อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                      ๓ คุตฺติลชาตกํ
     สตฺตตนฺตึ สุมธุรนฺติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต เทวทตฺตํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตสฺมึ หิ กาเล ภิกฺขู เทวทตฺตํ อาหํสุ อาวุโส เทวทตฺต
สมฺมาสมฺพุทฺโธ ตุยฺหํ อาจริโย, ตฺวํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ นิสฺสาย ตีณิ
ปิฏกานิ อุคฺคณฺหิ จตฺตาริ ฌานานิ อุปฺปาเทสิ, อาจริยสฺส นาม
ปฏิสตฺตุนา ภวิตุํ น ยุตฺตนฺติ ฯ เทวทตฺโต กึ ปน เม อาวุโส
สมโณ โคตโม อาจริโย, นนุ มยา อตฺตโน พเลเนว ตีณิ ปิฏกานิ
อุคฺคหิตานิ, จตฺตาริ ฌานานิ อุปฺปาทิตานีติ อาจริยํ ปจฺจกฺขาสิ ฯ
ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส เทวทตฺโต อาจริยํ
ปจฺจกฺขาโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปฏิสตฺตุ หุตฺวา มหาวินาสํ ปตฺโตติ ฯ
สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ
ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว เทวทตฺโต อิทาเนว
อาจริยํ ปจฺจกฺขาโต มม ปฏิสตฺตุ หุตฺวา มหาวินาสํ ปาปุณาติ,
ปุพฺเพปิ ปตฺโต เยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
คนฺธพฺพกุเล นิพฺพตฺติ ฯ คุตฺติลกุมาโรติสฺส นามํ อกํสุ ฯ โส
วยปฺปตฺโต คนฺธพฺพสิปฺเป นิปฺผตฺตึ ปตฺวา คุตฺติลคนฺธพฺโพ นาม
สกลชมฺพุทีเป อคฺคคนฺธพฺโพ อโหสิ ฯ โส ทารภรณํ อกตฺวา
อนฺเธ มาตาปิตโร โปเสสิ ฯ ตทา พาราณสิวาสิโน วาณิชา
วณิชฺชาย อุชฺเชนึ คนฺตฺวา อุสฺสเว สงฺฆุฏฺเฐ ฉนฺทกํ สํหริตฺวา
พหุํ มาลาคนฺธวิเลปนญฺจ ขชฺชโภชนาทีนิ จ อาทาย กีฬนฏฺฐาเน
สนฺนิปติตฺวา เวตนํ ทตฺวา เอกํ คนฺธพฺพํ อาเนถาติ อาหํสุ ฯ
เตน สมเยน อุชฺเชนิยํ มุสิโล นาม เชฏฺฐคนฺธพฺโพ โหติ ฯ เต ตํ
ปกฺโกสาเปตฺวา อตฺตโน คนฺธพฺพํ กาเรสุํ ฯ มุสิโล วีณํ วาเทนฺโตปิ
วีณํ ปฐมมุจฺฉนาย มุจฺฉิตฺวา วาเทสิ ฯ เตสํ คุตฺติลคนฺธพฺพสฺส
คนฺธพฺเพ ชานิตปริจยานํ ตสฺส คนฺธพฺพํ กิลญฺชกณฺฑุวนํ วิย หุตฺวา
อุปฏฺฐาสิ ฯ เอโกปิ ปหฏฺฐาการํ น ทสฺเสสิ ฯ มุสิโล เตสุ ตุฏฺฐาการํ
อทสฺเสนฺเตสุ อติขรํ กตฺวา วาเทมิ มญฺเญติ มชฺฌิมมุจฺฉนาย มุจฺเฉตฺวา
มชฺฌิมสเรน วาเทสิ ฯ เต ตตฺถาปิ มชฺฌตฺตาว อเหสุํ ฯ อถ โส
อิเม น กิญฺจิ ชานนฺติ มญฺเญติ สยมฺปิ อชานนโก วิย หุตฺวา
ตนฺติโย สิถิเล วาเทสิ ฯ เต ตตฺถาปิ น กิญฺจิ อาหํสุ ฯ อถ
เน มุสิโล อมฺโภ วาณิชา กึ นุ โข มยิ วีณํ วาเทนฺเต ตุมฺเห
