺตฺวา
สุโภชนํ ภุญฺชิตฺวา จินฺตยมาโน สยเน นิปชฺชิ ฯ สกฺกสฺส ภวนํ
อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ ฯ สกฺโก อาวชฺเชนฺโต โพธิสตฺตสฺส จิตฺตํ
ญตฺวา เวเคนาคนฺตฺวา สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา อากาเส ฐตฺวา กึ
จินฺเตสิ ปณฺฑิตาติ ปุจฺฉิ ฯ โกสิ ตฺวนฺติ ฯ สกฺโกหมสฺมีติ ฯ
ราชา เม ๑- นวอุยฺยานํ มาเปสิ, กินฺติ กตฺวา มาเปสฺสามีติ จินฺเตสินฺติ ฯ
ปณฺฑิต มา จินฺตยิ, อหํ เต นนฺทนวนจิตฺตลตาวนสทิสํ อุยฺยานํ
มาเปสฺสามิ, กตรสฺมึ ฐาเน มาเปหีติ อาห ฯ อสุกฏฺฐาเน มาเปหีติ ฯ
สกฺโก มาเปตฺวา เทวนครเมว คโต ฯ ปุนทิวเส โพธิสตฺโต อุยฺยานํ
ปจฺจกฺขโต ทิสฺวา คนฺตฺวา รญฺโญ อาโรเจสิ นิฏฺฐิตํ เต มหาราช
อุยฺยานํ, กีฬิสฺสถาติ ๒- ฯ ราชา คนฺตฺวา อฏฺฐารสหตฺเถน
มโนสิลาวณฺเณน ปากาเรน ปริกฺขิตฺตํ ทฺวารฏฺฏาลกสมฺปนฺนํ
@เชิงอรรถ:  มนฺติปิ ฯ    กีลสฺสูติปิ ฯ
ปุปฺผผลภารภริตนานารุกฺขปฏิมณฺฑิตํ อุยฺยานํ ทิสฺวา กาฬกเสนาปตึ ปุจฺฉิ
ปณฺฑิเตน อมฺหากํ วจนํ กตํ, อิทานิ กึ กโรมาติ ฯ มหาราช
เอกรตฺเตน อุยฺยานํ มาเปตุํ สกฺโกนฺโต รชฺชํ คเหตุํ กึ น สกฺโกตีติ ฯ
กึ ทานิ กโรมาติ ฯ อยมฺปิ นํ อสยฺหกมฺมํ กาเรมาติ ฯ กึ กมฺมํ
นามาติ ฯ สตฺตรตนมยํ โปกฺขรณึ มาเปถาติ ฯ ราชา สาธูติ
โพธิสตฺตํ อามนฺเตตฺวา อาจริย อุยฺยานํ ตาว เต มาปิตํ, เอตสฺส
ปน อนุจฺฉวิกํ สตฺตรตนมยํ โปกฺขรณึ มาเปหิ, สเจ มาเปตุํ
นาสกฺขิสฺสสิ, ชีวิตํ เต นตฺถีติ อาห ฯ โพธิสตฺโต มหาราช
สกฺโกนฺโต มาเปสฺสามีติ ฯ อถ สกฺโก โปกฺขรณึ มาเปสิ โสภคฺคปฺปตฺตํ
สตติตฺถํ สหสฺสวงฺกํ ปญฺจวณฺณปทุมสญฺฉนฺนํ นนฺทนโปกฺขรณีสทิสํ ฯ
ปุนทิวเส โพธิสตฺโต ตมฺปิ ปจฺจกฺขํ กตฺวา รญฺโญ
อาโรเจสิ มาปิตา เต เทว โปกฺขรณีติ ฯ ราชา ตมฺปิ ทิสฺวา
อิทานิ กึ กโรมาติ กาฬกํ ปุจฺฉิ ฯ อุยฺยานสฺส อนุจฺฉวิกํ เคหมฺปิ
มาเปตุํ อาณาเปหิ เทวาติ ฯ ราชา อิทานิ อาจริย อิมสฺส
อุยฺยานสฺส เจว โปกฺขรณิยา จ อนุจฺฉวิกํ สพฺพทนฺตมยํ เคหํ
มาเปหิ, โน เจ มาเปสฺสสิ, ชีวิตนฺเต นตฺถีติ อาห ฯ อถสฺส
