อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                     สุวณฺณกกฺกฏกชาตกํ
     สิงฺคี มิโคติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ อิตฺถึ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิยํ กิเรโก กุฏุมฺพิโก อตฺตโน ภริยํ คเหตฺวา
อุทฺธารโสธนตฺถาย ชนปทํ คโต อุทฺธารํ โสเธตฺวา อาคจฺฉนฺโต
อนฺตรามคฺเค โจเรหิ คหิโต ฯ ภริยา ปนสฺส อภิรูปา ปาสาทิกา ฯ
โจรเชฏฺฐโก ตสฺสา สิเนเหน กุฏุมฺพิกํ มาเรตุํ อารภิ ฯ สา ปน
อิตฺถี สีลวตี อาจารสมฺปนฺนา ปติเทวตา ฯ สา โจรเชฏฺฐกสฺส
ปาเทสุ นิปติตฺวา สามิ โจรเชฏฺฐก สเจ มยิ ตุยฺหํ สิเนโห
อตฺถิ มา มยฺหํ สามิกํ มาเรหิ สเจ มาเรสฺสสิ อหํ วิสํ
ขาทิตฺวา นาสวาตํ วา สนฺนิรุมฺหิตฺวา มริสฺสามิ ตยา ปน สทฺธึ
น คมิสฺสามิ มา เม อการเณน สามิกํ มาเรหีติ ยาจิตฺวา ตํ
วิสชฺชาเปสิ ฯ เต อุโภปิ โสตฺถินา สาวตฺถึ ปตฺวา เชตวนปิฏฺฐิ-
วิหาเรนาคจฺฉนฺตา วิหารํ ปวิสิตฺวา ปานียํ ปิวิตฺวา สตฺถารํ
วนฺทิสฺสามาติ คนฺธกุฏิปริเวณํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ ฯ เต สตฺถารา กหํ คตตฺถาติ ปุฏฺฐา อุทฺธาร-
โสธนตฺถายาติ อาหํสุ ฯ อนฺตรามคฺเค ปน อาโรคฺเยน อาคตตฺถาติ
วุตฺเต กุฏุมฺพิโก อาห อนฺตรามคฺเค โน ภนฺเต โจรา คณฺหึสุ
ตตฺถ อยํ มํ มาริยมานํ โจรเชฏฺฐกํ ยาจิตฺวา โมเจสิ อิมํ
นิสฺสาย มยา ชีวิตํ ลทฺธนฺติ ฯ สตฺถา อุปาสก น อิทาเนว
ตุยฺหํ ชีวิตทานํ ทินฺนํ ปุพฺเพ ปน ปณฺฑิตานมฺปิ อทาสีติ วตฺวา
เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต หิมวนฺเต
มหาอุทกรหโท ฯ ตตฺถ มหาสุวณฺณกกฺกฏโก อโหสิ ฯ โส ตสฺส
นิวาสนภาเวน กุฬีรรหโทติ ปญฺญายิตฺถ ฯ กกฺกฏโก มหา อโหสิ
ขลมณฺฑลปฺปมาโณ หตฺถึ คเหตฺวา ขาทติ ฯ หตฺถี ตสฺส ภเยน
ตตฺถ โอตริตฺวา โคจรํ คณฺหิตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ ตทา โพธิสตฺโต
กุฬีรรหทํ อุปนิสฺสาย วสมาเน หตฺถิยูเถ เชฏฺฐกหตฺถึ ปฏิจฺจ กเรณุยา
กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ ฯ อถสฺส มาตา คพฺภํ รกฺขิสฺสามีติ
อญฺญํ ปพฺพตปเทสํ คนฺตฺวา คพฺภํ รกฺขิตฺวา ปุตฺตํ วิชายิ ฯ โส
อนุกฺกเมน วิญฺญุตํ ปตฺโต มหาปริวาโร ถามสมฺปนฺโน โสภคฺคปฺปตฺโต
อญฺชนปพฺพโต วิย อโหสิ ฯ โส เอกาย กเรณุยา สทฺธึ
สํวาสํ กปฺเปตฺวา กกฺกฏกํ คณฺหิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อตฺตโน
ภริยญฺจ มาตรญฺจ อาทาย ตํ หตฺถิยูถํ อุปสงฺกมิตฺวา ปิตรํ