น ตุสฺสถาติ อาห ฯ กึ ปน ตฺวํ วีณํ วาเทสิ, มยํ หิ อยํ
วีณํ มุจฺเฉตีติ สญฺญํ อกริมฺหาติ ฯ กึ ปน ตุมฺเห มยา อุตฺตริตรํ
อาจริยํ ชานาถ อุทาหุ อตฺตโน อชานนภาเวน น ตุสฺสถาติ ฯ
วาณิชา พาราณสิยํ คุตฺติลคนฺธพฺพสฺส วีณาสทฺทํ สุตปุพฺพํ ๑- ตว
วีณาสทฺโท อิตฺถีนํ ทารเก โตสาปนสทฺโท วิย โหตีติ อาหํสุ ฯ
เตน หิ ตุมฺเหหิ ทินฺนํ ปริพฺพยํ ปฏิคฺคณฺหถ, น มยฺหํ เอเตน
@เชิงอรรถ: ๑ สุตปุพฺพานนฺติปิ, สุตฺวาติปิ ฯ
อตฺโถ, อปิ จ โข ปน พาราณสึ คจฺฉนฺตา มํ คณฺหิตฺวา คจฺเฉยฺยาถาติ ฯ
เต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา คมนกาเล ตํ อาทาย พาราณสึ
คนฺตฺวา ตสฺส มุสิลสฺส เอตํ คุตฺติลสฺส วสนฏฺฐานนฺติ อาจิกฺขิตฺวา
สกนิเวสํ อคมํสุ ฯ มุสิโล โพธิสตฺตสฺส เคหํ ปวิสิตฺวา ลคฺเคตฺวา
ฐปิตํ โพธิสตฺตสฺส ชาติวีณํ ทิสฺวา คเหตฺวา วาเทสิ ฯ อถสฺส
โพธิสตฺตสฺส มาตาปิตโร อนฺธภาเวน ตํ อปสฺสนฺตา มูสิกา มญฺเญ
ชาติวีณํ ขาทนฺตีติ สญฺญาย อุนฺทุรา วีณํ ขาทนฺตีติ อาหํสุ ฯ
ตสฺมึ กาเล มุสิโล วีณํ ฐเปตฺวา โพธิสตฺตสฺส มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา
กุโต อาคโตสีติ วุตฺเต อาจริยสฺส สนฺติเก สิปฺปํ อุคฺคณฺหิตุํ
อุชฺเชนิโต อาคโตมฺหีติ อาห ฯ โส สาธูติ วุตฺเต กหํ อาจริโยติ
ปุจฺฉิตฺวา วิปฺปวุฏฺโฐ ตาต อชฺช อาคมิสฺสตีติ สุตฺวา ตตฺเถว
นิสีทิตฺวา โพธิสตฺตํ อาคตํ ทิสฺวา เตน กตปฏิสนฺถาโร อตฺตโน
อาคตการณํ อาโรเจสิ ฯ โพธิสตฺโต องฺควิชฺชาปาฐโก, โส ตสฺส
อสปฺปุริสภาวํ ญตฺวา คจฺฉ ตาต, นตฺถิ ตว สิปฺปนฺติ ปฏิกฺขิปิ ฯ
โส โพธิสตฺตสฺส มาตาปิตูนํ ปาเท คเหตฺวา อุปการํ กโรนฺโต เต
อาราเธตฺวา สิปฺปํ เม ทาเปถาติ ยาจิ ฯ โพธิสตฺโต มาตาปิตูหิ
ปุนปฺปุนํ วุจฺจมาโน เต อติกฺกมิตุํ อสกฺโกนฺโต สิปฺปํ อทาสิ ฯ
โส โพธิสตฺเตน สทฺธึ ราชนิเวสนํ คจฺฉติ ฯ ราชา ตํ ทิสฺวา โก
เอส อาจริยาติ ปุจฺฉติ ฯ มยฺหํ อนฺเตวาสิโก มหาราชาติ ฯ โส
อนุกฺกเมน รญฺโญ วิสฺสาสิโกว อโหสิ ฯ โพธิสตฺโต อาจริยมุฏฺฐึ
อกตฺวา อตฺตโน ชานนนิยาเมน สพฺพสิปฺปํ สิกฺขาเปตฺวา นิฏฺฐิตํ
เต ตาต สิปฺปนฺติ อาห ฯ โส จินฺเตสิ มยฺหํ สิปฺปํ ปคุณํ,
อิทญฺจ พาราณสินครํ สกลชมฺพุทีเป อคฺคนครํ, อาจริโยปิ มหลฺลโก,
อิเธว มยา วสิตุํ วฏฺฏตีติ ฯ โส อาจริยํ อาห อาจริย อหํ
ราชานํ อุปฏฺฐหิสฺสามีติ ฯ อาจริโย สาธุ ตาต, รญฺโญ
อาโรเจสฺสามีติ รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา อมฺหากํ อนฺเตวาสิโก เทวํ