สกฺโก เคหมฺปิ มาเปสิ ฯ โพธิสตฺโต ปุนทิวเส ตํ ปจฺจกฺขํ กตฺวา
รญฺโญ อาโรเจสิ ฯ ราชา ตมฺปิ ทิสฺวา อิทานิ กึ กโรมาติ
กาฬกํ ปุจฺฉิ ฯ เคหสฺส อนุจฺฉวิกํ มณึ มาเปตุํ อาณาเปหิ
มหาราชาติ อาห ฯ ราชา โพธิสตฺตํ อามนฺเตตฺวา ปณฺฑิต อิมสฺส
ทนฺตมยเคหสฺส อนุจฺฉวิกํ มณึ มาเปหิ, มณิอาโลเกน จริสฺสามิ,
สเจ มาเปตุํ น สกฺโกสิ, ชีวิตนฺเต นตฺถีติ อาห ฯ อถสฺส สกฺโก
มณึ มาเปสิ ฯ โพธิสตฺโต ปุนทิวเส ตํ ปจฺจกฺขํ กตฺวา รญฺโญ
อาโรเจสิ ฯ ราชา ตมฺปิ ทิสฺวา อิทานิ กึ กโรมาติ กาฬกํ
ปุจฺฉิ ฯ มหาราช ธมฺมทฺธชพฺราหฺมณสฺส อิจฺฉิติจฺฉิตทายิกา เทวตา
อตฺถิ มญฺเญ, อิทานิ ยํ เทวตาปิ มาเปตุํ น สกฺโกติ, ตํ อาณาเปหิ,
จตุรงฺคสมนฺนาคตํ นาม มนุสฺสํ เทวตาปิ มาเปตุํ น สกฺโกติ, ตสฺมา
จตุรงฺคสมนฺนาคตํ เม อุยฺยานปาลํ มาเปหีติ นํ วทาหีติ อาห ฯ
ราชา โพธิสตฺตํ อามนฺเตตฺวา อาจริย ตยา อมฺหากํ อุยฺยานโปกฺขรณี-
ทนฺตมยปาสาโท ตสฺส อาโลกกรณตฺถาย มณิรตนญฺจ มาปิตํ,
อิทานิ เม อุยฺยานรกฺขณกํ จตุรงฺคสมนฺนาคตํ อุยฺยานปาลํ มาเปหิ,
โน เจ มาเปสฺสสิ, ชีวิตนฺเต นตฺถีติ อาห ฯ โพธิสตฺโต โหตุ
ลภมานา ๑- ชานิสฺสามาติ เคหํ คนฺตฺวา สุโภชนํ ภุญฺชิตฺวา นิปนฺโน
ปจฺจูสกาเล ปพุชฺฌิตฺวา สยนปิฏฺเฐ นิสินฺโน จินฺเตสิ สกฺโก เทวราชา
ยํ อตฺตนา สกฺกา มาเปตุํ ตํ มาเปสิ, จตุรงฺคสมนฺนาคตํ ปน
อุยฺยานปาลํ น สกฺกา มาเปตุํ, เอวํ สนฺเต ปเรสํ หตฺเถ มรณโต
อรญฺเญ อนาถมรณเมว วรตรนฺติ ฯ โส กสฺสจิ อนาโรเจตฺวา
ปาสาทา โอตริตฺวา อคฺคทฺวาเรเนว นครา นิกฺขมิตฺวา อรญฺญํ
ปวิสิตฺวา อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล สตํ ธมฺมํ อาวชฺชมาโน นิสีทิ ฯ
สกฺโก ตํ การณํ ญตฺวา วนจรโก วิย หุตฺวา โพธิสตฺตํ
อุปสงฺกมิตฺวา พฺราหฺมณ ตฺวํ สุขุมาโล กทาจิ อทิฏฺฐปุพฺพทุกฺขรูโป
@เชิงอรรถ:  ลภมาโน ชานิสฺสามีติปิ ฯ
วิย อิมํ อรญฺญํ ปวิสิตฺวา กึ กโรนฺโต นิสินฺโนสีติ อิมมตฺถํ
ปุจฺฉนฺโต ปฐมํ คาถมาห
        สุขํ ชีวิตรูโปสิ               รฏฺฐา วิวนมาคโต,
        โส เอกโก (อรญฺญสฺมึ) รุกฺขมูเล กปโณ วิย ฌายสีติ ฯ