ปสฺสิตฺวา ตาต อหํ กกฺกฏกํ คณฺหิสฺสามีติ อาห ฯ อถ นํ ปิตา
น สกฺขิสฺสสิ ปุตฺตาติ นิวาเรติ ฯ ปุนปฺปุนํ วทนฺตํ ตุมฺเหว เม
พลํ ชานิสฺสถาติ อาห ฯ โส กุฬีรรหทํ อุปนิสฺสาย วสนฺเต สพฺเพ
วารเณ สนฺนิปาเตตฺวา สพฺเพหิ สทฺธึ รหทสมีปํ คนฺตฺวา กึ โส
กกฺกฏโก โอตรณกาเล คณฺหติ อุทาหุ โคจรคฺคหณกาเล อุทาหุ
อุตฺตรณกาเลติ ปุจฺฉิตฺวา อุตฺตรณกาเลติ สุตฺวา เตนหิ ตุมฺเหปิ
กุฬีรรหทํ โอตริตฺวา ยาวทตฺถํ โคจรํ คณฺหิตฺวา ปฐมํ อุตฺตรถ
อหํ ปจฺฉโต ภวิสฺสามีติ อาห ฯ วารณา ตถา กรึสุ ฯ กุฬีโร
ปจฺฉา อุตฺตรนฺตํ โพธิสตฺตํ มหาสณฺฑาเสน กมฺมาโร โลหสลากํ
วิย อฬทฺวเยน ปาเท ทฬฺหํ คณฺหิ ฯ กเรณุกา โพธิสตฺตํ
อวิชหิตฺวา สมีเปเยว อฏฺฐาสิ ฯ โพธิสตฺโต อากฑฺฒนฺโต กุฬีรํ จาเลตุํ
นาสกฺขิ ฯ กุฬีโร ปน ตํ อากฑฺฒนฺโต อตฺตโน อภิมุขํ กโรติ ฯ
โส มรณภยตชฺชิโต พนฺธรวํ วิรวิ ฯ สพฺเพ วารณา มรณภยภีตา
โกญฺจนาทํ กตฺวา มุตฺตกรีสญฺจชมานา ปลายึสุ ฯ กเรณุกาปิ
สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี ปลายิตุํ อารภิ ฯ อถ นํ โส อตฺตโน
พนฺธนภาวํ สญฺญาเปตฺวา ตสฺสา อปลายนตฺถํ ปฐมํ คาถมาห
            สิงฺคี มิโค อายตจกฺขุเนตฺโต
            อฏฺฐิตฺตโจ วาริสโย อโลโม
            เตนาภิภูโต กปณํ รุทามิ
            มาเหว มํ ปาณสมํ ชเหยฺยาติ ฯ
     ตตฺถ สิงฺคี มิโคติ สิงฺคี สุวณฺณวณฺณมิโค ทฺวีหิ อเฬหิ
สิงฺคกิจฺจํ สาเธนฺเตหิ ยุตฺตตาย สิงฺคีติ อตฺโถ ฯ มิโคติ ปน
สพฺพสงฺคาหิกวเสน อิธ กุฬีโรติ วุตฺโต ฯ อายตจกฺขุเนตฺโตติ เอตฺถ
ทสฺสนฏฺเฐน จกฺขุ นยนฏฺเฐน เนตฺตํ อายตานิ จกฺขุสงฺขาตานิ
เนตฺตานิ อสฺสาติ อายตจกฺขุเนตฺโต ทีฆอกฺขีติ อตฺโถ ฯ อฏฺฐิเมวสฺส
ตจกิจฺจํ สาเธตีติ อฏฺฐิตฺตโจ ฯ เตนาภิภูโตติ เตเนว มิเคน
อภิภูโต อชฺโฌตฺถริโต นิจฺจลคฺคหิโต หุตฺวา ฯ กปณํ รุทามีติ
การุญฺญปฺปตฺโต หุตฺวา โรทามิ วิรวามิ ฯ มาเหว มนฺติ มํ
เอวรูปํ พฺยสนํ ปตฺตํ อตฺตโน ปาณสมํ ปิยสามิกํ ตฺวํ มาเหว
ชหาติ ฯ
     อถ สา กเรณุกา นิวตฺเตตฺวา ตํ อสฺสาสิยมานา ทุติยํ
คาถมาห
       อยฺย น ตํ ชหิสฺสามิ       กุญฺชรํ สฏฺฐิหายนํ
       ปฐพฺยา จาตุรนฺตาย       สุปฺปิโย โหสิ เม ตุวนฺติ ฯ
     ตตฺถ สฏฺฐิหายนนฺติ ชาติยา สฏฺฐิวสฺสกาลสฺมึ หิ กุญฺชรา
ถาเมน ปริหายนฺติ สา อหํ เอวํ ถาเมหิ สมฺปนฺนํ อิมํ พฺยสนํ
ปตฺตํ ตํ น ชหิสฺสามิ มา ภายิ อิมิสฺสา หิ จตูสุ ทิสาสุ
สมุทฺทํ ปตฺวา ฐิตาย จาตุรนฺตาย ปฐวิยา ตฺวํ มยฺหํ สุฏฺฐุ ปิโยติ ฯ
     อถ นํ สณฺฐมฺเภตฺวา อยฺย อิทานิ ตํ กุฬีเรน สทฺธึ