อุปฏฺฐาตุํ อิจฺฉติ, เทยฺยธมฺมสฺส ชานาถาติ รญฺโญ อาโรเจตฺวา
รญฺญา ตุมฺหากํ เทยฺยธมฺมโต อุปฑฺฒํ ลภิสฺสตีติ วุตฺเต ตํ ปวตฺตึ
มุสิลสฺส อาโรเจสิ ฯ มุสิโล อหํ ตุมฺเหหิ สมกญฺเญว ลภนฺโต
อุปฏฺฐหิสฺสามิ อลภนฺโต น อุปฏฺฐหิสฺสามีติ อาห ฯ กึการณาติ ฯ
นนุ อหํ ตุมฺหากํ ชานนสิปฺปํ สพฺพํ ชานามีติ ฯ อาม ชานาสีติ ฯ
เอวํ สนฺเต กสฺมา มยฺหํ อุปฑฺฒํ เทตีติ ฯ โพธิสตฺโต รญฺโญ
อาโรเจสิ ฯ ราชา ยทิ เอวํ ตุมฺเหหิ สมกํ สิปฺปํ ทสฺเสตุํ สกฺโกนฺโต
สมกํ ลภิสฺสตีติ อาห ฯ โพธิสตฺโต รญฺโญ วจนํ สุตฺวา ตสฺส
อาโรเจตฺวา เตน สาธุ ทสฺเสมีติ วุตฺเต รญฺโญ ตํ ปวตฺตึ
อาโรเจตฺวา สาธุ ทสฺเสตุ, กตรทิวสํ สากจฺฉา โหตูติ วุตฺเต อิโต
สตฺตเม ทิวเส โหตุ มหาราชาติ อาห ฯ ราชา มุสิลํ ปกฺโกสาเปตฺวา
สจฺจํ กิร ตฺวํ อาจริเยน สทฺธึ สากจฺฉํ กริสฺสสีติ ปุจฺฉิตฺวา
สจฺจํ เทวาติ วุตฺเต อาจริเยน สทฺธึ วิคฺคโห นาม น วฏฺฏติ,
มา กรีติ วาริยมาโนปิ อลํ มหาราช, โหตุ เยว เม อาจริเยน
สทฺธึ สตฺตเม ทิวเส สากจฺฉา, กตรสฺส ชานนภาวํ ชานิสฺสามาติ
อาห ฯ ราชา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อิโต กิร สตฺตเม
ทิวเส อาจริยคุตฺติโล อนฺเตวาสิกมุสิโล จ ราชทฺวาเร อญฺญมญฺญํ
สากจฺฉิตฺวา สิปฺปํ ทสฺสิสฺสนฺติ, นาครา สนฺนิปติตฺวา สิปฺปํ ปสฺสนฺตูติ
เภริญฺจาราเปสิ ฯ โพธิสตฺโต จินฺเตสิ อยํ มุสิโล ถามพโล ตรุโณ,
อหํ มหลฺลโก ปริหีนตฺถาโม, มหลฺลกสฺส กิริยา นาม น สมฺปชฺชติ,
อนฺเตวาสิเก นาม ปราชิเตปิ วิเสโส นตฺถิ, อนฺเตวาสิกสฺส ปน
ชเย สติ, ปตฺตพฺพลชฺชโต อรญฺญํ ปวิสิตฺวา มรณํ วรนฺติ ฯ โส
อรญฺญํ ปวิสิตฺวา มรณภเยน นิวตฺติ, ลชฺชภเยน ปุน คจฺฉติ ฯ
เอวมสฺส คมนาคมนํ กโรนฺตสฺเสว ฉ ทิวสา อติกฺกนฺตา, ติณานิ
มตานิ, ชงฺฆมคฺโค นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺมึ ขเณ สกฺกสฺส ภวนํ อุณฺหาการํ
ทสฺเสสิ ฯ สกฺโก อาวชฺเชนฺโต ตํ การณํ ญตฺวา คุตฺติลคนฺธพฺโพ
อนฺเตวาสิกสฺส ภเยน อรญฺเญ มหาทุกฺขํ อนุโภติ, เอตสฺส มยา
อวสฺสเยน ภวิตุํ วฏฺฏตีติ เวเคนาคนฺตฺวา โพธิสตฺตสฺส ปุรโต
ฐตฺวา อาจริย กสฺมา อรญฺญํ ปวิฏฺโฐสีติ ปุจฺฉิตฺวา โกสิ ตฺวนฺติ
วุตฺเต สกฺโกหมสฺมีติ อาห ฯ อถ นํ โพธิสตฺโต อหํ โข เทวราช
อนฺเตวาสิกโต ปราชยภเยน อรญฺญํ ปวิฏฺโฐติ วตฺวา ปฐมํ คาถมาห
        สตฺตตนฺตึ สุมธุรํ       รามเณยฺยํ อวาทยึ,