     ตตฺถ สุขํ ชีวิตรูโปสีติ ตฺวํ สุเขน ชีวิตสทิโส สุเข ฐิโต
สุขปริหโต วิย ฯ รฏฺฐาติ อากิณฺณมนุสฺสฏฺฐานา ฯ วิวนมาคโตติ
นิรุทกฏฺฐานํ อรญฺญํ ปวิฏฺโฐ ฯ รุกฺขมูเลติ รุกฺขสมีเป ฯ กปโณ
วิย ฌายสีติ กปโณ วิย เอกโก นิสินฺโน ฌายสิ ปชฺฌายสิ,
กินฺนาเมตํ จินฺเตสีติ ปุจฺฉิ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต ทุติยํ คาถมาห
        สุขํ ชีวิตรูโปสฺมิ              รฏฺฐา วิวนมาคโต,
        โส เอกโก (อรญฺญสฺมึ) รุกฺขมูเล กปโณ วิย ฌายามิ
     สตํ ธมฺมํ อนุสฺสรนฺติ ฯ
     ตตฺถ สตํ ธมฺมํ อนุสฺสรนฺติ สมฺม สจฺจเมตํ, อหํ สุขํ ชีวิตรูโป
รฏฺฐโต วิวนมาคโต, โสหํ เอกโกว อิมสฺมึ อรญฺเญ รุกฺขมูเล
นิสีทิตฺวา กปโณ วิย ฌายามิ, ยํ วจนํ วเทสิ กินฺนาเมตํ จินฺเตสีติ
ตํ เต วทามิ ฯ สตํ ธมฺมนฺติ อหํ หิ สตํ ธมฺมํ อนุสฺสรนฺโต
อิธ นิสินฺโน ฯ สตํ ธมฺมนฺติ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธสาวกานํ สตํ สปฺปุริสานํ
ปณฺฑิตานํ ธมฺมํ ลาโภ อลาโภ ยโส อยโส นินฺทา ปสํสา
สุขํ ทุกฺขนฺติ อยํ หิ อฏฺฐวิโธ โลกธมฺโม, อิมินา ปน อพฺภาหตา
สนฺโต น กมฺเปนฺติ น เวเธนฺติ อยเมตฺถ อกมฺปนสงฺขาโต สตํ
ธมฺโม, อิติ อิมํ ธมฺมํ อนุสฺสรนฺโต นิสินฺโนมฺหีติ ทีเปติ ฯ
     อถ นํ สกฺโก เอวํ สนฺเต พฺราหฺมณ อิมสฺมึ ฐาเน กสฺมา
นิสินฺโนสีติ ฯ ราชา จตุรงฺคสมนฺนาคตํ อุยฺยานปาลํ อาหราเปสิ,
ตาทิสํ น สกฺโกมิ ลทฺธุํ, โสหํ กึ เม ปรสฺส หตฺถมรเณน,
อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อนาถมรณํ มริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิธ อาคนฺตฺวา
นิสินฺโนมฺหีติ ฯ พฺราหฺมณ อหํ สกฺโก เทวราชา มยา เต
อุยฺยานาทีนิ มาปิตานิ, จตุรงฺคสมนฺนาคตํ อุยฺยานปาลํ มาเปตุํ น
สกฺโกมิ, ตุมฺหากํ รญฺโญ สีสปสาธนกปฺปโก ฉตฺตปาณี นาม
จตุรงฺคสมนฺนาคโต, อุยฺยานปาเลน อตฺเถ สติ, เอตํ กปฺปกํ
อุยฺยานปาลํ กาตุํ วเทหีติ ฯ อิติ สกฺโก โพธิสตฺตสฺส โอวาทํ ทตฺวา
มา ภายีติ สมสฺสาเสตฺวา อตฺตโน เทวปุรเมว คโต ฯ โพธิสตฺโต