โถกํ กถาสลฺลาปํ ลภมานา วิสชฺชาเปสฺสามีติ วตฺวา กุฬีรํ ยาจมานา
ตติยํ คาถมาห
       เย กุฬีรา สมุทฺทสฺมึ       คงฺคาย ยมุนาย จ
       เตสํ ตฺวํ วาริโช เสฏฺโฐ   มุญฺจ โรทนฺติยา ปตินฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ เย สมุทฺเท วา คงฺคาย วา ยมุนาย วา นทิยา
กุฬีรา สพฺเพสํ วณฺณสมฺปตฺติยา จ มหนฺตตฺเตน จ ตฺวเมว
เสฏฺโฐ เตน ตํ ยาจามิ มยฺหํ โรทมานาย สามิกํ มุญฺจาติ ฯ
     กุฬีโร ตสฺสา กถยมานาย อิตฺถีสทฺเท นิมิตฺตํ คณฺหิตฺวา
อากฑฺฒิยมานโส หุตฺวา วารณสฺส ปาทโต อเฬ วินิเวเธนฺโต อยํ
วิสฏฺโฐ อิทํ นาม กริสฺสตีติ น กิญฺจิ อญฺญาสิ ฯ อถ นํ
วารโณ ปาทํ อุกฺขิปิตฺวา ปิฏฺฐิยํ อกฺกมิ ฯ ตาวเทว อฏฺฐีนิ ภิชฺชึสุ ฯ
วารโณ ตุฏฺฐรวํ วิรวิ ฯ สพฺเพ วารณา สนฺนิปติตฺวา กุฬีรํ
นีหริตฺวา พหิถเล ๑- ฐเปตฺวา มทฺทนฺตา จุณฺณวิจุณฺณมกํสุ ฯ
ตสฺส เทฺว อฬา สรีรโต ภิชฺชิตฺวา เอกมนฺตํ ปตึสุ ฯ โส จ
กุฬีรรหโท คงฺคาย เอกาพทฺโธ คงฺคาย ปูรณกาเล คงฺโคทเกน
ปูรติ ฯ อุทเก มนฺทีภูเต รหโททกํ คงฺคํ โอตรติ ฯ อถ เทฺวปิ
เต อฬา อุปฺปลวิตฺวา คงฺคาย วุยฺหึสุ ฯ เตสุ เอโก สมุทฺทํ
ปาวิสิ ฯ เอกํ อฬํ ทสภาติกราชาโน อุทเก กีฬมานา ลภิตฺวา
อณิกํ ๒- นาม มุทิงฺคํ อกํสุ ฯ สมุทฺทํ ปวิฏฺฐํ ปน อสุรา คเหตฺวา
อฬมฺพรํ ๓- นาม เภรึ กาเรสุํ ฯ เต อปรภาเค สกฺเกน สงฺคาเม
ปราชิตา ตํ ฉฑฺเฑตฺวา ปลายึสุ ฯ อถ นํ สกฺโก อตฺตโน อตฺถาย
คาหาเปสิ ฯ อฬมฺพโร เมโฆ วิย ถนตีติ ตํ สนฺธาย วทนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ มหีตเล ฯ ๒ อานกํ ฯ อฬิกนฺติ ภวิตพฺพํ ฯ ๓ อาฬมฺพรํ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุโภปิ ชายปติกา
โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหึสุ ฯ ตทา กเรณุกา อยํ อุปาสิกา อโหสิ ฯ
วารโณ ปน อหเมวาติ ฯ
                  สุวณฺณกกฺกฏกชาตกํ สตฺตมํ
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๘๔-๘๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=1751&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=1751&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=400
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2181
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2162
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2162
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27