        โส มํ รงฺคมฺหิ อวฺเหติ, สรณํ เม โหหิ โกสิยาติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ อหํ เทวราช มุสิลํ นาม อนฺเตวาสิกํ สตฺตตนฺตึ
สุมธุรํ รามเณยฺยํ วีณํ อตฺตโน ชานนนิยาเมน สิกฺขาเปสึ, โส
มํ อิทานิ รงฺคมณฺฑเล ปกฺโกสติ, ตสฺส เม ตฺวํ โกสิยโคตฺต
สรณํ โหหีติ ฯ
     สกฺโก ตสฺส วจนํ สุตฺวา มา ภายิ, อหํ เต ตาณญฺจ
เลณญฺจาติ วตฺวา ทุติยํ คาถมาห
        อหํ ตํ สรณํ สมฺม,      อหมาจริยปูชโก,
        น ตํ ชยิสฺสติ สิสฺโส,    สิสฺสมาจริย เชสฺสสีติ ฯ
     ตตฺถ อหํ ตํ สรณนฺติ อหํ สรณํ อวสฺสโย ปติฏฺฐา หุตฺวา
ตํ ตายิสฺสามิ ฯ สมฺมาติ ปิยวจนเมตํ ฯ สิสฺสมาจริย เชสฺสสีติ
อาจริย ตฺวํ วีณํ วาทยมาโน สิสฺสํ ชนิสฺสสิ ฯ
     อปิ จ ตํ วีณํ วาเทนฺโต เอกํ ตนฺตึ ฉินฺทิตฺวา ฉ
วาเทยฺยาสิ, วีณา เต ปกติสทฺโท ภวิสฺสติ, มุสิโลปิ ตนฺตึ ฉินฺทิสฺสติ,
อถสฺส วีณาย สทฺโท น ภวิสฺสติ, ตสฺมึ ขเณ โส ปราชยํ
ปาปุณิสฺสติ, อถสฺส ปราชยภาวํ ญตฺวา ทุติยมฺปิ ตติยมฺปิ จตุตฺถมฺปิ
ปญฺจมมฺปิ ฉฏฺฐมฺปิ สตฺตมมฺปิ ตนฺตึ ฉินฺทิตฺวา สุทฺธทณฺฑกเมว
วาเทยฺยาสิ, ฉินฺนตนฺติโกฏีหิ สโร นิกฺขมิตฺวา สกลํ ทฺวาทสโยชนิกํ
พาราณสินครํ ฉาเทตฺวา ฐสฺสตีติ ฯ เอวํ วตฺวา สกฺโก โพธิสตฺตสฺส
ติสฺโส ปาสกฆฏิกา ทตฺวา เอวมาห วีณาสทฺเทน ปน สกลนคเร
ฉาทิเต อิโต เอกํ ปาสกฆฏิกํ อากาเส ขิเปยฺยาสิ, อถ เต ปุรโต
โอตริตฺวา ตีณิ อจฺฉราสตานิ นจฺจิสฺสนฺติ, ตาสํ นจฺจกาเล ทุติยํ
ขิเปยฺยาสิ, อถาปรานิ ตีณิ อจฺฉราสตานิ โอตริตฺวา ตว วีณาย
ปุรโต นจฺจิสฺสนฺติ, ตโต ตติยมฺปิ ขิเปยฺยาสิ, อถาปรานิ ตีณิ
อจฺฉราสตานิ โอตริตฺวา รงฺคมณฺฑเล นจฺจิสฺสนฺติ, อหมฺปิ เต
สนฺติกํ อาคมิสฺสามิ, คจฺฉ มา ภายีติ ฯ โพธิสตฺโต ปุพฺพณฺหสมเย
เคหํ อคมาสิ ฯ นาครา ราชทฺวารสมีเปปิ มณฺฑปํ กตฺวา รญฺโญ
อาสนํ ปญฺญาเปสุํ ฯ ราชา ปาสาทา โอตริตฺวา อลงฺกตมณฺฑเป
ปลฺลงฺกมชฺเฌ นิสีทิ ฯ ทสสหสฺสา อลงฺกติตฺถิโย อมจฺจพฺราหฺมณ-
รฏฺฐิกาทโย จ ราชานํ ปริวารยึสุ ฯ สพฺเพ นาครา สนฺนิปตึสุ ฯ
ราชงฺคเณ จกฺกาติจกฺเก มญฺจาติมญฺเจ พนฺธึสุ ฯ โพธิสตฺโตปิ
นหาตานุลิตฺโต นานคฺครสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา วีณํ คาหาเปตฺวา อตฺตโน
ปญฺญตฺตาสเน นิสีทิ ฯ สกฺโก อทิสฺสมานกาเยน อาคนฺตฺวา อากาเส
อฏฺฐาสิ ฯ โพธิสตฺโต เยว นํ ปสฺสติ ฯ มุสิโลปิ อาคนฺตฺวา
อตฺตโน อาสเน นิสีทิ ฯ มหาชโน ปริวาเรสิ ฯ อาทิโต ว
เทฺวปิ สมสมํ วาทยึสุ ฯ มหาชโน ทฺวินฺนมฺปิ วาทิเตน ตุฏฺโฐ