เคหํ คนฺตฺวา ภุตฺตปาตราโส ราชทฺวารํ คนฺตฺวา ฉตฺตปาณิมฺปิ
ตตฺเถว ทิสฺวา ตํ หตฺเถ คเหตฺวา ตฺวํ กิร สมฺม ฉตฺตปาณิ
จตุรงฺคสมนฺนาคโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา โก เต มยฺหํ จตุรงฺคสมนฺนาคตภาวํ
อาจิกฺขีติ วุตฺเต สกฺโก เทวราชาติ วตฺวา กึการณา อาจิกฺขีติ
วุตฺเต อิมินา การเณน อาจิกฺขีติ สพฺพํ อาจิกฺขิ ฯ โส อาม
อหํ จตุรงฺคสมนฺนาคโตติ อาห ฯ อถ นํ โพธิสตฺโต หตฺเถ คเหตฺวา
รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา อยํ มหาราช ฉตฺตปาณี จตุรงฺคสมนฺนาคโต,
อุยฺยานปาเลน อตฺเถ สติ, อิมํ อุยฺยานปาลํ กโรถาติ อาห ฯ
อถ นํ ราชา ตฺวํ กิร จตุรงฺคสมนฺนาคโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ อาม
มหาราชาติ ฯ กตเมหิ จตุรงฺเคหิ สมนฺนาคโตสีติ ฯ
       อนุสฺสุยฺยโก อหํ เทว     อมชฺชปายโก อหํ
       นิเสฺนหโก อหํ เทว      อกฺโกธนอธิฏฺฐิโตติ ฯ
     มยฺหํ มหาราช อุสฺสุยฺยา นาม นตฺถิ, มชฺชํ เม น ปิวิตปุพฺพํ,
ปเรสุ สิเนโห วา โกโธ วา น ภูตปุพฺโพ, อิเมหิ จตุรงฺเคหิ
สมนฺนาคโตมฺหีติ ฯ
     อถ นํ ราชา ฉตฺตปาณิ อนุสฺสุยฺยโกสฺมีติ วเทสีติ ฯ อาม
เทว อนุสฺสุยฺยโกมฺหีติ ฯ กึ การณํ ทิสฺวา อนุสฺสุยฺยโก ชาโตสีติ ฯ
สุโณหิ เทวาติ อตฺตโน อนุสฺสุยฺยกการณํ กเถนฺโต อิมํ คาถมาห
       อิตฺถิยา การณา ราช     พนฺธาเปสึ ปุโรหิตํ,
       โส มํ อตฺเถ นิเวเสสิ,   ตสฺมาหํ อนุสฺสุยฺยโกติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ อหํ หิ ปุพฺเพ อิมสฺมึ เยว พาราณสินคเร ตาทิโส
จ ราชา หุตฺวา อิตฺถิยา การณา ปุโรหิตํ พนฺธาเปสึ
       อพทฺธา ตตฺถ พชฺฌนฺติ     ยตฺถ พาลา จ ภาสเร,
       พทฺธาปิ ตตฺถ มุจฺจนฺติ     ยตฺถ ธีรา จ ภาสเรติ,
อิมสฺมึ ชาตเก อาคตนเยเนว เอกสฺมึ กาเล อยํ ฉตฺตปาณิ ราชา
หุตฺวา จตุสฏฺฐิยา ปาทมูลิเกหิ สทฺธึ ปทุสฺสิตฺวา โพธิสตฺตํ อตฺตโน
มโนรถํ อปูเรนฺตํ นาเสตุกามาย เทวิยา ปริภินฺโน พนฺธาเปสิ ฯ
ตทา พนฺธิตฺวา อานีโต โพธิสตฺโต ยถาภูตํ เทวิยา โทสํ อาโรเจตฺวา
สยํ มุตฺโต รญฺญา พนฺธาปิเต สพฺเพปิ เต ปาทมูลิเก โมจาเปตฺวา
เอเตสญฺจ เทวิยา จ อปราธํ ขมถ มหาราชาติ โอวทติ ฯ สพฺพํ
เหฏฺฐาวุตฺตนเยเนว วิตฺถารโต เวทิตพฺพํ ฯ ตํ สนฺธายาห
       อิตฺถิยา การณา ราช     พนฺธาเปสึ ปุโรหิตํ,
       โส มํ อตฺเถ นิเวเสสิ,   ตสฺมาหํ อนุสฺสุยฺยโกติ ฯ
     ตทา ปน โส จินฺเตสิ อหํ โสฬสสหสฺสา อิตฺถิโย ปหาย
เอตํ เอกเมว กิเลสวเสน สงฺคณฺหนฺโตปิ ตํ สนฺตปฺเปตุํ นาสกฺขึ,
เอวํ ทุปฺปูรณียานํ อิตฺถีนํ กุชฺฌนํ นาม, นิวตฺถวตฺเถ กิลิสฺสนฺเต
กสฺมา กิลิสฺสตีติ กุชฺฌนสทิสํ โหติ, ภุตฺตภตฺเต คูถภาวํ อาปชฺชนฺเต
กสฺมา เอตํ คูถภาวํ อาปชฺชตีติ กุชฺฌนสทิสํ วิย จ โหติ,
อิโตทานิ ปฏฺฐาย ยาว อรหตฺตํ น ปาปุณามิ ตาว กิเลสํ นิสฺสาย
มยฺหํ อุสฺสุยฺยา มา อุปฺปชฺชตูติ อธิฏฺฐหึ ฯ ตโต ปฏฺฐาย
อนุสฺสุยฺยโก ชาโต ฯ อิทํ สนฺธาย ตสฺมาหํ อนุสฺสุยฺยโกติ อาห ฯ
     อถ นํ ราชา สมฺม ฉตฺตปาณิ กึ อารมฺมณํ ทิสฺวา อมชฺชโป
ชาโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ โส ตํ การณํ อาจิกฺขนฺโต อิมํ คาถมาห
       ปมตฺโตหํ ๑- มหาราช     ปุตฺตมํสานิ ขาทสึ,
       ตสฺส โสเกนาหํ ผุฏฺโฐ     มชฺชปานํ วิวชฺชยินฺติ ฯ
     อหํ มหาราช ปุพฺเพ ตาทิโส ว พาราณสิราชา หุตฺวา
มชฺเชน วินา วตฺติตุํ นาสกฺขึ, อมํสกภตฺตมฺปิ ภุญฺชิตุํ นาสกฺขึ ฯ
นคเร อุโปสถทิวเสสุ มาฆาโฏ โหติ ฯ ภตฺตการโก ปกฺขสฺส
เตรสิยญฺเญว มํสํ คเหตฺวา ฐเปสิ ฯ ตํ ทุนฺนิกฺขิตฺตํ สุนขา ขาทึสุ ฯ
ภตฺตการโก อุโปสถทิวเส มํสํ อลภิตฺวา รญฺโญ นานคฺครสโภชนํ
ปจิตฺวา ปาสาทํ อาโรเปตฺวา อุปนาเมตุํ อสกฺโกนฺโต เทวึ
@เชิงอรรถ:  มตฺโต อหนฺติปิ ฯ
อุปสงฺกมิตฺวา เทวิ อชฺช เม มํสํ น ลทฺธํ, อมํสกโภชนํ อุปนาเมตุํ น
สกฺโกมิ, กึ กโรมีติ อาห ฯ ตาต มยฺหํ ปุตฺโต รญฺโญ ปิโย
มนาโป, ปุตฺตํ เม ทิสฺวา ราชา ตเมว จุมฺพนฺโต ปริสฺสชนฺโต
อตฺตโน อตฺถินตฺถิภาวมฺปิ น ชานาติ, อหํ ปุตฺตํ มณฺฑิตฺวา รญฺโญ
อูรุมฺหิ นิสีทาเปสฺสามิ, ตสฺส ปุตฺเตน สทฺธึ กีฬนกาเล ตฺวํ ภตฺตํ
อุปเนยฺยาสีติ ฯ สา เอวํ วตฺวา อตฺตโน ปุตฺตํ ปิลนฺธนกุมารํ