อุกฺกุฏฺฐิสหสฺสานิ ปวตฺเตสิ ฯ สกฺโก อากาเส ฐตฺวา โพธิสตฺตญฺเญว
สาเวนฺโต เอกํ ตนฺตึ ฉินฺทาติ อาห ฯ โพธิสตฺโต ปฐมํ ตนฺตึ
ฉินฺทิ ฯ สา ฉินฺนาปิ ฉินฺนาย โกฏิยา สรํ มุญฺจเตว เทวคนฺธพฺพํ
วิย วตฺตติ ฯ มุสิโลปิ ตนฺตึ ฉินฺทิ ฯ ตโต สทฺโท น นิกฺขมิ ฯ
อาจริโย ทุติยมฺปิ ตติยมฺปิ จตุตฺถมฺปิ ปญฺจมมฺปิ ฉฏฺฐมฺปิ สตฺตมมฺปิ
ฉินฺทิ ฯ สุทฺธทณฺฑกํ วาเทนฺตสฺส สทฺโท นครํ ฉาเทตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ
เจลุกฺเขปสหสฺสานิ เจว อุกฺกุฏฺฐิสหสฺสานิ จ ปวตฺตยึสุ ฯ โพธิสตฺโต
เอกํ ปาสกํ อากาเส ขิปิ ฯ ตทา ตีณิ อจฺฉราสตานิ โอตริตฺวา
นจฺจึสุ ฯ เอวํ ทุติเย จ ตติเย จ ขิตฺเต นว อจฺฉราสตานิ
โอตริตฺวา วุตฺตนเยน นจฺจึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ ราชา มหาชนสฺส
อิงฺคิตสญญํ อทาสิ ฯ มหาชโน อุฏฺฐาย ตฺวํ อาจริเยน สทฺธึ
วิรุชฺฌิตฺวา สมาการํ กโรมีติ วายมสิ อตฺตโน ปมาณํ น ชานาสีติ
มุสิลํ ตชฺเชตฺวา คหิตคหิเตเหว ปาสาณทณฺฑาทีหิ สญฺจุณฺณิตฺวา
ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา ปาเท คเหตฺวา สงฺการฏฺฐาเน ฉฑฺเฑสิ ฯ
ราชา ตุฏฺฐจิตฺโต ฆนวสฺสํ วสฺสนฺโต วิย โพธิสตฺตสฺส พหุธนํ
อทาสิ ฯ ตถา นาครา ฯ สกฺโกปิ เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา
อหํ เต ปณฺฑิต สหสฺสยุตฺตํ อาชญฺญรถํ คเหตฺวา ๑- ปจฺฉา มาตลึ
เปเสสฺสามิ, ตฺวํ สหสฺสยุตฺตํ เวชยนฺตรถํ อภิรุยฺห เทวโลกํ คจฺเฉยฺยาสีติ
วตฺวา ปกฺกามิ ฯ อถ นํ คนฺตฺวา ปณฺฑุกมฺพลสิลายํ นิสินฺนํ กหํ
คตตฺถ มหาราชาติ เทวธีตโร ปุจฺฉึสุ ฯ สกฺโก ตาสํ ตํ การณํ
วิตฺถาเรน กเถตฺวา โพธิสตฺตสฺส สีลญฺจ คุณญฺจ วณฺเณสิ ฯ
เทวธีตโร มหาราช มยมฺปิ อาจริยํ ทฏฺฐุกามา, อิธ นํ อาเนหีติ
อาหํสุ ฯ สกฺโก มาตลึ อามนฺเตตฺวา ตาต เทวจฺฉรา คุตฺติลคนฺธพฺพํ
ทฏฺฐุกามา, คจฺฉ ตํ เวชยนฺตรเถ นิสีทาเปตฺวา อาเนหีติ ฯ โส
สาธูติ คนฺตฺวา โพธิสตฺตํ อาเนสิ ฯ สกฺโก โพธิสตฺเตน สทฺธึ
สมฺโมทิตฺวา เทวกญฺญา กิร เต อาจริย คนฺธพฺพํ โสตุกามาติ
อาห ฯ มยํ มหาราช คนฺธพฺพา นาม สิปฺปํ นิสฺสาย ชีวาม
มูลํ ลภนฺตา วาเทยฺยามาติ ฯ วาเทหิ, อหํ เต มูลํ ทสฺสามีติ ฯ
น มมญฺเญน มูเลน อตฺโถ, อิมา ปน เม เทวธีตโร อตฺตโน
อตฺตโน กลฺยาณกมฺมํ กเถนฺตุ, เอวาหํ วาเทสฺสามีติ ฯ อถ นํ
เทวธีตโร อาหํสุ อมฺเหหิ กตกลฺยาณกมฺมํ ปจฺฉา ตุมฺหากํ กเถสฺสาม,
@เชิงอรรถ: ๑ คาหาเปตฺวาติปิ ฯ
คนฺธพฺพํ กโรหิ อาจริยาติ ฯ โพธิสตฺโต สตฺตาหํ เทวตานํ
คนฺธพฺพมกาสิ, ตํ ทิพฺพคนฺธพฺพํ อภิภวิตฺวา ปวตฺตติ ฯ สตฺตเม
ทิวเส อาทิโต ปฏฺฐาย เทวธีตโร กลฺยาณกมฺมํ ปุจฺฉิ ฯ เอกา ๑-
กสฺสปพุทฺธกาเล เอกสฺส ภิกฺขุโน อุตฺตมวตฺถํ ทตฺวา สกฺกสฺส
ปริจาริกา หุตฺวา นิพฺพตฺติ ๒- อจฺฉราสหสฺสปริวารา, ๓- อุตฺตมวตฺถํ
เทวกญฺญํ ๔- ตฺวํ ปุริมภเว กึ กมฺมํ กตฺวา นิพฺพตฺตาติ ปุจฺฉิ ฯ
ตสฺส ปุจฺฉนากาโร จ วิสฺสชฺชนญฺจ วิมานวตฺถุมฺหิ อาคตเมว ฯ
วุตฺตํ หิ ตตฺถ
        อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน       ยา ตฺวํ ติฏฺฐสิ เทวเต
        โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา    โอสธี วิย ตารกา,
        เกน เต ตาทิโส วณฺโณ,   เกน เต อิธมิชฺฌติ,
        อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา    เย เกจิ มนโส ปิยา ฯ
                ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว,
                มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ,
                เกนาสิ เอวญฺชลิตานุภาวา,
                วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสติ ฯ
                วตฺถุตฺตมทายิกา นารี
                ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ
                เอวํ ปิยรูปทายิกา
                มนาปํ ทิพฺพํ สา ลภเต อุเปจฺจ ฐานํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ เอกนฺติปิ,  ๒ นิพฺพตฺตนฺติปิ,
@๓...ปริวารนฺติปิ,  ๔ อุตฺตมเทวกญฺญนฺติปิ ฯ
        ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ,      อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ
        อจฺฉราสหสฺสานํ ๑- ปวรา,   ปสฺส ปุญฺญานํ วิปากํ ฯ
        เตน เม ตาทิโส วณฺโณ,     เตน เม อิธมิชฺฌติ,
        อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา      เย เกจิ มนโส ปิยา ฯ
                 เตนมฺหิ เอวญฺชลิตานุภาวา,
               วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตีติ ฯ
     อปรา ปิณฺฑาย จรมานสฺส ภิกฺขุโน ปูชนตฺถาย ปุปฺผานิ
อทาสิ ฯ อปราปิ เจติเย คนฺธปญฺจงฺคุลิกํ เทถาติ คนฺเธ อทาสิ ฯ
อปรา มธุรานิ ผลานิ อทาสิ ฯ อปรา อุตฺตมรสํ อทาสิ ฯ
อปรา กสฺสปทสพลสฺส เจติเย คนฺธปญฺจงฺคุลิกํ อทาสิ ฯ อปรา
มคฺคปฏิปนฺนานํ ภิกฺขูนญฺจ ภิกฺขุนีนญฺจ กุลเคเห วาสํ อุปคตานํ
สนฺติเก ธมฺมํ อสฺโสสิ ฯ อปรา นาวาย ภุตฺตสฺส ภิกฺขุโน