มณฺฑิตฺวา รญฺโญ อูรุมฺหิ นิสีทาเปสิ ฯ รญฺโญ ปุตฺเตน สทฺธึ
กีฬนกาเล ภตฺตการโก ภตฺตํ อุปเนสิ ฯ ราชา สุรามทมตฺโต
ปาติยํ มํสํ อทิสฺวา มํสํ กุหินฺติ ปุจฺฉิตฺวา อชฺช เทว อุโปสเถ
มาฆาฏตาย มํสํ น ลทฺธนฺติ วุตฺเต มยฺหํ มํสํ นาม ทุลฺลภนฺติ
วตฺวา อูรุมฺหิ นิสินฺนสฺส ปิยปุตฺตสฺส คีวํ วฏฺเฏตฺวา ชีวิตกฺขยํ
ปาเปตฺวา ภตฺตการกสฺส ปุรโต ขิปิตฺวา เวเคน สมฺปาเทตฺวา
อาหราติ อาห ฯ ภตฺตการโก ตถา อกาสิ ฯ ราชา ปุตฺตมํเสน
ภตฺตํ ภุญฺชิ ฯ รญฺโญ ภเยน เอโกปิ กนฺทิตุํ วา กเถตุํ วา
สมตฺโถ นาโหสิ ฯ ราชา ภุญฺชิตฺวา สยนปิฏฺเฐ นิทฺทํ อุปคนฺตฺวา
ปจฺจูสกาเล ปพุชฺฌิตฺวา วิคฺคตมโท ปุตฺตํ เม อาหราติ อาห ฯ
ตสฺมึ กาเล เทวี กนฺทมานา ปาทมูเล นิปติ ฯ กึ กนฺเทสีติ วุตฺเต
เทว หิยฺโย เต ปุตฺตํ มาเรตฺวา ปุตฺตมํเสน ภตฺตํ ภุตฺตนฺติ อาห ฯ
ราชา ปุตฺตโสเกน โรทิตฺวา อิทํ เม ทุกฺขํ สุราปานํ นิสฺสาย
อุปฺปนฺนนฺติ สุราปาเน โทสํ ทิสฺวา อิโต ปฏฺฐาย ยาว อรหตฺตํ น
ปาปุณามิ  ตาว เอวรูปํ วินาสการกํ สุรํ นาม น ปิวิสฺสามีติ ปํสุํ
คเหตฺวา มุขํ ปุญฺฉิตฺวา อธิฏฺฐาสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย มชฺชํ นาม น
ปิวิ ฯ อิมมตฺถํ สนฺธาย ปมตฺโตหํ ๑- มหาราชาติ อิมํ คาถมาห ฯ
     อถ นํ ราชา กึ ปน สมฺม อารมฺมณํ ทิสฺวา นิเสฺนโห
ชาโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ โส ตํ การณํ อาจิกฺขนฺโต อิมํ คาถมาห
     กิตวาโส นามาหํ ราชา,    ปุตฺโต ปจฺเจกโพธิ เม
     ปตฺตํ ภินฺทิตฺวา จวิโต,      นิเสฺนโห ตสฺส การณาติ ฯ
     มหาราช ปุพฺเพ อหํ พาราณสิยํ กิตวาโส นาม ราชา ฯ
ตสฺส เม ปุตฺโต วิชายิ ฯ ชาตกาเล ลกฺขณปาฐกา ตํ ทิสฺวา
มหาราช อยํ กุมาโร ปานียํ อลภิตฺวา มริสฺสตีติ อาหํสุ ฯ
ทุฏฺฐกุมาโรติสฺส นามํ อโหสิ ฯ โส วิญฺญุตํ ปตฺโต อุปรชฺชํ
กาเรสิ ฯ ราชา กุมารํ ปุรโต วา ปจฺฉโต วา กตฺวา วิจริ ฯ
ปานียํ อลภิตฺวา มรณภเยน จสฺส จตูสุ ทฺวาเรสุ อนฺโตนคเรสุ
จ ตตฺถ ตตฺถ โปกฺขรณิโย กาเรสิ ฯ จตุกฺกาทีสุ มณฺฑเป