อุทเก ฐตฺวา อุทกํ อทาสิ ฯ อปรา อคารมชฺเฌ วสมานา
อกฺโกธนา หุตฺวา สสฺสุสสุรวตฺตํ อกาสิ ฯ อปรา อตฺตโน
ลทฺธโกฏฺฐาสโต สํวิภาคํ กตฺวาว ปริภุญฺชิ สีลวตี จ อโหสิ ฯ อปรา
ปรเคเห ทาสี หุตฺวา นิกฺโกธนา นิมฺมานา อตฺตโน ลทฺธโกฏฺฐาสโต
สํวิภาคํ กตฺวา เทวรญฺโญ ปริจาริกา หุตฺวา นิพฺพตฺตา ฯ เอวํ
สพฺพาปิ คุตฺติลวิมานวตฺถุมฺหิ อาคตา ฯ สตฺตตึส เทวธีตา ยํ ยํ
กมฺมํ กตฺวา ตตฺถ นิพฺพตฺตา สพฺพา โพธิสตฺเตน ปุจฺฉิตาปิสฺส
อตฺตโน กตกมฺมํ คาถาหิ เยว กเถสุํ ฯ ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ อจฺฉราสหสฺสสฺสาหนฺติปิ ฯ
ลาภา วต เม, สุลทฺธํ วต เม, ยฺวาหํ ๑- อิธาคนฺตฺวา อปฺปมตฺตเกนปิ
กมฺเมน ปฏิลทฺธา สมฺปตฺติโย อสฺโสสึ, อิโตทานิ ปฏฺฐาย มนุสฺสโลกํ
คนฺตฺวา ทานาทีนิ กุสลกมฺมาเนว กริสฺสามีติ วตฺวา อิมํ อุทานํ
อุทาเนสิ
          สฺวาคตํ วต เม อชฺช      สุปฺปภาตํ สุหุฏฺฐิตํ,
          ยํ อทฺทสึ เทวตาโย       อจฺฉรา กามวณฺณิโย,
          อิมาสาหํ ธมฺมํ สุตฺวาน ๒-  กาหามิ กุสลํ พหุํ
          ทาเนน สมจริยาย        สญฺญเมน ทเมน จ,
          โสหํ ตตฺถ คมิสฺสามิ       ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจเรติ ฯ
     อถ นํ สตฺตาหจฺจเยน เทวราชา มาตลึ สงฺคาหกํ อาณาเปตฺวา
รเถ นิสีทาเปตฺวา พาราณสิเมว เปเสสิ ฯ โส พาราณสึ คนฺตฺวา
เทวโลเก อตฺตนา ทิฏฺฐการณํ มนุสฺสานํ อาจิกฺขิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย
เต มนุสฺสา สอุสฺสาหา ปุญฺญานิ กาตุํ มญฺญึสุ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ
ตทา มุสิโล เทวทตฺโต อโหสิ, สกฺโก อนุรุทฺโธ, ราชา อานนฺโท,
คุตฺติลคนฺธพฺโพ ปน อหเมวาติ ฯ
                    คุตฺติลชาตกํ ตติยํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สฺวาหนฺติปิ ฯ  ๒ สุตฺวาติปิ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๓๓๒-๓๔๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=6552&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=6552&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=336
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1903
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1893
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1893
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27