การาเปตฺวา ปานียจาฏิโย ฐปาเปสิ ฯ โส เอกทิวสํ อลงฺกตปฏิยตฺโต
ปาโต เยว อุยฺยานํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค ปจฺเจกพุทฺธํ
ปสฺสิ ฯ มหาชโนปิ ปจฺเจกพุทฺธํ ทิสฺวา ตเมว วนฺทติ ปสํสติ
อญฺชลิญฺจสฺส ปคฺคณฺหาติ ฯ โส กุมาโร จินฺเตสิ มาทิเสน
สทฺธึ คจฺฉนฺตา อิมํ มุณฺฑกํ วนฺทนฺติ ปสํสนฺติ อญฺชลิญฺจสฺส
ปคฺคณฺหนฺตีติ ฯ โส กุปิโต หตฺถิโต โอรุยฺห ปจฺเจกพุทฺธํ
อุปสงฺกมิตฺวา ลทฺธนฺเต สมณ ภตฺตนฺติ วตฺวา อาม กุมาราติ
@เชิงอรรถ:  มตฺโต อหนฺติปิ ฯ
วุตฺเต ตสฺส หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา ภูมิยํ ปาเตตฺวา สทฺธึ
ภตฺเตน มทฺทิตฺวา ปาทปฺปหาเรน จุณฺณวิจุณฺณํ อกาสิ ฯ
ปจฺเจกพุทฺโธ นฏฺโฐ วตายํ สตฺโตติ ตสฺส มุขํ โอโลเกสิ ฯ กุมาโร
อหํ สมณ กิตวาสรญฺโญ ปุตฺโต นาเมน ทุฏฺฐกุมาโร นาม, ตฺวํ
เม กุทฺโธ อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา โอโลเกนฺโต กึ กริสฺสสีติ อาห ฯ
ปจฺเจกพุทฺโธ ภินฺนปตฺโต ๑- หุตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา
อุตฺตรหิมวนฺเต นนฺทมูลกปพฺภารเมว คโต ฯ กุมารสฺสาปิ ตํ ขณญฺเญว
ปาปกมฺมํ ปริปจฺจิ ฯ โส ฑยฺหามีติ สมุคฺคตสรีรฑาโห ตตฺเถว
ปติ ฯ ตตฺถ ตตฺเถว ยตฺตกํ ปานียํ, ตตฺตกํ ปานียํ สพฺพํ ฉิชฺชิ ฯ
มาติกา สุสฺสึสุ ฯ ตตฺเถว ชีวิตกฺขยํ ปตฺวา อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺติ ฯ
ราชา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา ปุตฺตโสเกน อภิภูโต จินฺเตสิ อยํ เม
โสโก ปิยวตฺถุโต อุปฺปชฺชิ, สเจ เม สิเนโห นาภวิสฺส, โสโก
น อุปฺปชฺชิสฺส, อิโตทานิ เม ปฏฺฐาย สวิญฺญาณเก วา อวิญฺญาณเก
วา กิสฺมิญฺจิ วตฺถุสฺมึ สิเนโห นาม มา อุปฺปชฺชีติ อธิฏฺฐาสิ ฯ
ตโต ปฏฺฐาย สิเนโห นาม นตฺถิ ฯ ตํ สนฺธาย กิตวาโส
นามาหนฺติ คาถมาห ฯ ตตฺถ ปุตฺโต ปจฺเจกโพธิ เม ปตฺตํ
ภินฺทิตฺวา จวิโตติ มม ปุตฺโต ปจฺเจกโพธิปตฺตํ ภินฺทิตฺวา จวิโต ฯ
นิเสฺนโห ตสฺส การณาติ ตทา อุปฺปนฺนสฺส ปิยวตฺถุสฺส การณา
นิเสฺนโห ชาโตติ อตฺโถ ฯ
     อถ นํ ราชา กึ ปน สมฺม อารมฺมณํ ทิสฺวา นิกฺโกโธ
@เชิงอรรถ:  ฉินฺนภตฺโตติปิ ฯ
ชาโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ โส ตํ อาจิกฺขนฺโต อิมํ คาถมาห
     อรโก หุตฺวา เมตฺตจิตฺตํ    สตฺต วสฺสานิ ภาวยึ,
     สตฺต กปฺเป พฺรหฺมโลเก,   ตสฺมา อกฺโกธโน อหนฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ อหํ มหาราช อรโก นาม ตาปโส หุตฺวา สตฺต
วสฺสานิ เมตฺตจิตฺตํ ภาเวตฺวา สตฺต สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป พฺรหฺมโลเก
วสึ, สฺวาหํ ทีฆรตฺตํ เมตฺตาภาวนาย อาจิณฺณปริจิณฺณตาย
อกฺโกธโน ชาโตติ ฯ
     เอวํ ฉตฺตปาณินา อตฺตโน จตูสุ องฺเคสุ กถิเตสุ ราชา
ปริสาย อิงฺคิตสญฺญํ อทาสิ ฯ ตํ ขณญฺเญว อมจฺจา จ
พฺราหฺมณคหปติกาทโย จ อุฏฺฐหิตฺวา อเร ลญฺจขาทก ทุฏฺฐโจร ตฺวํ
ลญฺจํ อลภิตฺวา ปณฺฑิตํ มาเรตุกาโม ชาโตติ กาฬกํ หตฺถปาเทสุ
คเหตฺวา ราชนิเวสนา โอตริตฺวา คหิตคหิเตหิ ปาสาณมุคฺคเรหิ
สีสํ ภินฺทิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา ปาเทสุ คเหตฺวา กฑฺฒนฺตา
สงฺการฏฺฐาเนสุ ฉฑฺเฑสุํ ฯ ตโต ปฏฺฐาย ราชา ธมฺเมน รชฺชํ
กาเรนฺโต ยถากมฺมํ คโต ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา
กาฬโก เสนาปติ เทวทตฺโต อโหสิ, ฉตฺตปาณิกปฺปโก สาริปุตฺโต,
ธมฺมทฺธโช ปน อหเมวาติ ฯ
                   ธมฺมทฺธชชาตกํ ทสมํ ฯ
                 พีรณตฺถมฺภกวคฺโค สตฺตโม ฯ
                     ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๒๔๘-๒๖๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=4903&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=4903&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=289              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1667              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1658              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1658              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]